Літоўскі воўк
Шрифт:
На Кавальца Буевіч не звяртаў увагі, рыхтык яго і не было. Цімох ішоў да ганка і на хаду выбіраў салому з барады. Перад самым ганкам згорбіўся, уціснуў галаву ў плечы, аблавушку скамячыў у руках і прасільна-прыніжаным тонам праказаў:
— Ласкавы пане, з бліжэйшых вёсак прыйшлі, а з далёкіх — на падыходзе.
Насамрэч з-за пабудоў паныла вызіралі некалькі сялян.
— Як не прыйдуць — галавой адкажаш! — прыгразіў пан, пачухаў пад пашкамі, паглядзеў на неба, павярнуўся і знік у доме.
— Атаву людзі косяць, а ён маніфестацыю ўздумаў, — гучна прабурчэў Цімох і рашуча
Буевіч зноў паказаўся ў дзвярах.
— Гэй, ты. Скажы Мікіту, каб квасу прынёс!
Цімох зноў сарваў аблавушку.
— І каб болей прынёс, — дабавіў Буевіч. — Надта ў яго квас хвайны…
Цімох насунуў шапку, павярнуўся.
— Свой трэба мець, а то ўсё Мікіта ды Мікіта, — прабурчэў ён, калі праходзіў каля Ясевага вазка. — Прасіць сорамна.
Тут позірк Буевіча ўрэшце зачапіўся за вазок і Яся ў ім.
— О! Каго ж я бачу! — радасна крыкнуў памешчык. — Гляджу, думаю — дваровы… А гэта ты, Ясечка!
Буевіч шырока расставіў рукі і пайшоў да Яся.
— Дарагі сваяк, радак! Кроў! — крычаў ён, падыходзячы да вазка. Пантофлі ў пана з форсам, таксама турэцкія, з загнутымі ўверх насамі. — Ну вылазь ты са сваёй бярлогі, ну абдыміся з дзядзькам…
Ад Буевіча пахла сівухай.
— Які ты малайчына, дай я цябе пацалую… А нос які, а бровы! А як раздаўся ў плячах… Як жэ ж — наша парода, наша. Ты чаго дзядзьку абмінаеш, га? Нягоднік ты гэткі! Чаму не прыедзеш каторы дзень? Я цябе гады ў рады бачу!
Бачыліся яны тры дні назад, калі Кавалец прывозіў з бровара барыла гарэлкі.
— Гэй, Хрысця, нясі сюды тацу, што ў залі… — крыкнуў Буевіч дзеўцы, што перабягала двор.
— Нясу, нясу… — адгукнулася тая.
— Ты чаго тут? — спытаўся дзядзька.
— Я, дзядзьку, з Пінска. Стася прывёз…
— Калі прывёз? — здзівіўся Буевіч. — Уночы? Станіслава? А Артура не сустракаў?
Пан меў даўно не голены, бурачковага колеру твар. Пышныя бакенбарды скудлачана тырчэлі ва ўсе бакі. Расхрыстаны, расперазаны — рыхтык пудзіла, з якім добра пагуляў вецер.
— Што маўчыш, як язык каўтнуўшы? — спытаўся Буевіч і моцна ляпнуў Яся па плячы. — Нясмелы? Забыў, як мядзведзя ў пушчы падымалі? Каб не твой стрэл, задраў бы мяне лясны дзедка… Не прымячаў, ёсць яшчэ ў пушчы мядзведзі?
— Ёсць, васпане, поўна!
— Не называй ты мяне васпанам… Я табе — стрый, ты мне — сястрынец.
Высозная, з тоўстымі лыткамі дзеўка Хрысця прынесла спод. Стомлены выгляд, валасы не ў парадку паказвалі, што спаць у гэтую ноч ёй давялося прыхапкам. Яна злавіла цікаўны позірк Яся, апусціла вочы. З квадратовай бутэлькі цёмнага шкла Буевіч набулькаў у парцэлянавыя кілішкі гарэлкі, адпіхнуў рукой Хрысцю, маўляў, ідзі.
— Entre nous, — сказаў Ясю, — паміж намі…
Прыхіліўся да пляменніка, прычым ягоныя бакенбарды заказыталі Ясевы шчокі, сказаў некалькі словаў па-французску, пры гэтым некалькі разоў зіркнуў на Хрысцю, якая стаяла ўбаку. Дзяўчына густа пачырванела.
— Вось як яно бывае, калі ў мужчыны рана памірае жонка, — сказаў пан і яшчэ дабавіў нешта па-французску.
Ясь пацепваў плячыма. З усяго сказанага ён зразумеў толькі асобныя словы — ранішняя кветка, Афрадыта, каханне.
— Ну,
давай тады за сустрэчу…Буевіч не заядаў гарэлку, адразу наліў яшчэ.
— І не крывіся… За німфу, якую паслаў мне Бог… Пакуль, хм… дзяцей не было дома… Арціка і Стасюка. На, во, агурок… О, чорт, дзе той Мікіта з квасам…
Гарэлка нашча не лезла, але давялося глынуць. У галаве зашумела так, як часам шапоча каласамі жыта.
— Яшчэ па кропельцы, — сказаў Буевіч. — Жывеш і не ведаеш, калі памрэш. А як памрэш, то занясуць на могілкі, закапаюць, прыйдуць дахаты, стануць піць кохвій ды плявузгаць пра цябе розную дрэнь… Трымай кілішак… Ведаеш, у Парыжы ёсць там адна вуліца… Дык францужанкі з раніцы танцуюць, заўваж, у будзень, сярод тыдня, танцуюць, падкідваюць ножкі, што аж відаць кутасікі панталонаў, і крычаць — vive le midi, vive le midi! Няхай жыве раніца! Няхай жыве раніца! У-га… Хадзіў і я па той вуліцы…
— Прабачце, васпане дзядзьку, midi — гэта полудзень, а не раніца…
— Гэта ты — мне? — Буевіч пагрозліва глянуў на Кавальца. З-пад густых русых броваў чырванелі жылкамі злосныя вырачаныя вочы. — Я кажу — ты мне мову французскую папраўляеш?
— Але ж midi — не раніца, здаецца…
Кавалец пашкадаваў, што зрабіў заўвагу.
— Ах ты, смаркач! — выбухнуў на ягоныя словы Буевіч. — Я к табе як… да чалавека, да сваяка, а ты, цецярук балотны, нявыхаваная пыса… Невук, басяк, халоп!
Ясь адступіўся ад пана — ненарокам ударыць. Успышка гневу прайшла. Буевіч агледзеўся каламутнымі вачамі.
— Гэй! — раптам гучна раўнуў пан Буевіч. — Людзі! Ідзіце сюды. Усе — сюды, хто прыйшоў.
Сяляне, якіх за гэты час крыху паболела ў двары, стаялі, маўчалі, баязліва перамінаючыся з лапця на лапаць.
— Гэй! — крыкнуў п'яны памешчык. — Даю вам свабоду. Ад гэтай хвіліны вы — вольныя.
Мужыкі насцярожана пазіралі.
Буевіч скінуў са спода начынне, грукнуў у яго, як у бубен, і крыкнуў:
— Вы — вольныя, кажу. Ідзіце ад мяне. Я даю вам волю!
Буяны пан, грукаючы ў спод, пайшоў па крузе, спрабуючы вытанцоўваць. Ногі ў яго, зрэшты, як і язык, запляталіся.
Цімох, які падышоў знекуль збоку да Кавальца, прашаптаў:
— Зноў дурэе. Учора вечарам так, выбачайце, нарэзаўся, што з валамі цалаваўся. Хутчэй бы пані Цэцылія прыехала пана ўгамоньваць.
— Вы — вольныя, — урачыста, нацягнутым голасам выгукнуў пан, на гэты раз з высокага ганка. — Якой халеры вы стаіце тут? Волю даю, волю вам даю!
— А паночку, а куды ж ты нас выганяеш, а што ж мы будзем рабіць без цябе… — пачала плакаць з падвывам нейкая ўдава.
— Ідзіце прэч! — стомлена рэкнуў пан. — Бачыць вас не магу!
— Пане Купрыяну! Выбачайце… Чым жа пана так угнявілі?! Нам цар волю дае, дык мы не хочам браць… Нашто нам воля з голым садном, паночку… — пачуліся і мужчынскія галасы.
— Я сказаў — мае вочы вас бачыць не хочуць.
І раптам пан сеў на ганак і моцна заплакаў.
— Паклічце Хрысцю… — даў знак некаму Цімох, падняў з зямлі квадратовую бутэльку і панскі кубак, пляснуў гарэлкі, спаласнуў, наліў, выпіў, гідліва крэкнуў і весела прамовіў, звяртаючыся да Кавальца: — Пан п'е, а за ім і дворня.