Мроi Багны

– Я не схльны да нервовых прыпадка, Йорхас, - запярэчы Стах Вочак.
– Пачуццё, якое я перажываю цяпер, ёсць суцэль натуральная усхваляванасць дзкага тубыльца, як гледзе, нарэшце, сталцу. Што тычыцца прыведзенай цытаты, то гэта фрагмент помнка лтаратуры 'Сказ пра Горад Зхатлвы'. Перакла з рамейскай на семгальскую прафесар Дам'ян Росца. Той самы, як нядана бы арыштаваны па абсурдным абвнавачанн. Каб быць дакладным, за крамольную лтаратуратворчасць. Што тым больш дзна, бо 'Горад Зхатлвы' цэнзурай не забаронены, прынамс, яго рамейская верся.

Стах гавары з'едлва, але Йорхас не лав рон.

– Супакойся, Вочак, - сказа ён змрочна. - З цябе яшчэ смвал супрацву ляпць. Глядз, раздумаюцца.

– Ды я спакойны. Спакойны, хоць ты пельку галавой, - прамов той меланхалчна. Рамейцы начыста пазбалены пачуцця гумару, як ёсць, так ёсць.

На подступах да сталцы марскя плын раблся нетаймавана-мклвым, стырнку даводзлася жываць усё сваё майстэрства, каб правесц судна бяспечную гавань, не дашы яму разбцца аб уцёсы. Падхопленае цячэннем, судна ляцела да скалстага берага. У промнях раншняга сонца распаленым золатам зазхацел макак храма у Верхнм Горадзе. Потым мж уступстым вулцам прамльгнула Зборавая плошча - базальтавая званца, дзе, паводле падання, некал заховася Дар Творцы, зубчатыя сцены Цытадэл, складзеныя з дзкага каменю колеру старой крыв, белыя гольчатыя вежы над Пахавальняй, дзе спачывал мператары круючай дынасты. х нятленныя целы, забальзамаваныя, нацёртыя парфумам браныя залатыя адзежы, ляжал крыштальных ладдзях-дамавнах, абцягнутых барвяным шакам. Адзнаццаць валадаро дынасты Парфранароджаных, што жо трыста гадо круе мперыяй. Апроч Аласа. Ён бы пахаваны на манастырскх моглках, каля сцен таго самага кляштара, дзе яго напаткала смерць. Накольк вядома, пахавал яго простай труне, без асаблвых цырымонй, побач са свежай маглай Агусты Феафана, якая сканала некалькм дням раней. Адпявання таксама не ладзлася, бо Алас бы самагубцам. Хаця, кал паразважаць, гэта можна смела назваць забойствам.

Каля самых уцёса спрактыкаваны стырнк павярну штурвал. Абмнушы небяспечную плынь, паром, што курсава па Парфравым моры мж Нрам Царгорадам, увайшо у цхую гавань. Пасажыры, якя прабавл ноч у цёплых каютах, высыпал на палубу, рыхтуючыся сысц на бераг.

– Пайшл, крамольнк, - прагавары Йорхас рушы да трапа.

Ноч адкрытым моры далася яму цяжка - яго крыху хстала вадзла бак, Стах адзначы, што ён-тк заважна кульгае. Кульгаць Йорхас пача пасля той дзкай вулчнай бойк са страляннай, якую аж дагэтуль помняць прымежная Луннчка, суседня Гуменск ды Чэрнца (у бойцы брал дзел прадстанк сх трох мястэчак). У той калатн Вэл Йорхас злав кулю. Вельм нядала. Зачапла хрыбет, ног пааднмался. Дума, усё, гамон. А не, праз пагода падняся як нчога някага, засталася адно лёгкая кульгавасць, у звычайных абставнах амаль непрыкметная. Турэмны лекар, канавал гэты, так напрост гавары: пашанцавала табе, всельнк... Стах Вочак веда гэта са сло самаго Йорхаса. Мажлва, то была прада. А можа, не. Мелся тут пэныя нестыкок. Бойка мж групокам кантрабандыста, аб якой свой час псал се газеты, адбылася пяць гадо таму. А Йорхас неяк абмовся, што Паночнай Правнцы ён менш за два гады, а дагэтуль дога жы на подн. Значыць, ён альбо даты пераблыта (што малаверагодна), альбо хлусць. Вось тольк дзеля чаго?

Спускаючыся па трапе, Стах з цканасцю разглядва свах спадарожнка. Было х няшмат. Тузн рабацяг з усходнх правнцый - чарнявыя каржакаватыя, з дагаватым залацстым вачыма, апранутыя камбнезоны ды падшываныя куртк. Прыехал сталцу на сезонныя працы. Астатня пасажыры парома был рамейцам. Дагалыг хлюст ва нфороме падатковай нспекцы. Паважны спадар у футры з важкай валзай у руцэ (ц то купец, ц то чынонк высокага рангу). Маладая пара - ён у змовым палто з бабровым канерыкам, яна вязанай шал футрачку, якое туга абцягвала яе пакруглелы стан. Вдаць, муж з жонкай, чакаюць на першанца. Побач дзве пажылыя манашк. Зграйка шкаляро у суправаджэнн настанка - пэна, вяртаюцца з адукацыйнай вандрок. Людз як людз. Звычайныя. Такя ж, як у Паночнай Правнцы. Тольк вочы дзныя. Ва сх аднолькава чорныя, як асмалк, нейкя нежывыя, плоскя, быццам намаляваныя вуглем. Намад...

Вэл Йорхас так ж, як усе яны. З асмалкам замест вачэй. з 'цвком' у галаве. Нацыя шаленца. З м гутарыць трэба, як з вар'ятам - асцярожненька, абмнаючы вострыя вуглы, крый Божа спрачацца, доводзць штосьц. Тольк так з м можна паразумецца. Стаху гэтага нхто не тлумачы, сам дапетры. А Йорхас яму не сябар. Проста па збегу акалчнасцей яны апынулся адным чане. Па вялкм рахунку, Стах амаль нчога не ведае пра чалавека на мя Вэл Йорхас. Кантрабандыст з Луннчк. Быццам бы. Намалявася, кал сябры 'Еднасц' пачал рыхтаваць замах на Намеснка. Тады яны ездзл Луннчку за свнцовым стрыжням. Набыць х можна было кантрабандыста. Вузкя цылндры тры далон дажынёй. Давол важкя, але весь цяжар тут ад свнцу, з якога яны зроблены. Спрасаваны самерытавы пыл, запаяны цылндры, сам па сабе амаль нчога не важыць. А мж тым аднаго такога стрыжня дастаткова, каб забяспечыць электрычнасцю цэлы квартал. Самерытавым пылам слкуюцца гганцкя фабрык. На м працуюць самаходныя экпажы, паветраныя карабл ваенная тэхнка. А яшчэ з яго можна зрабць начыннё для 'пякельнай машынк' кнуць яе пад колы экпажа, якм будзе ехаць Намеснк. Альбо закласц пад трыбуну, з якой ён любць глядзець на парады. Гэты прысуд вынесл яму сябры 'Еднасц'. Ад мя народа Семгалена. Мка Венд не проста гвалтанк братазабойца. Вльск Астрог помнць, як забвал Дзяржаву. Ахмстрыньчык сам падпса указ. Амаль тры сотн семгальца за адну ноч. Палтык афцэры. Паэты флосафы. Акадэмк багасловы. м стралял патылцу, а потым валакл па калдорах, падчапшы на крук, каменная падлога была слзкая ад крыв. Каралества Семгален спынла тады сваё снаванне. А цяпер надышо час адплаты. Яны добра падрыхтавался. Але нейк момант усё пайшло глум. Тайная Канцылярыя мела свайго паведамляльнка 'Еднасц'. Стах ужо ведае, хто гэта бы. Вташ Скурка. Тутэйшы. Яны вучылся ва нверстэце Славеснасц, на адным факультэце. Вташ выгляда значна маладзейшым за свае гады, гэта яго страшна раздражняла. Ён нават адпусц вусы бародку, каб надаць сабе самавтасц. Хадз у фарсстым, бутэлечнага колеру сюртучку з медным гузкам, а свае рэдкаватыя валасы намашчва брыльянцнам. Стах яму давяра. Яны разам ездзл Луннчку да кантрабандыста. А пасля бойн на плошчы Стах хавася ягоным доме. Пакуль не прыйшл жандары. з м людз Намеснка. Вташ Скурка х прывё. Цкава, ён ацале падчас той стралянны? Магчыма. Вташ кнуся на вулцу, як тольк наймты Ахмстрыньчыка схаплся за парабелумы. Пасля гэтага Стах яго больш не бачы, н жывым, н мёртвым.

У порце х чакала машына з кроцам. Севаст распарадзся. Гэта ж трэба, кольк пашаны. Хаця Стах з задавальненнем прагуляся бы пешшу, падзвся на Царгорад. На жаль, сёння не выпадае. Адыенцыя мусла адбыцца рэздэнцы Севаста, якая размяшчалася недзе прыгарадзе. Машына ехала па кольцы, мнаючы скранныя кварталы. Стах сядзе, прыхнушыся да акна мкнучыся як след запомнць хаця б тое нямногае, што пашчасцць убачыць. Першае, што кнулася вочы, была незвычайная архтэктура. Цяжкаважная, давол нязграбная забудова, як н дзна, чымсьц нагадвала паночную, то бок, семгальскую, накшталт той, што яшчэ захавалася старажытных мястэчках Правнцы. Як быццам дойлды, што будавал Царгорад, калсьц здзейснл вандроку на Понач, паглядзел на тамтэйшыя цкавостк вярнушыся, паспрабавал выканаць па памяц штосьц падобнае. А атрымалася не вельм. 'Топарна', адшука Стах прыдатнае слоца. Планрока вулц была трох бязладная. Прысадзстыя будынк з пацямнелага каменю стаял шчыльную, панатыканыя тут там, часам без усякага парадку. Некаторыя з х мел звыклыя двусхльныя дах мансарды з круглым вокнам, над ншым грувасцлся важкя купалападобныя надбудовы круглявыя вежы. Фасады многх дамо был прыгожаны крытым тэрасам з калонам, дзе-ндзе траплялася нават грубаватая ляпнна выглядзе вяночка, а таксама грлянд з лсця, пладо ды кветак. У некаторых будынках мелся невялкя, сажань на сажань, прысценк на зрон першага паверха - прастакутныя, з вузкм каляровым акенцам макакам, зробленым з блскучай блях альбо вычасаным з гранту. Прызначэнне х было незразумела. Лядон? Хатня каплчк? Разглядваючы горад з акна машыны, Стах раптам злав сябе на думцы, што яму падабаецца. Збольшага. Гэта цяжкаватая лабрынтная архтэктура не пазбалена была своеасаблвай прыгажосц. гэта тольк скраны. Пэна, цэнтр горада выглядае куды больш парадна.

Ён паправ акуляры, што зно спазл яму на кончык носа, непрыкмет зрну на Йорхаса, як сядзе з процлеглага боку, адвярнушыся да акна. Дажыся, называецца, мльганула яго думках. хто бы мог падумаць, што кал-небудзь Стах Вочак пачне супрацончаць з акупантам. А потым хрансты назавуць яго калабарантам. Як пць даць. Кал наогул узгадаюць... Так, годзе, спынся, абарва ён сябе. Я лаз ва сё гэта не дзеля таго, каб трапць у хронк. А гэтаму 'акупанту' я жыццём абавязаны, як н круц. 'Стах Вочак?
– Так...'

Грукат у дзверы. Ён спусцся па лесвцы з газавай лямпай у руцэ. Святла доме не было - электрычнасць абрубл ва см квартале. 'Стах, адчын. Гэта я'. Вташ. Стах дога важдася з засакай, прытрымлваючы запаленую лямпу. Нарэшце, адчын. Вташ Скурка стая на парозе свам нязменным сюртучку з ядвабным мятлкам палцечку, накнутым на худыя плечы. Стах не адразу зразуме, што прыйшо ён не адзн. З м был госц. Адзн прысадзсты, падобны да бульдога, з свым бакенбардам шынял без шарона. Побач двое цывльным - безаблчныя, аднолькавых змовых палто акулярах з зацемененым шкельцам, якя пэна был не ад сонца - ноч на двары. Яшчэ з патузна жандара маячыл на заднм плане. Бакенбарды адсунул Вташа бок, ступл наперад.

– Стах Вочак?

Стах кну.

– Так.

– Афцыйны панаважаны, - чалавек у шынял тыцну яму пад нос пасведчанне.
– Спадар Вочак, вы арыштаваныя. Майце ласку прайсц...

Ён не дамов. Бакавым зрокам Стах улав нейк рух злева ад сябе, проста яго над вухам штосьц аглушальна бахнула. Ашаломлены, ён глядзе, як чалавек у шынял асядае на падлогу, хапаючы рукам паветра, а па яго аблччы збягае струменьчык крыв. Потым хтосьц схап Стаха за плячо рэзкм штуршком адкну да сцяны так, што той ледзьве трымася на нагах. Лямпа выслзнула з ягоных рук , бразнушыся аб падлогу, згасла. Цемру працял выблск стрэла. Воклчы, грукат падзення. Потым дзверы, храснушы, зачынлся. На нейк момант запанавала цшыня, пасля звонку зно забабахала, Стах пачу, як кул з вскам уразаюцца дубовыя дошк. Ён стая, прыцснушыся да сцяны, у цёмным перадпако смярдзела порахам разлтай газай. Трох форы яго ёсць. Дзверы моцныя, так адразу не высадзш. Стах навослеп зраб крок наперад спынся, натрапшы на чыюсьц пяцярню. Пад нагам расплывалася штосьц густое клейкае.

– Вочак, жывы?
– пачу ён.

Шчокнула запальнчка, зыбк жатлявы агеньчык выхап з цемры знаёмы твар з вузкм скулам. Вэл Йорхас. Якога чорта ён тут робць?

– Ты як сюды трап?
– ледзь вымав Стах.

– Праз чорны ход, - сказа той сцсла.
– Пайшл.

Пакруцшыся з чвэрць гадзны па кальцавой, машына збочыла цх квартал з прыватнай забудовай. Пэна, адно з тых заможных прадмесця, дзе селяцца прадстанк прывлеяванага саслоя. 'Вяршк грамадства', так бы мовць. Насцяж брукаванай вулцы без ходнка цягнулся глухя каменныя агароджы, за якм вднелся раскошныя асабняк атачэнн садо. На галнах дрэ ляжа снег, але напэна, тут вельм хораша весну, кал дрэвы цвтуць, а летам увесь квартал проста патанае зелянне. А горадзе, прынамс, той яго частцы, што бачы Стах, раслннасц амаль не было. Мнушы прадмесце, машына выкацлася на шырокую дарогу, што працнала заснежанае поле. Наперадзе на пагорку бы бачны малянчы сасновы лясок, абнесены бетоннай сцяной. Па версе сцяны цягнулся втк жалезнай нтк з шыпам. Цёрн.

– Рэздэнцыя?
– спыта Вочак.

Йорхас кну.

– Значыць, патару яшчэ раз. Втальнай цырымон не будзе. Проста заходзш садзшся. Слухаеш, што табе гавораць, уважлва. Адказваеш на пытанн. Змястона. сачы за языком. Севаст чалавек памярконы, але ён не любць хама. Наогул лепш мачы. Гавары тольк, кал да цябе звяртаюцца. трымай сябе руках, чуеш?..

Апошню рэплку Йорхас, мажлва, адрасава самаму сабе. Ён мкнуся гаварыць рона, але Стах не мог не заважыць яго крайняй усхваляванасц. 'Нервуешся, Йорхас? З чаго раптам?'