Фаўст

Хапайла

Сумленнасць знаю вашу я — Ёй кантрыбуцыя імя. Усіх адзін хрысціў вас поп; І той герой, хто больш нагроб.

(Да Заграбухі.)

Нясі, і ўсё! Бо іх, як гразі, Сумленнікаў, што пнуцца ў князі.

Выходзяць.

Першы целаахоўнік

Але чаму ты недавярку Не ўрэзаў ад душы па карку?

Другі целаахоўнік

У ім такое штось было, Што ўраз мне сілу адняло.

Трэці целаахоўнік

І мне — аж зелена ўваччу. Дык дзе ж яго я правучу.

Чацвёрты целаахоўнік

Адно скажу, бо знаю сам — Дзянёк гарачы выпаў нам: Гармідар, вэрхал, сумятня, Наўкол крывавая разня. Плыла перад вачамі мгла, Зямля стагнала і гула. Цяпер варожае карэ Насамі ўжо зямлю арэ. Спрыяла, пэўна, неба нам: Перамаглі, а як — няўцям.

Уваходзіць імператар з чатырма князямі. Целаахоўнікі выходзяць.

Імператар

І як бы ні было, а наша перамога. Разбіты супастат — туды яму дарога. Стаіць вунь трон пусты ў пакінутым шатры, Навокал дываны, куфэркі і куфры. Як пераможца тут, манарх з пачэснай світай, Пакору і дары ад арміі разбітай Прыму ўрачыста я; дарэчы, весткі з меж Найлепшыя ідуць — задушаны мяцеж. Звязаліся спярша былі з чараўнікамі, Аднак вяршылі мы і ўправіліся самі. У бітве аднаму дасць неба прамяні, Другому ў той жа час — патоп і камяні, Нябёсы загудуць ад страшнай сілы грому, Падымуць дух у нас і прыгнятуць другому. Павержаны ляжыць зняможаны, у тле, А пераможцаў хор — падзяку небу шле. Як моцна загучыць святая сіла ў гімне, Калі «Алі-лу-я!» сто тысяч глотак грымне. Аднак у час святы скірую свой пагляд У царскую душу, у царскі дух і склад. Няхай вясёлы прынц без сэнсу дні марнуе, Манархам стане і — хвіліну ўжо шануе. Таму шукаў і я альянсу недарма, Каб правіць і судзіць з князямі — з чатырма.

(Да першага.)

Ты, княжа, свой загад аддаўшы, ў міг крытычны Разважны, мудры быў, твой подзвіг — гераічны. Героем будзь заўжды, фельдмаршале ты наш, З началеннем прымі мой імянны палаш!

Фельдмаршал

Адданыя палкі табе вярнулі ўладу І будуць ацаляць твой трон ад заняпаду. Па ўсёй дзяржаве мы скрозь усталюем мір І ў замку продкавым гарой закацім пір, І з гэтым палашом у свіце ўладаровай, Я стану ўзбоч цябе на варце ганаровай.

Імператар (да другога)

Ты смелы чалавек, табе аддам давер, Ласкавы й рупны ты — будзь оберкамергер. Кіруй дваром, умей урымсціць чэлядзь, Уведай нораў слуг: кагось заўсёды цвеляць. Ты прыкладам сваім пакажаш, як цару Патрэбна дагаджаць, карысным быць двару.

Оберкамергер

Служыць пачну цяпер, твайму адданы слову, Спрыяю я дабру, не патураю злому, Без хітрыкаў, маны, са шчыраю душой, Каб не зняверыўся манарх вялікі мой. Не пашкадую ўжо для трапезы фантазій — Падам вады табе ў чырваназлотым тазе, Пярсцёнкі паднясу; крыштальнаю вадой Ты рукі асвяжыш, я свой пагляд — табой.

Імператар

Хоць у мяне цяпер дзяржаўных спраў багата, Аднак, мяркую я, нам не пашкодзіць свята.

(Да трэцяга.)

Ты будзь за стольніка! Пад свой нагляд бяры І ловы царскія і жыўнасць пры двары! Я буду сам даваць на смачнае заказы,— Ты ж загадзя рыхтуй усякія запасы.

Стольнік

Гатоў пасціцца я цалюткі божы год, Каб толькі мой манарх прыемнасць меў з дагод. Мы з кухарам тваім здаволім густ усякі,— Я сам табе падам найлепшыя прысмакі. Заморскіх він і страў не надта любіш ты, Бо ў ежы і ў жыцці — прыхільнік прастаты.

Імператар (да чацвёртага)

Калі ўжо тут у нас пра святы завялося, Будзь чашнікам, герой; глядзі мне, каб лілося У нас віно ракой у залатыя чашы, Каб поўныя былі заўсёды бочкі нашы, Каб меру ты сабе заўсёды добра ведаў, Каб сам цвярозы быў у час усіх банкетаў.

Чашнік

Пачэсны твой давер і шчодрая рука Ператварылі ўжо ў мужчыну юнака! На царскіх трапезах я буду спраўны й скоры — Найлепшыя падам сервізы і прыборы. І забяспечу я належны этыкет. Манарху падбяру я келіх для бясед — Венецыянскае, адменнае работы, Каб, не п’янеючы, уволю піў з яго ты. Заўсёды можаш ты даверыцца яму, Ды стрыманасць тваю зарукаю прыму.

Імператар

Усё, што я сказаў, як бацька справядлівы, З даверам дарагім да сэрца прынялі вы, Манарха слова бо — надзейная пячаць. Аднак жа трэба нам з закона распачаць: Указ накрэслім мы — і хто яго аспрэчыць? Саноўны муж ідзе, і ён усё засведчыць.

Уваходзіць архіепіскап-канцлер.

Калі апорны камень у скляпенне ўрос, Лічы, што гэты гмах ты ўжо навечна ўзнёс. Я вас, князі, сабраў на важную нараду,— Як справы пры двары давесці нам да ладу, А для палітыкі і для дзяржаўных спраў Назначыў я савет і ўжо ўказанні даў. Каб ззялі ў свеце вы, я даў вам сёння званні, Цяпер пашыру я і вашыя ўладанні, І землі здраднікаў навечна падару, І да багацця вам дарогу пратару. Валоданняў сваіх пабольшвайце памеры Абменам, гандлем ці на іншыя манеры. На прывілеі, суд, на ўдзельныя правы Ад сённяшняга дня гарантаваны вы: Падданым ваш прысуд хай будзе канчатковы Без апеляцыі ў вышэйшыя ўстановы. Падушша, чынш, аброк — на дым, на быдла, двор Уводзьце; і руду здабудзьце самі з гор. За службу вам як след падзякую і ўзычу — Яшчэ вас адару, яшчэ вас узвялічу.

Архіепіскап

Удзячны мы табе за гэты шчодры дар, Умацаваўшы нас, — ты тройчы гасудар.

Імператар

Яшчэ адзін наказ паведаць гонар маю: Дзеля ідэй жыву і жыць далей жадаю, А давядзецца ўсё ж з утульнае зямлі На Елісейскія мне выбрацца палі, Апошняе «бывай» прыспешнікам сказаўшы, А вы, мае князі, наступніка абраўшы, Ахоўвайце прастол, каб не выцягваў меч Увенчаны ўладар для ўдзельных калатнеч.

Архіепіскап

З вялікім гонарам і з выглядам сур’ёзным Князі стаяць пачціва перад венцаносным; Пакуль у жылах кроў, не стынучы, плыве, Мы — цела, дзе душа манаршая жыве.

Імператар

Няхай наш дагавор непарушальны будзе — На вечныя часы запішам у статуце: З маёмасцю сваёй вы вольны ўсё рабіць З адной умоваю — надзелу — не дзяліць. Каб кожны спадчыну пасля сябе пакінуў Старэйшаму з дзяцей ці спадкаемцу сыну.

Архіепіскап

Я на пергаменце накрэслю гэты ўказ: Ён на карысць дзяржаве, ён мацуе нас. Хай канцылярыя рыхтуе тэкст уставы, Ты ж подпісам сваім усе змацуеш справы.

Імператар

Цяпер ідзіце і прачуйце глыбіню, І змест, і сэнс таго, што я чыню.

Свецкія князі выходзяць, архіепіскап, як асоба духоўная, застаецца і гаворыць з пафасам.