Учебник языка эсперанто. Основной курс

9-4.Наречия: preska ‘почти’, tro ‘слишком’: Inter «preska jes»; kaj «jes» trovi^gas tuta mondo (A. de Musset/Mjuse) Между «почти да» и «да» находится целый мир‘; Tio estas tro! ’Это уж слишком!; Kiu komencas tro frue, finas malfrue.

9-5.Предлоги: trans ‘за’, ‘через’, ‘по ту сторону’; super ‘над’; kontra ‘против’, ‘о’: trans la maro ‘за морем’; transformi ‘преобразовать’, ‘превратить’, ‘трансформировать’; Vi superis vin mem ‘Вы превзошли самого себя’; superi la koston ‘превысить стоимость’; supersekreta; supermoda; supera kurso de Esperanto ‘высшие курсы эсперанто’; Metu super vin cent instruistojn, sed ili estos senfortaj, se vi ne povas mem devigi vin (V. A. Su^homlinskij); Tiu, kiu ne estas kontra ni, estas por ni; kontrarevolucio; kontraatako.

Для выражения различных (локативных, временных, субъектно-объектных) отношений употребляются составные предлоги: ekde, pere de, dank' al, de sur и др.: ekde septembro ‘(начиная) с сентября’; ekscii pere de amiko узнать через (с помощью) друга; La tempo estas la plej malkara kaj samtempe la plej kara el tio, kion ni havas, ^car dank' al ^gi ni ricevas ^cion (J. Rainis/Rajnis) Время – это самое дешёвое и одновременно самое дорогое из того, что у нас есть, ибо благодаря ему мы получаем всё; De sur alta loko oni vidas malproksimen ‘С высокого места видно далеко’; Foriru de anta miaj okuloj! ‘Уйди с моих глаз!’

Словообразование

9-6. Суффикс – ad- образует слова, обозначающие действие; при корнях, которые сами обозначают действие, указывает на его повторность, продолжительность или многократность: afi^sado ‘афиширование’; planado ‘планирование’; centro de informado kaj dokumentado ‘центр информации и документации’; veturi ‘ехать’ – veturo ‘поездка’; veturadi ‘ездить’ – veturado ‘езда’; resti ‘оставаться’ – restado ‘пребывание’; Legado – jen la plej bona lernado (A. S. Pu^skin); ade ‘постоянно’, ‘неуклонно’, все (время)‘; adi ’продолжать.

9-7. Суффикс – a^j- образует слова, обозначающие конкретный предмет с определённым признаком или свойством, вещь из определённого материала: a^ceta^jo ‘покупка’, ‘купленная вещь’; ^hemia^jo ‘химикат’; trinka^jo ‘напиток’; a^jo ‘вещь’, ‘предмет’; Por mi ne estas nova^jo, ke al vi pli pla^cas la nova a^jo Для меня не новость, что тебе больше нравится эта новая вещь‘; Esperanta^jo ’то, что относится к эсперанто (литература, символика и т. п.)‘; lita^joj ’постельные принадлежности.

9-8. Приставка eks- означает «бывший»: eks^campiono ‘экс-чемпион’; eksmoda ‘вышедший из моды’; eksigi уволить в отставку‘, ’исключить‘; eksi^gi ’уволиться‘, ’уйти в отставку‘, ’сложить полномочия; Eksamiko i^gas malamiko ‘Бывший друг становится врагом’.

Словоупотребление

9-9. При помощи вопросительного слова kiu спрашивают о чём-то, выбранном из определённого количества; при помощи слова kia спрашивают о свойстве: Kiun gazeton vi legas? – Mi legas la gazeton «Juna amiko»; Kian gazeton vi legas? – Interesan; Kiu tago estis hiera? – Merkredo; Kia tago? – Varma.

9-10.Названия месяцев: januaro, februaro, marto, aprilo, majo, junio, julio, agusto, septembro, oktobro, novembro, decembro. Перед названиями месяцев артикль не употребляется.

9-11. При обозначении дат употребляются артикль и винительный падеж: Mi venos la sepan (tagon) de marto Я приду седьмого марта; Tio okazis la 13-an de majo. Пример употребления даты в начале письма: la 29-an de decembro 1987.

9-12. ‘Если … то’ se … (do): Se vi faradis, sed ne finis, (do) vi faris nenion Если ты делал, но не кончил, то ты не сделал ничего.

9-13. В разговорной речи вместо ^gis (la) revido! иногда употребляются сокращённые формы: ^gis la!, ^gis re!, ^gis!, mi ^gisas vin.

Libertempo

— Kie vi libertempis la pasintan someron?

— ^Ce la Nigra maro, apud Odeso. Mi estis tie fine de julio kaj komence de agusto.

— ^Cu en iu ripozdomo?

— Tute ne. En turista tendaro. Nenie oni povas trovi tiajn bela^jojn – oni ^jetas rigardon ^cien, kaj ^cie estas vidata la senfina lazura maro kaj ^sipetoj, movi^gantaj trans la horizonton.

— ^Cu la vetero estis bona?

— Bonega! De eklumo ^gis mallumo mi na^gadis. La akvo ^sajnis komence malvarmeta, sed iom post iom oni alkutimi^gas kaj e^c ne volas elakvi^gi. La sablo estas varmega, super la kapo lumas la suno. Mi ku^sas sursable kun fermitaj okuloj. Tra la silento estas adata en la oreloj nur la maro, kiu batas kontra la bordon.

— Kiom da tempo vi pasigis tie?

— Tri plenajn semajnojn. La tagoj sekvadis unu post la alia, mi forgesadis ilin kalkuli kaj foje mi kun miro rimarkis, ke mia tempo preska fini^gis. Kion fari! Restis nur a^ceti diversajn nigramarajn memora^jojn. Ekde la dek-naa de agusto mi jam estis en la laborejo. Ver^sajne, anka vi bone ripozis, ^cu ne?

— Ne tro bone.

— Kial do? Kio okazis al vi?

— La kuracisto tiam trovis, ke mia koro estas iom malsana. Necesis a^ceti voja^gkarton en sanatorion. Tie mi estis bone kuracata, trinkis kuracilojn. Dank' al tio mi, tamen, rapide resani^gis.

— Sekve, anka via somera voja^go estis sukcesa?

— Entute jes. Kiel vi vidas, ^cio pasis sukcese. Nun mi denove turismas. La venontan sabaton ni eksterurbi^gos por rigardi ^cevalkuradon. ^Cu anka vi volus veturi kun ni?

— Jen bona ideo! Dankon, ke vi diris al mi pri tio! Povas esti, sed dume mi ne scias, ^cu mi veturos. Se vendrede ni intervidi^gos, do ni priparolos tion. A mi sciigos pere de Andreo.

— Decidite! Nu, fartu bone! Saluton al miaj eksaj kunlaborantoj!

— ^Gis!

Задания

9.1. Что означают следующие слова?

Ekpensi; verdeta; gefiloj; arbaristoj; silentulo; kontraulo; ^cirkamonda; kontrolado; memkontrolo; nepripensita; senmove; supera; malluma; eksedzi^go; informejo; pedagogino; trograndigi; interbati^gi; duonplena; reskribi; alilingva; antairi; apudborda; ^ciufoje; iufoje; multfoje; kelkfoje; alkutimigi; dekutimi^gi; kunvoja^ganto; samstratanoj; brosado; okazinta^jo; nelo^gata; tenilo; malgrava^jo; alman^ga^jo; ekstera^jo; enkapigi; peranto; plia; postresta^jo; sunsubiro; surscenigi; ^cemaro; troman^gi; transloki; transkapi^gi; plenmano; ^cirkaa^jo; helpa; helpanta; denove; malplena; neplena; mirinfano; adresanto – adresato; ekzamenanto – ekzamenato; rekomendanto – rekomendato – rekomendito.