Мроi Багны

– Але як? Што трэба зрабць, каб ён адышося?

– Трэба проста мець сумленне. Усяго тольк.

Яна працягнула яму руку.

– Падымайся, Стах. Пойдзем. Твая дарога яшчэ не скончана.

Наперадзе, па той бок рэек, узвышася невялк будынак. Ён стая на пустцы сярод пясчанка, адкрыты см вятрам, яго сцены выразна бялел цемры. Дзна, што Стах так дога не заважа яго. Не сядзба, не хутар. Звычайны дамок казённага выгляду, з беленым сценам аконным рамам, пафарбаваным жоты колер. Пасярод маленькага панадворка бяле бетонны калодзеж, нзеньк каменны ганак бы абсаджаны кустам бэзу язмну. У такх маленькх, на кольк пакойчыка з кухняй, дамках звычайна селяцца чыгуначныя вартанк. Яны перасекл вузкакалейку накравался да будынка. Смуга жо цалкам рассеялася. Прывдныя ганчак, якя пераследвал х на балоце, знкл, быццам расташы разам з туманам.

Там, наперадзе, было штосьц яшчэ. Стах узрася золкую мглу, але бачы тольк багншча ды паласу лесу на даляглядзе. А потым - быццам заслона спала з вачэй - ён угледзе сялбу. Невялкую, на пару дзясятка хат. Домк пад трысняговым стрэхам. Плятн, агародчык. Калодзежы з журалям. Разгалстыя грушк на падворках прысадзстыя яблын за парканам - лсце з х ужо абляцела, але на галнах дзе-ндзе застался запозненыя плады. Ветрык разгойдвае верачаныя арэл. Дзесьц брэша сабака, цягне пячным дымком. Узвышша пасярод сялбы, на м стромкая белая каплчка, як свечка, побач ветрак. Далёка на гарызонце, там, дзе тольк што цямнела паласа лесу, праступаюць абрысы гарадскх муро... Ды не, немагчыма. Пэна, прымролася. Што яшчэ за горад на балоце?..

– Гэта Казмр-Горад Чакання, - сказала яна.
– Мы стварыл яго на мяжы мро рэчаснасц. Горад захнаюць цянёты сну, але навальнцу, кал небе шугаюць блскавцы, ён бачны з таго берага Вужалк. Таму людз, што жывуць на тым беразе, не наважваюцца выходзць у дождж. Баяцца мро.

Мроя. Яны водзяць мрою вакол Паночнай Багны. Як Хльдэгерд накруг сваёй сядзбы. Таму х не бачаць. Не могуць знайсц. Багну аховаюць цянёты сну. пагалоск таксама. Застрашлвыя чутк, што аднаджваюць чужынца не горш за мройны морак. Змеепаклоннк. Яны жывуць у зямлянках слкуюцца балотным жабам. маюць храм-капшча, складзенае з трухлявых калод. У тым капшчы замест свечак гнлушк, а замест алтара дзк камень. На тым камен ляжыць велзарная змяя. Змеепаклоннк штодня ахвяруюць ёй немалят, якх пачвара глытае жыцом... Сапрады, такое здольна напалохаць. Але сё рона знаходзяцца тыя, хто кдае сё збягае Багну, каб застацца тут назажды.

– У Горад Чакання сыходзяць тыя, хто бяжыць з Семгалена, - сказала яна.
– Большасць з х. Але некаторыя застаюцца селшчы на балотах. Не хочуць сц мрою. яны таксама чакаюць.

– Чакаюць чаго?
– спыта Стах.

– Часу, кал можна будзе вярнуцца.

Яны наблзлся шчыльную да будынка з жотым вокнам. У глыбн дома гарэла святло. Прыхнушыся да шыбы, ён разгледзе невялк, проста абсталяваны пакой: беленая печ, фарбаваныя слончык, прысадзсты буфет старасвецк куфар каля сцяны. Стол у куце стаць неяк крыва, як быццам яго адсунул спехам. Пасярод памяшкання пасталена шырокая лава, на яе накнуты пярэстыя клмк. На лаве пазверх клма плазам ляжыць чалавек, але яго не разгледзець, бо лаву з усх бако абступл людз. Побач на падлозе валяюцца брудныя бнты разрэзаная кашуля, закарэлая ад крыв. Чутны ц то спевы, ц то лтан, што чытаюцца нараспе. Галасы гучаць прыглушана, быццам вельм здалёк.

...за морам, на самым кра Зямл, ёсць выспа, на той выспе скала, на скале дрэва-ясень, яго макака дакранаецца неба, а карэнне сыходзць у падземны свет, з-пад каранё дрэва-ясеня бягуць дзве крынцы, адной вада горкая, нбы жоць, чорная, як смала, у другой вада салодкая, нбы мёд, белая, як раса...заранца вячэрняя, прыняс вады мёртвай, зага раны, заранца раншняя, прыняс вады жывой, удыхн жыццё...

– Вось мы прыйшл, Стах. Цяпер вяртайся, - сказала яна.

Ён абярнуся. Яго спадарожнца стаяла трох наводдаль, у баку ад святла, якое падала з акна. Лхтар яе згас.

– Скажыце, як ваша мя?
– спыта Стах.

– Тутэйшыя завуць мяне Жытняй Цёткай. А рамейцы Валадаркай Гадзюк. тое тое прада.

У цемры Стах не бачы яе аблчча, але ён адчу, што яна смхаецца.

– Бывай, Сташак. не падманвай больш нкога. Будзь шчырым, - сказала яна, адступаючы начную мглу.

***

Стах расплюшчы вочы бачы над сабой нзкую столь з перакрыжаваным бэлькам. Да бэльк бы прымацаваны сплецены з саломы "павук". Ён злёгку разгойдвася. Дзесьц паблзу гарэла свяча - мяккае святло запаняла пакой, на стол калыхался цен. Пахла дрэвам сухм зёлкам.

– Ману...
– прашапта Стах.

– Прачнуся, крамольнк?
– ён адчу чыюсьц далонь на свам лбе.

Узняшы вочы, Стах сустрэся позркам з чалавекам, як схляся над м. Пэна, гаспадар дома. Яшчэ не стары, але зачасна ссвелы. Вусы бародка, твар просты, прыязны, вочы колеру волава. На м белая вышываная кашуля ачыны кажух без рукаво.

– Ключ... Ключ у Ману...
– вымав Стах сам здзвся, накольк слаба гучыць яго голас.

Гаспадар кну.

– Ведаю.

– Ён сказа: "За шэлег аддам". Але грошай рамейскх ён не возьме. Манетку хоча нашу, семгальскую. Так сказа - рамейцы пратаргавался, хай цяпер семгальцы ратуюць...

– Ману розум мае, - сказа гаспадар, пасмхаючыся.
– Дар Творцы - гэта табе не гаршчок дзравы, за так не аддас.

– Паслухайце...

Стах прызняся на ложку, агледзеся. Той самы пакой, як ён напярэдадн бачы акне. Беленая печка, услончык, буфет ля сцяны паблсквае шкляным дзверцам. Лаву з сярэдзны пакоя жо прыбрал, але на дошках падлог застался наплывы крыв. 'То бы я, - здагадася Стах.
– Я ляжа на той лаве. Я бачы самога сябе, зазрнушы акно'.

– Ну, куды сабрася?
– гаспадар узя яго за плячо прымус улегчыся на падушк, напханыя духмяным сенам.
– Адпачывай, Стах. Сп. Ты прайшо дог шлях.

Той пахта галавой.

– Нельга...нельга спаць. Я пасюль спазнся...

– Глупства. Час яшчэ ёсць.

Ён падхап са стала свечку выйша, прычыншы дзверы. За дзвярыма суседнм пако гарэла святло, гучал галасы. Коган. Коган тут. Стах пазна ягоны голас сярод ншых. Ён гаман смяяся. 'От жа ж, халера ясная! Нзавошта б не паверы, кал б сам не бачы...' Стах чу, як Коган звяртаецца да гаспадара дома: "Локс".

Локс - значыць "мядзведзь". Так празвал яго прыморцы, бо ён ствары мядзведзя пасля сёспалення. мя яго брата складваецца з двух каранё: "анку" -"сусвет" "агх" - "цмок". Гэта жо з мовы ксайлахскх вершнка. Яны лчаць, што Ангх яго брат - дзец Цмока, якога вершнк завуць таксама Айал-Гач. Вандронк. Блзняты нарадзлся ад зямной дзячыны, якую Цмок узя у палон згвалц. Адзн з блзнят выгляда, як звычайны чалавек, друг ж бы больш падобны да свайго бацьк, ён нарадзся з выцягнутым зрэнкам... Вельм цкавая трактока семгальскай легенды. Яе паднёвы варыянт, як стотна адрознваецца ад паночнага. Фнал у ксайлахскай легенды давол аптымстычны: Блзняты вырасл вызвалл мац з палону, а Цмока забл пасекл на кавалк. Але Айал-Гач немручы, ён мае тысячу васаблення вяртаецца зно зно... Пра сё гэта можна прачытаць у "Займальнай мфалог" прафесара Дам'яна Росцы, вядомага знаца старажытных легенд падання... А зрэшты не, ужо няможна. Увесь наклад кнг арыштаваны, бо атар бы абвнавачаны крамоле... На шчасце, з астрога ён выйша, але пасаду ва нверстэце яго адабрал, кнжк не вярнул. Добра, што хоць жывы застася. Жывы...

Стах ляжа, безуважлва таропшыся на саламянага "павука", як пагойдвася пад столевай бэлькай. Незабаве павек яго пацяжэл, ён ста павольна саслгваць у забыццё. Над Паночнай Багнай гуляла Мроя. Яна выглядала, як простая семгальская дзячына ц кабета - у шэрай свтцы андараку. косы пад хусткай белыя-белыя, быццам выбеленыя марской соллю. У руцэ яе лхтар, як свецць у золкай мгле, як маяк у паночным моры. Яна была тут яшчэ да сёспалення. Вандронк таксама...

"Не аддамо табе нашу Мрою, Айал-Гач! Мы пераможам Цмока выганм яго Абшары Цемры, адкуль ён прыйшо. Прысягаю..."

'Сп, мройца, сп. А сё, што ты бачы чу на берагах Рудзцы, няхай застанецца з табой'.

– --------------------------

* Натхн Николай Гумилев:

На скале, у самого края,

Где река Елизабет, протекая,

Скалит камни, как зубы, был замок.

На его зубцы и бойницы

Прилетали тощие птицы,

Глухо каркали, предвещая.

А внизу, у самого склона,

Залегала берлога дракона,

Шестиногого, с рыжей шерстью...