Плошча. Гісторыя аднаго каханьня

Яна, нібыта прадчуваючы нешта, глыбока зазір­нула яму ў вочы і ён убачыў у іх глыбіні такі сум, што не стрымаўся, абхапіў за плечы:

“Што з табою? Табе кепска?”

“Ня ведаю... Нешта сёньня ў мяне ня склаўся ве­чар. Даруй...”

“Я прынёс табе кнігу Бродскага. На вось... Па­чы­­­­тай. І пазвані мне, добра?” – ён адчуваў сябе старэйшым за яе на сто гадоў, яму хацелася дапамаг­чы ёй, хоць ён ня ведаў, у чым, яму хацелася падняць ёй настрой, хоць ён ня ведаў чым, а таму баяўся яшчэ больш яе растрывожыць – ён яе зусім ня ведаў і гэты вечар ня зблізіў іх ніколькі: – “Пазвоніш?”

Яна маўчала ў адказ, і ён, не разьвітаўшыся, па­вярнуўся і пайшоў, чакаючы пасьля кожнага кро­ку, што яна пакліча яго, спыніць. Не паклікала, не спыніла. Яму невыносна хацелася азірнуцца, пабачыць: ці стаіць яна... “Стаіць”, – думаў ён, бо ня чуў, як рыпнулі і ляснулі дзьверы, калі б яна пайшла.

Паварочваючы ў арку ён краем вока ўбачыў, што яна яшчэ стаіць разгубленая, глядзіць усьлед, зьдзіўленая ягоным учынкам, ягоным дэмаршам і парадаваўся за сябе: хапіла мужнасьці хоць на гэткі крок.

Шчыра сказаць – мужнасьці асаблівай тут не бы­ло. Яму і сапраўды гэтая дзяўчына стала абыякавай: ну разумная, ну смазьлівая, ну прыгожая, урэшце, але – ну і што... Ці мала такіх... Не пасьпелі і пазнаёміцца толкам, а ўжо выпендрываецца, а ўжо характар па­казвае, а што будзе потым, калі не асекці цяпер? “Па­звоніць – добра, пабачымся потым. Не пазвоніць – і хай сабе, абыйдуся...”, – думаў ён. Лёгка, спакойна думаў, бо быў упэўнены: пазвоніць...

З “Дзёньніка” Аляксандра К.

“Увогуле, я веру снам.

Прынамсі, давяраю.

Прынамсі, не забываю іх імгненна.

Прынамсі, яны мяне прымушаюць задумацца...

А сны мне сьняцца выключна каляровыя. Я ў іх лятаю. Часта. Яшчэ часьцей – узлажу на ней­­кую гару. Цяжка, з неймавернымі высілкамі, з не­­бясьпекаю – страхам, жахам! – сарвацца ўніз. Але я ўзлажу на гару, і адчуваю, як баляць у плячах мае рукі, як стома скоўвае ногі...

Мне сьняцца сябры і сяброўкі. Незнаёмыя жан­чыны. З якімі мы, часам, такое вытвараем... Бывала, прачынаўся ад таго, што моцна біўся аб ложак – цёрся аб яго... Прачынаўся зьдзіўлены, што паміж ім і мною нікога няма… Вось толькі была... і такая вабная... і – няма… Але ўсё ўжо скончылася... і ня толькі сон... і трэба ісьці ў ванную...

А бывае, што сны паўтараюцца. Вось яны мне падаюцца самымі сімвалічнымі і праўдзівымі. Толь­­кі як у той сімвалічнасьці праўду вылучыць, пакуль яна, гэтая праўда, яшчэ не збылася, не адбылася? Як абараніцца ад таго, што нібы­та прадвызначана?.. Гэта тады, калі сны – папя­рэджаньні. А кажуць, часьцей за ўсё яны і бы­ваюць такімі.

Паўтараецца некалькі сноў. Адзін вось гэтакі: я ў каляіне, на нейкім лёдзе, сьлізгаю на ім, коўзаюся і не магу ўстаць, а на мяне едзе камбайн, лязгае сваім жалезьзем, набліжаецца – а я не магу ад­паўзьці ад яго, як ні грабуся – жатка, матавіла навісаюць нада мною, вось-вось сажнуць у сябе, раструшчаць, размалоцяць, зьнішчаць... Я рвуся з апошніх сілаў, каб уцячы і... прачынаюся ў жаху, у разуменьні, што ня ўцёк, не пасьпеў...

Што азначае гэты сон?

Што азначае той камбайн?..

І чаму гэты сон паўтараецца?”

Прайшоў дзень. Другі. Трэці... Марыйка не зва­ніла.

Чацьвёрты. Вечар чацьвёртага. Раніца пятага. Дзень пятага. Вечар пятага. Шосты дзень ад сустрэчы – пятніца... На­пе­радзе выходныя... Ён бы і сам ужо набраў яе нумар, але ня ведаў яго. Паспрабаваў было знайсьці ў кампутары, у тэлефонным даведніку, але ня ведаў прозьвішча Марыйкі і нумар дому – толькі вуліцу. Зрокавай памяцьцю ён запомніў, дзе гэта і лёгка знайшоў бы і той дом, і пад’езд, і вылічыў бы нумар кватэры па вокнах чацьвёртага паверху, але не хацеў паказвацца там.

Ён паспрабаваў забыць яе. А як забыць? Клін клі­нам... Ён ніколі не рабіў гэтага, а тут – насуперак сабе, адважыўся і запрасіў у кіно Сьвету, якая даўно рабіла доўгія – знакавыя – позіркі ў ягоны бок, праходзячы міма на працу ў свой аддзел.

Усю дарогу да кінатэатру Сьвета шчабятала – а ён маўчаў. У зале, калі сьцямнела, паклала яму галаву на плячо, узяла пад руку і прыціснулася ўсім целам. Была яна сімпатычнай, нават мілай, і яму было прыемна з ёю. Нармальна. Разьвітваючыся, Сьве­та стала на дыбачкі і пацалавала яго ў вусны – нечакана. Засаромелася ці зрабіла выгляд, што за­саромелася (але як зробіш – не артыстка, каб так пачырванець), спынілася, чагосьці чакала ў ад­каз. А ён згадаў Марыйку. Падумаў: “Мы любім тых, хто ня любіць нас... Нас любяць тыя, ка­го ня любім мы... Несправядлівы, няправільны гэ­ты сьвет... І чаму Марыйка выпендрывалася... І ча­го я выпендрываюся... Нічым Сьвета ня горшая за Марыйку... Нічым Марыйка ня лепшая за Сьветку. Але чаму я і цяпер, побач са Сьветай, думаю пра яе? Сьвета чакае, а я ня ведаю, што з ёю рабіць. Бо не хачу нічога з ёю рабіць. Чужая яна мне? Можа, і так, але – гэтаксама, як і Марыйка. Дык чаму я Марыйку хачу бачыць побач, а яе не? Непрыгожая яна? Не... Даступная, сама ў рукі ідзе – і адсюль маё супраціўленьне? Як у Марыйкі да мяне?.. Можа быць, а можа і ня быць... Але трэба нешта рабіць, а не стаяць, як слуп. Вунь у Сьветкі ўжо і сьлёзы ў вачах блішчаць. Будзь джэнтльменам, стрымай сябе, ня псуй настрой хоць гэтай дзяўчынцы...” – і ён усьміхнуўся, абняў Сьвету і прытуліў да сябе.

“Дурачок, – прашаптала яна: – ты ж не сьляпы, а нібыта нічога ня бачыш...”

“Т-с-с!” – прыклаў ён палец да вуснаў: “Больш ні слова...”

“А я падумала – нарэшце заўважыў, запрасіў, дык...” – яна заплакала.

А што ён мог ёй сказаць, чым суцешыць. І навошта ён яе запрашаў? І што рабіць цяпер? Супакойваць яе. Цалаваць... Браць... Мілае дзяўчо, мілае дзяўчо...

“Давай сустрэнемся заўтра. А сёньня – спаць. Дзень цяжкі быў...” – ён парадаваўся сабе, што знай­шоў выйсьце.

Яна нібыта супакоілася, спытала:

“Увечары?”

“Так.”

“Дзе?”

“Сама прыдумай.”

“У кіно я больш ужо не хачу.”

“Давай пагуляем па парку.”

“Чалюскінцаў?”

“Так.”

“Тады ля ўваходу?”

“Ля ўваходу.”

“У пяць?”

“У пяць...”

“Да заўтра...”

“Бывай...”

А назаўтра, у суботу, пад абед, пазваніла Ма­рый­ка:

“Даруй. Я не была ў Менску. Ад’язджала. Мо суст­­рэнемся?”

Ён быў агаломшаны: то не было ў яго нікога, а тут адразу дзьве... сяброўкі... І што рабіць, як раздвоіцца і ці варта раздвойвацца?..

Ён маўчаў і Марыйка перапытала:

“Сустрэнемся?”

Ён адчуў: калі паўза зноў зацягнецца, ён страціць яе назаўсёды.

“А дзе ты была? Далёка?”

“Справы... Убачымся – раскажу”.

З “Дзёньніка” Аляксандра К.

“Учора на працы ў мяне адбылася сутычка з начальнікам. Ён заўважыў, што я “на службе” не­­­шта чытаю. А хіба забаронена? Дый чытаў я кніж­ку Шукшына якраз тады, калі на прахадной быў “мёртвы час”: ніхто не заходзіў і не выходзіў.