Учебник языка эсперанто. Основной курс

restoracio ‘ресторан’,

rivero ‘река’,

rondo ‘круг’,

salono ‘зал’,

skioj ‘лыжи’,

standardo ‘знамя’,

suferi ‘страдать’,

valoro ‘ценность’, ‘стоимость’, ‘значение’,

viziti ‘посетить’,

voki ‘звать’, ‘призвать’.

Без перевода: bukedo, ekspluati, materialo, muzeo.

Грамматика

11-1.Наречиеplu ‘далее’, ‘более’, ‘больше’ указывает на продолжительность действия или состояния, тогда как наречие pli указывает на более высокую степень качества: Ni iru plu! Пойдём дальше!‘; kaj tiel plu ’и так далее (но: Mi pli multe iris, ol veturis ‘Я больше ходил, чем ездил’); ^Gis tie kaj ne plu! ‘До этого места и не больше!’; Mi plu sportas Я продолжаю заниматься спортом‘; Mi ne plu sportas ’Я больше не занимаюсь спортом (раньше занимался, а теперь нет); Mi plu ne sportas ‘Я продолжаю не заниматься спортом’.

11-2.Предлоги: krom ‘кроме’; preter ‘мимо’; pro ‘за’, ‘из-за’, ‘ради’, ‘по причине’: Krom esti bela, ^si estas anka bonkora ‘Кроме того, что она красива, она также добра’; preter rivero ‘мимо реки’; preterrigardi eraron ‘проглядеть ошибку’; Dankon pro la memorigo! ‘Спасибо за напоминание!’

11-3. Переход из одного состояния в другое, как и направление движения к цели, обозначается окончанием – n: Transformi parolon en faron estas multe pli malfacile, ol transformi faron en parolon (M. Gorjkij) Превратить слово в дело гораздо труднее, чем дело в слово.

11-4. При опущенном в предложении существительном притяжательное местоимение употребляется с артиклем: Via kafo estas pli bona, ol la mia ‘Твой кофе лучше, чем мой’; La sa^go de ^ciuj homoj, kune prenitaj, ne helpos al tiu, kiu ne havas la sian.

Прилагательное тоже может употребляться самостоятельно, когда определяемое существительное подразумевается. В этом случае прилагательное часто (но не обязательно!) употребляется с артиклем или притяжательным местоимением: kara mia! ‘дорогой мой!’; Ne la bela estas amata, sed la amata estas bela Не красивая любима, а любимая красива‘; La nova estas la bone forgesita malnova ’Новое – это хорошо забытое старое.

Словообразование

11-5. Суффикс – ec- образует слова, обозначающие абстрактное состояние, свойство, качество: aktiveco ‘активность’; heroeco ‘героизм’; facileco ‘лёгкость’; patrineco ‘материнство’; sa^geco ‘мудрость’; ver^sajneco ‘вероятность’; miseco ‘ошибочность’; unueca ‘единый’ (т. е. представляющий собой единство); eco ‘свойство’; rememori la pasintecon вспомнить прошлое‘; La estonteco estas nia ’Будущее принадлежит нам; Niaj plej grandaj malamikoj en maljuneco estas mallaboremo kaj neniofarado Наши самые большие враги в старости – лень и безделие.

11-6. Суффикс – ism- образует слова, означающие «учение, течение в обществе, направление в искусстве, науке»; marksismo, esperantismo; La internaciismo kontrastaras al la naciismo ‘Интернационализм противостоит национализму’.

11-7. Суффикс – ebl- означает «возможность»: komprenebla ‘возможный для понимания’, ‘понятный’; kompreneble ‘понятно’, ‘разумеется’; man^gebla ‘съедобный’; trinkebla ‘питьевой’; nedisigebla ‘нерасторжимый’; neforigebla ‘неустранимый’; eble ‘возможно’; espereble ‘возможно’, ‘можно надеяться’; portebla radioricevilo ‘портативный радиоприемник’; eble jes, eble ne ‘может быть, да, может быть, нет’; Bonvolu pardoni min: mi volis fari plejeble bone Извините меня, пожалуйста: я хотел сделать как можно лучше‘; La tempo trairis nerimarkeble ’Время прошло незаметно‘; Tio estas nepardonebla ’Это непростительно.

11-8. Суффикс – a^c- означает «презрение»: rida^ci ‘фыркать’; rigarda^ci ‘глазеть’, ‘таращить глаза’; kritika^ci ‘критиканствовать’; morta^ci ‘подохнуть’; ^cevala^co ‘кляча’; a^cega ‘прескверный’; Kiam kur^cevalo maljuni^gas, ^gi fari^gas ^cevala^co. ^Ciu a^ca^jo trovas sian ^satanton.

11-9. Суффикс – um- не имеет точного значения; он употребляется в тех случаях, когда другие суффиксы не подходят по смыслу: proksimuma ‘приблизительный’; plenumi ‘выполнить’, ‘исполнить’; malvarmumi ‘простудиться’; foliumi ‘листать’; vortumi выразить словами‘, ’сформулировать‘; bone vortumita ideo ’хорошо сформулированная мысль. Он употребляется и в качестве корня, чтобы обозначить слово, которое в момент речи не приходит в голову: Donu al mi tiun umon! ‘Дай мне ту штуковину!’ (забыл, как она называется); Kial vi umas tiel longe? Почему ты возишься так долго?

Tra la urbo

— Karaj geamikoj, partoprenantoj de la Renkonti^go de esperantistoj de Volgo kaj Uralo, ni invitas vin rigardi nian internaciisman urbon Ufa. Nun ni staras apud la monumento de amikeco inter la rusa kaj ba^skira popoloj.

— ^Sajnas, estas ankora aliaj monumentoj, ^cu ne?

— Kompreneble. Estas monumento al V. I. Lenin en avenuo de Oktobro. Sur la plej alta punkto de la urbo staras Salavat, kura^ga kunbatalanto de Puga^cov, kiu militis por liberigo de la popolo, suferinta pro ekspluatado.

— Mi adis, ke Ufa havas ri^can historion.

— Tute ^guste. Ni vizitos hodia la historian kaj regionstudan muzeon. En ^giaj salonoj vi povos vidi multe da valoraj dokumentaj materialoj. Krom tio, ni vizitos la centran parkon, en kiu ^ciam brulas fajro memore al lokaj herooj kaj agantoj, kies nomoj estas senmortaj.

— Kio trovi^gas tie ^ci?

— La ^cefa placo. En la Sovetia tempo ^ci tie preterpa^sadis laborantoj kun ru^gaj standardoj okaze de grandaj festoj. Nun oni ripozas familie ^ce la placo kaj en la apuda parko, kiu iom post iom transiras en arbaron.

— ^Cu Ufa estas industria urbo?

— Jes, el iama urbeto ^gi transformi^gis en industrian urbegon. La peza industrio aperis ^ci tie dum la Granda Patruja milito kaj de tiam ^gi multe evoluis.

— Kio pri la kulturo kaj ^ciutagaj necesa^joj?

— Same kiel en ^ciuj nuntempaj grandaj urboj, anka en la nia trovi^gas ^ciupa^se multaj vidinda^joj: teatroj, kinejoj, kulturpalacoj, magazenoj, hoteloj, restoracioj, kafejoj ktp (kaj tiel plu). Sur la loko de malnovaj doma^coj staras novaj, komfortaj domegoj. Bonvolu rigardi dekstren: nun ni preterveturas la Nacian bibliotekon, kiu havas ri^can kolekton de libroj, interalie, anka en Esperanto.

— ^Cu en la urbo estas multe da lernejoj?

— Proksimume cent tridek lernejoj. Anka aro da superaj lernejoj kaj teknikaj mezaj lernejoj. Jen maldekstre vi vidas la Ba^skirian universitaton. Kaj proksime de ^gi trovi^gas la televida centro. Ne forgesu, ke morga vespere okazos televida elsendo pri nia Esperanto-renkonti^go.

— Kie ripozas la ufanoj?

— La urbo trovi^gas ^ce tri sufi^ce profundaj riveroj kun bonaj pla^goj, kie multaj homoj ^satas pasigi la tempon. La urbanoj ofte promenadas kaj skiadas en la parkoj kaj arbaroj, kiuj trovi^gas en la urbo mem. Unu el la plej belaj lo^gdistriktoj de la urbo e^c havas la nomon Arbar-parka. Ekster la urbo multas lagoj kun refre^siga, travidebla akvo, agrablaj ripozejoj. Precipe bele estas komence de la atuno, kiam falas orkoloraj folioj kaj la ^cielo estas ankora klara. Oni povas porti hejmen ^carmajn bukedojn de bonodoraj floroj. Eble, anka vi sukcesos fari tion hodia.