Плошча. Гісторыя аднаго каханьня

А можа, мне проста не пашанцавала: бацькі ў свой час не прывілі любоў да родных мясьцінаў.

Зрэшты, не: пра родныя мясьціны… Мая ра­дзіма – вёсачка бабулі і дзядулі, дзе бываў я гадоў з чатырох (як памятаю сябе) ледзь ня кожнае (а дакладней – кожнае) лета: амаль цалкам тры месяцы школьных канікулаў. Вось там я люблю ўсё: і вясковую вуліцу, і кожную хату ўздоўж яе, і рачулку Нарачанку – вузенькую, плыткую, але, з ракамі, акунямі ды плоткамі, азярцо непадалёку, лес... Лес!

І хлопцаў вясковых – сяброў, і дзяўчат...

Дзяўчат. Асабліва адну. Якая сама мяне вылу­чыла сярод іншых. Якая чакала майго прыезду ў вёс­ку і прыходзіла ўвечары да лаўкі каля дзедавага двара. І, што дзіўна для вясковае дзяўчынкі, не саромелася... Не скажу: свайго каханьня да мяне... Скажу, таго, што вылучала мяне сярод іншых і аказвала ўвагу менавіта мне, а не каму іншаму, са сваіх, вясковых ці прыезджых...

Калі яна навучылася пісаць, то даслала мне ў мой прыезд на лета, на канікулы, да дзеда, пасьля яе і майго першага класу, запіску, у якой было на­пісана: “Саша + Наташа = Любоў”. Менавіта так: “любоў”, а не каханьне; любоў, з беларускім “у кароткім” напрыканцы.

Што скажу: я яе таксама вылучыў сярод ін­шых вясковых дзяўчатак. Мы гулялі разам у роз­ныя дзіцячыя гульні, пакуль былі маленькія. Недзе гадоў ў пяць-сем мы шмат разоў гулялі ў “маму-тату”, прычым, гэта яна мяне навучыла гуляць у тую гульню ў дзедавай пуні на астатку леташняга сена, сама паклала мяне на сябе і сама ўпіхнула непаслухмяны стручок, які тыцкаўся міма і міма, куды трэба са словамі, якія я запомніў на ўсё жыцьцё: “во-во-во-во...” і з жаночым поглядам глыбока ў сябе, які я таксама запомніў на ўсё жыць­цё…

Потым мы шмат разоў, гулялі ў гэтую гуль­­ню, прычым ініцыятарам быў я – прасіў, упрошваў яе згуляць, бо мне дужа спадабалася тая гульня. Але пасьля другога ці трэцяга класу мы раптам пачалі са­­ро­мецца адно аднаго і сваіх гуляў (хоць і ха­целася іх, асабліва, думаю, мне) і згулялі ў тую гульню... дакладней паспрабавалі згуляць у яе зноў, толькі калі нам было па сямнаццаць, мы былі “выпускнікамі”, я з маці прыехаў у вёску на майскія сьвяты. Было зразумела, што дзяцінства сканчаецца, хутка школьныя, а потым і паступныя экзамены, Наташа зьедзе з вёскі ў нейкі горад, але ня ў Менск, а хутчэй у Маладзечна, і што далей з намі будзе – невядома...

Мы разам ішлі з клуба, селі на лаўку, доўга ца­лаваліся, потым, не дамаўляючыся, пайшлі ў тую самую пуню... Але... ня ведаю чаму, у нас, скажу праўду – у мяне, нічога не атрымалася... Нічога. І дасюль я… Аднак, пра гэта – пазьней, потым!

Пазьней. Як-небудзь напішу – дапішу… Пазь­ней…”

Кавярня, у якой “заўсёды ёсьць вольныя столікі”, аказалася звычайнай сталоўкаю (хоць і называлася “Кафе” – з вялікай літары) і столікі ў ёй пустыя і са­праўды былі, бо людзі тут не заседжваліся: куплялі, як у сталоўцы, на паднос, першае, другое і кампот на трэцяе, зьядалі і сыходзілі.

Яны таксама сталі ў чаргу з адным на двух пад­носам, ён набыў па соку і па булачцы (больш нічога не хацелася) і селі ў самы далёкі куток. Калі плаціў грошы, заўважыў, што Маша перазірнулася з касіркаю – як са знаёмай, але пытаць нічога ня стаў.

Размова ў гэтай забягайлаўцы не вязалася, яму было няёмка, увесь час здавалася, што тая касірка зыркае ў іх бок і нібыта выганяе: засядзеліся, вы­зваліце мейсца іншым. Сок выпіўся, булка не жава­лася і ён сказаў:

“Мо пойдзем, нешта мне тут не падабаецца...” – і між­волі зірнуў у бок касіркі.

Марыйка здагадалася, ўсьміхнулася:

“Гэта Таня – мая былая аднакласьніца... Таму нам можна тут пасядзець і пабольш...”

Стала крыху лягчэй, але настрой ужо быў са­пса­ва­ны. Калі ў першы вечар ён лятаў вакол яе бы го­луб каля галубкі, стараўся спадабацца, то зараз сядзеў нахохліўшыся, як верабей па страхой узімку. І таму ініцыятыву зноў ўзяла яна, згадаўшы, пэўна, дзе яны ўпершыню пабачыліся:

“Ты даўно пішаш?”

“З дзяцінства...”

“Ха-а… – яна пасьміхнулася, пэўна, нешта згадаў­шы, – а дзе друкаваўся?”

“Практычна нідзе... Не хачу сьпяшацца...”

“Пачытаеш сваё?”

“Тут і цяпер?”

“Так. Пачытай.”

Ён зразумеў, што размову трэба пераводзіць на нешта іншае: не хапала яшчэ тут чытаць свае вер­шы. Узахлёб: ха-ха! Яны сядзелі насупраць адно аднаго, твар у твар, ён даверліва ўзяў яе рукі ў свае і сказаў:

“Давай усё ж пойдзем адсюль...”

Яе зьдзівіў гэты ягоны рух, але і спадабаўся. Рукі яна не вызваліла, а зірнула ў вочы і пагадзілася. Яму падалося, што ў гэты момант між імі адбылося ней­кае паразуменьне: нібыта іскра праскочыла паміж “плюсам” і “мінусам” ці “мінусам” і “плюсам” (хлоп­цам і дзяўчынаю, жанчынаю і мужчынам) і пачалі яны прыцягвацца адно да аднога... “Магніт спрацаваў: пачалося каханьне?” – падумаў ён – з надзеяй і боязьзю. Дзіўна, але ён не перажываў яшчэ такога пачуцьця ў жыцьці. Пэўна, затармазіўся ў разьвіцьці і тое, што да кагосьці прыходзіць у трынаццаць ці чатырнаццаць, як да Рамэа і Джульеты, да яго пасту­калася толькі цяпер… У задуменьні ён выйшаў нат не кіўнуўшы сяброўцы Марыйкі і не зьвярнуўшы ўвагі на яе разгублены погляд.

Дождж скончыўся, на вуліцы было сьвежа і чыста, а галоўнае – цёпла. Такое надвор’е яму падабалася, ён “адагрэўся”, зноў стаў самім сабою, але чамусьці спахмурнела Маша, страціла сваю актыўнасьць, зра­білася такой, якою была на тым паседжаньні і яму спадабалася. Ён падумаў, што яны нібыта спалучаныя сасуды: калі ў яго добрага настрою прыбаўляецца, дадаецца – у яе адымаецца, і надварот. Добра гэта ці кепска? Ён ня ведаў. Але чым болей гаварыў, чым больш настойлівым рабіўся, тым болей сумавала яна, хавалася ў сябе, адказвала адным словам: “Ага”, альбо “Не”.

Ён так і не зразумеў, што здарылася, адкуль, ад ча­го адбылася ў яе такая рэзкая перамена. Давёў да дому, заўважыў, як яна міжволі зірнула на вокны на сваім паверху (чацьвёртым, пры­кінуў ён).

“Сьвятло ў кватэры не гарыць, бацькі не прыеха­лі...” – сказала: ці то запрасіла да сябе, ці то не.

“У цябе браты і сёстры ёсьць?”

“Ёсьць, старэйшы брат, цяпер ён у Чэхіі...”

“Вучыцца?”

”Не, эміграваў, папрасіў прытулку”

“О...”

“Потым раскажу...”

Ён здагадаўся, што магло быць з ейным старэй­­шым братам, чаму той зьехаў: сям’я беларускамоўная, яны з Машай ад пачатку, не дамаўляючыся, размаўлялі толькі па-беларуску (і вершы на “мове” чыталі на па­седжаньні), значыць, хутчэй за ўсё, апазіцыянер, і зьехаў вымушана пасьля нейкіх мітынгаў ці злоўле­ны на “графіці” – за надпісы “Далоў дыктатуру!” ці яшчэ што далоў альбо “Жыве Беларусь!”, як часта цяпер бывала...

“Ты, можа, таксама зьбіраешся?”

“Хто яго ведае – брат не зьбіраўся, а зьехаў.”

“Сумна без яго?”

“Як сказаць? Нязвыкла… Між намі адзін год розь­ніцы – усё жыцьцё разам.”

“Хочаш, я пайду да цябе?”

“Не, не... ня трэба...”

“Чаму?”

“Я не хачу...”

“Чаму ня хочаш?”

Яна ўскінула на яго вочы – неадабральна:

“Не хачу і ўсё. Я цябе зусім ня ведаю, мы лічы першы раз бачыліся...”

“Я добры...”

“Не сумняваюся.”

“Мы яшчэ ўбачымся?”