Чужая бацькаўшчына

Хрысця залыпала чорнымi блiшчастымi ад сну вочкамi, соладка аблiзала падсушаныя сном губы.

— Пара ехаць, — Корсак адчынiў акно, папхнуўшы абедзве палавiнкi разам, — у хату пацягнула рэдкаю халаднаватаю сырасцю ранiцы.

— Што такое? — спрасоння замармытаў на другiм ложку i зноў схаваў пад радзюжку голаў Змiтрык, перавярнуўся на другi бок.

— Няма чаго i табе разлежвацца. Карову хоць выпусцi з хлява, вунь у поле гоняць, — учуўшы, як грае недзе на вулiцы ў адрэзаную, без дна, бутэльку пастух, Корсак яшчэ патармасiў Мiцю i зняў з плiты накрыты лапiчкам збанок кiслага малака, каб на скорую руку паснедаць.

Выязджалi з дому — ужо выкацiлася на ўсходзе i задрыжала вялiкая макаўка сонца. У жаўтлявазялёных радкаватых вербах, што старэлi над рэчкай, падсвiствалi, пераклiкалiся адзiн з адным дразды, прутка выцягнуўшы ногi, нiзенька над вёскаю праплыў бусел, зрабiў круг недзе над жоўтым ад курынае слепаты балотам.

Корсак у суконным з нагруднымi кiшэнькамi фрэнчы, у закурэлых на жэрдцы, але наспех ачышчаных дзеркачом ботах астатнi раз абышоў каня, аглядаючы, цi добра сядзiць вупраж, i, падступiўшыся на жалезную, прыбiтую да драбiнак скобу, сеў у брычку.

На цвёрдай абслiзганай дошцы, што ляжала ў выгнутых драбiнках, сядзела ў чорненькiм, завужаным у талii, сачыку Хрысця. Абцягнуўшы нiзка на каленi сукенку, трымала на iх выплеценую з шырокiх лучынак i размалёваную ў зялёныя лiсцiкi i вялiкiя ружовыя кветкi лубяную карзiну. Вязла гасцiнец — салодкi, што ўчора спякла разам з Алесяй, аздоблены разынкамi пiрог.

Прымiнаючы коламi порсткую рэдзенькую траву i сiвыя кучаравыя чачоткi палыну, брычка з сухаватым ляскатам выкацiлася на пясчаную вулiцу. З двара выязджаў ужо Iмполь. Збiтую з перакрыжаваных дошак браму адчыняла Алеся. На засланым жоўценькай радзюжкаю возе сядзеў, падбiўшы на адно вуха стракатую ў клiны кепку, Iмполь. Каб не адстаць ад Корсака, падварушваў застоенага соннага каня.

— Вой, мяне пакiнуў, — крычала Алеся, даганяючы воз i без прывычкi спатыкаючыся на высокiх абцасах чорных з замшавымi пасачкамi лакеркаў, зверху якiх бялелi чысценькiя ў зялёныя шнурочкi шкарпэткi.

Згледзеўшы фурманкi, старая Лiтаварыха блiжай пад крыж падагнала сваю падласую карову. Курчачыся ад ранiшняга яшчэ халадку i грэючы пад пахамi складзеныя накрыж рукi, нiбы ў жарт, смехам, папыталася:

— Куды ж гэта абедзвюма сем’ямi?

Корсак, зняўшы перад крыжам шапку i блiснуўшы лысiнаю, моўчкi i ганарыста адвярнуўся.

— У Ведравiчы, — сказала за яго Хрысця.

— На вяселле, цi шо?

— Не, на хрэсьбiны.

— Спавядаешся, як перад ксяндзом, — Корсак прытаптаў на галаве сваю пляскатую з тлустай плямай на макаўцы кепку i пацягнуў за ляйчыну, крута заварочваючы каня на вузенькую белаватую шашу.

Над галавою ў Хрысцi зашумела свежае, абсыпанае дробным жаўтлявым лiсцем вецце старых абкарэлых бярэзiн. Яна азiрнулася на Iмполеву фурманку — у арэоле сонца чорным ценем варушыўся белы Мондраў конь. У вачах асталiся сiнiя пякучыя плямы.

У зялёных ад маладое травы ярах, што цягнулiся ад шашы да блiзкага, заглушанага тлустаю жоўтаю слепатою балотца, перакочваўся востры i дробны ляскат калёс. Рваў тоненькую нiтку жаваранкавай песнi на другi бок шашы над цёмным, ужо кусцiстым жытам.

Да Дварчан ехалi шашою, далей ужо за iмi — цяжкаю, як вада, пясчанай дарогай, што выкручвалася вужом, паўзла на аблыселыя груды. У спiну цяжкiм сухiм цяплом пякло сонца. Пры ясназялёным ад распушчанага бярэзнiку ляску спынiлiся — Алеся з Хрысцяй iрвалi пад цёмнымi навiслымi елкамi зялёную, на ружовых ножках i ў белых стаўбунiках цвету зайцаву капусту. Алесi зажадалася кiслага.

— Во, яшчэ жадункаў шукае, — засмяяўся Корсак, саскочыўшы з брычкi, каб таксама, мусiць, адлучыцца ў лес.

— Бо ёй трэба, — затупала нагамi Хрысця. На леташнiм сухiм лiсцi дробненькiм дажджом шапацелi мурашкi, недалёка пад елкай кiпеў гарачы, з цёмнай, аж блiскучай, макаўкай капец.

— Бабам толькi патурай, — зноў са злосцю сказаў Корсак, але азiрнуўся на Алесю. У яе на пукатым лобе, на падпухлых губах цямнелi рудаватыя плямы. У асалавелых выцвiлых вачах таiўся глыбокi боль.

I Корсак, ужо дагадаўшыся, чуючы вiну, памякчэў:

— Разбярэшся тут з вамi…

За лесам у лагчыне расцягнулася доўгая, у адну вулiцу вёска.

У карычняватым, яшчэ голым прысаддзi хавалiся саламяныя мяккiя стрэхi. Абапал дарогi пацягнулася сухая патрэсканая загарадзь.

За мастком, што перабег вузенькую ржавую крынiцу, пад колы з грукатам лёг няроўны, у выбоiнах брук.

Корсак спынiўся пад тоўстаю, ружаватаю ад набрынялых почак лiпаю. За высокiм рэдзенькiм частаколам свiцiлася пабеленая, з блакiтнымi вокнамi хата. На брукаваным, падмеценым дзеркачом надворку стаялi параспраганыя конi, смецiлi, цягаючы з вазоў сухую леташнюю канюшыну.

Каля парога, мусiць, ужо вылезшы з-за стала, збiлiся ў купку мужчыны. Найбольш без шапак, з высока падстрыжанымi, сiняватымi, незагарэлымi патылiцамi. У рослага мужчыны, што высунуўся з цемнаватых сенцаў, на сiвай галаве, як няспелыя чырванаватыя слiўкi, блiшчалi нарваныя ад натугу гузы.

На жардзяной браме вiселi дзецi, трымаючы ў руках ласунак — кавалак пiрага цi сыра.

Ляснуўшы пужкай, Корсак сагнаў iх, як перапалоханых вераб’ёў, аднёс пад плот браму. На грукат колаў з хаты выбег сам гаспадар — бязрукi Хрысцiн брат — у сiняватай, без каўнерыка кашулi, махаў ад спешкi пустою торбачкаю доўгага рукава. Пад вострым кадыком блiшчала жалезная кнопка.

Услед за iм, падмятаючы доўгаю бурачковаю ў чорных шляках спаднiцаю высокi парог, з сеняў выкацiлася невысокая з востранькiм тварком старая кабета. Тужэй зашмаргнуўшы пад барадою белую засiненую хустку, абхапiла за плечы Алесю, нагнуўшы, палацавала ў абедзве шчакi. Зiрнуўшы знiзу ўверх на рослага Iмполя, здзiвiлася:

— Дак ён надта ж маладзюсенькi ў цябе!

— Нiчога, цётка, пасталее, — засмяялася Алеся, косячы вокам на акно, дзе ў шыбы ўткнулiся мяккiя паўнаватыя твары маладзiц.

— Дзiва ж што, — засмяялася старая, выстаўляючы два нiжнiя, як у малога дзiцяцi, зубкi. — I прыгожы надта ж. Мужчыну мо i не трэба гэта.

Сюды да цёткi, трымаючы ў руцэ жоўценькую з ружовымi кветкамi карзiну, цiшком падкралася Хрысця, схавалася цётцы за плечы.

— А дзе ж яна, а дзе ж мая сiрацiнка? — азiралася кабета, згубiўшы раптам з вачэй сваячку.

Хрысця, засмяяўшыся, радая, як малое дзiця, вынырнула ў цёткi перад носам.

— Ой, усё дачвараеш, — пакруцiла галавою цётка i, азiраючы разружавелую з быстрымi жучкамi чорных вачэй Хрысцю, уздыхнула: — Каб не ўрачы, харошая ты зрабiлася, акраз як мацi-нябожчыца стала. — Высачыўшыся, як кропелька соку з бярозавай лапкi, на вачах у старое заблiшчалi слёзы.