Чужая бацькаўшчына

— Вой, а я ж яшчэ i сынка Iрэнiнага не бачыла, — каб, мусiць, не замiнаць у гэтай цётчынай жалоснай радасцi, Алеся адышлася да воза, выцягнула адтуль абвязаную хусткай талерку i, трымаючы за вузельчык, панясла ў хату.

Распрогшы i павярнуўшы да воза з канюшынай свайго каня, Iмполь услед за Корсакам падышоў туды, дзе, збiўшыся ў купку, рагаталi мужчыны. Чалавек з блiскучымi, як абцёртыя слiўкi, гузамi на галаве зноў пачынаў перабiтую гутарку:

— Значыць, як патушылi лямпу, так гэты вахмiстр да Ганны на ложак. А яна мац яго рукою i ўсё пытае: «Лявонка, цi гэта ты?» А Лявон той храпе сабе з дзецьмi.

Мужчыны, азiраючыся на старую з Хрысцяй, пырскалi смехам, закрывалi рукою рот.

У старога Корсака хiтра жмурылiся вочы, крывiлася i дрыжала нiжняя губа.

— Ты так спрытна расказваеш пра таго немца, што быдта было ўсё гэта не ў Лявона, а ў цябе, — улучыўшы момант, ён лоўка падцяў мужчыну з гузамi.

— I проўда ж…

— Адкуль жа ж чалавек ведаў бы?..

Падгуквалi i рагаталi мужчыны. Збiты з панталыку чалавек крыва пасмiхваўся i, угiнаючы голаў, чухаў шорсткую шчаку.

Але з сенцаў ужо вызiраў бледны, схудалы, на якiм блiшчалi адны вочы, тварок парадзiхi.

— Просiм, госцейкi, у хату просiм!..

Мужчыны выцiралi заслезеныя вочы, тапталi перад парогам недакураныя папяросы i адзiн за адным, угiнаючы голаў перад нiзкiм вушаком, сунулiся ў сенцы.

За сталом сядзелi нядоўга — прыспешваў час: кумам трэба было ўскораць пад канец iмшы да касцёла, каб застаць там ксяндза. За перагародкай нядужым галаском кугакала дзiця — бабкапавiтуха з парадзiхай збiралi яго ў дарогу. Першаю з-за стала вылезла Хрысця. Падгладжваючы закручаную чорную пасму валасоў, што спадала на крутое брыво, выйшаў расчырванелы Iмполь.

Маладзiцы, стаiўшы дых, паглядалi на яго, iх, мусiць, бралi завiдкi, што ў Алесi такi прыгожы мужык.

На надворку пазвоньваў шастунамi гладкi, выкармлены Корсакаў конь, запрэжаны ў нейкую, мусiць, пазычаную брычку з мяккiм на спружынах сядзеннем. Яе засцiлаў суконнаю ў чырвоныя крыжы радзюжкаю бязрукi Хрысцiн брат — звесiўшы пустое рукаво, накiдваў адною рукою радзюжку на сядзенне.

Трымаючы перад сабою доўгi i тоўсценькi пакунак, з хаты выйшла бабка-павiтуха. Збоку каля яе бегла перавязаная пад пахi цёплаю хусткаю, каб не застудзiць грудзi, схуднелая вастраносая парадзiха. Услед за iмi з хаты высыпалi бабы i маладзiцы.

Чырванеючы, саромеючыся ад гэтае гаманы i крыку, Хрысця села ў брычку, спадыспаду абедзвюма рукамi прыняла ў бабкi жывы пакуначак. Адкiнуўшы з яго тонкую леткую хустачку, паўзiралася на жаўтлява-карычневы тварок з вузкiмi шчылiнкамi налiтых яшчэ крывёю вачэй. Тварок у дзiцяцi моршчыўся, пацмоквалi i варушылiся вывернутыя губкi.

— Во, яшчэ не нассаўся, — заглядваючы ў пройму коўдрайка, засмяялася парадзiха.

— Цьфу-цьфу, каб не ўрачы, — суха паплявала высокая з жаўтаватым i зморшчаным, як спечаны яблык, тварам бабка-павiтуха.

— Гэдакi галыш быў, мо фунтаў з дзесяць. Так ужо яе, бедную, змэнчыў, — загаварыла яна да Алесi, што прыглядалася ўсё найбольш да Iмполя, а не да таго, што рабiлася тут каля брычкi. Бачыла, што Iмполь быў нейкi занадта вясёлы, спрытна завiхаўся каля каня, падпiнаючы тужэй супоню. Зiрнуў асалавелым, п’янаватым вокам на Хрысцю. Нешта злое, нядобрае варухнулася ў Алесi. Гэты падазроны зiрк яго яна прыкмячала не раз. I нейкая дасада i полымя раптоўнага жалю апяклi яе. Яна выцiснулася з грумадкi раз’ятраных, паружавелых ад гарэлкi баб. Там наперабой паднiмаўся галас.

— Во дзiця, ёсць на што глянуць.

— Надта ж харошае.

— Як жа ж называцца будзе?

— Росцiк.

— Вой, проўда ж не чула!

— Iмя не торба, абы рос здаровенькi!

Падхвальваючы дзiця, бабы яшчэ памкнулiся за брычкаю на вулiцу, некаторая з iх утоптвала на сядзеннi кавалак хлеба з застылаю скваркаю, каб было што даць перад касцёлам жабраку.

Цэлаю плоймаю туды, на вулiцу, высыпалi дзецi. Самы большы з iх, цыбаты ў сiняй рагатыўцы хлопец, падчапiўся ззаду брычкi.

— Вацiк, Вацiк, цi чуеш? От дам! — крычала на яго дзябёлая маладзiца з выпуклым жыватом, што выступаў з-пад цесна завязанага фартуха.

Ужо расчырванелыя, з асалавелымi крышку вачыма ад першае чаркi, каля парога зноў збiралiся мужчыны, па адным адлучаючыся ад купкi, дробненька трусiлi за хлеў, топчучы пры сцежцы купку лiловае, што дрыжала ад ветру, крапiвы.

Унурыўшы голаў, на вынесеным заслоне паселi кабеты, грэлi на прыполах сухiя, з набраклымi жыламi рукi. Абапiраючыся сухiм, вострым падбародкам на кiёк, сутулая ў суконнай камiзэльцы баба расказвала, як недзе ў Аханянах, напрадвеснi, калi выбiралi з ямаў на насенне картоплi, нявестка прыняла драбiны, пакiнуўшы ў яме свякроў. I тая прасядзела аж тры днi, ледзьве там i не зайшлася. Балазе нехта iшоў уночы каля хутара ды ўчуў, што крычыць баба.

— Няхай крые бог! А дзе жа ж сын быў, цi ён не бачыў?

— Вятры яго знаюць, мо адлучыўся дзе з дому.

— А мае вы людцэ, во свет настаў!

— Не кажы, мая любка… Свет той, ды людзi не тыя.

— Пачакайце ж, — раптам перабiла ўсiх дробненькая, сухенькая, з пучком растапыраных, як вусiкi ў матылькi, валаскоў на шчацэ. — Гэта ж я чула, проўда цi… Кажуць во пра Корсакаву дачку, што з прымаком прыехалэ…

Бабы павярнулi галовы на адзiн бок, адна, зачапiўшы кручкаватым пальцам, адсунула з вуха хустку:

— А што?..

— Гавораць жа ж, што i яна сваю свякроў… — але баба не дагаварыла, падцяла сухiя, звялыя, з сiнiм пятняком губы. Сюды падышоў гузаваты мужчына, загукаў п’яным голасам:

— Гэй, бабы, шэпты хату зводзяць!

— Во, ужо залiў вочы, — на яго спадылба зiркнула i адвярнулася кабета ў суконнай камiзэльцы.

Кумоў з касцёла чакалi доўга. Ужо праспяваў разоў сем, адбiваючы крыллямi полудзень, рабы з крывым, з’еханым на адно вока грэбенем певень. Пякучае, як выпуклае шкельца, маладое сонца перайшло ўжо за вушаты канёк страхi, па сцяне на лаўку, дзе грэлiся старыя бабы, з-пад застрэшка споўз яшчэ халаднаваты вясновы цянёк. Паспелi нагаварыцца i выхаладацца ад першае скупаватае чаркi мужчыны i ўжо ўкрадкам паглядвалi праз адчыненае насцеж акно на белыя засланыя кужэльнымi абрусамi сталы. Нецярплiвыя кабеты азiралiся на вулiцу i пасылалi туды дзяцей — глянуць, цi не вiдно кумоў.

З’явiлiся яны нечакана, разам з галосным крыкам дзяцей, што пасыпалiся з плота, каб адчынiць жардзяную браму.

Апярэджваючы адна адну, да брамкi беглi кабеты. Абхапiўшы голыя рукi i стоячы на парозе, усё туды на браму цiкавала Алеся, бачачы толькi Iмполя, нiбы загарэлага за гэты ясны i ветраны дзень, з рудаватым, што выбiваўся i закручваўся да гузiчка кепкi, чубком, чула, як пад грудзьмi нечаканым i радасным штуршком аказалася дзiця, i радасная пайшла ў хату.

«Яно будзе гэтакае прыгожае, як ён. Толькi на камень не трэба садзiцца, каб не было калекай, — падумала яна, раптам успомнiўшы тое, што чула ад нябожчыцы мацi. — I як пажар гарыць — няможна брацца за шчаку, бо ў дзiцяцi на тым месцы астанецца пятняк… Як быў у нямой Еўкi…» — Алеся аж здрыганулася, успомнiўшы Еўку i той страшны крык у гумне. I раптоўны страх холадам зашчымеў каля сэрца — чаго ж бабы шэпчуцца i скаса паглядаюць на яе? Няўжо ведаюць пра ўсё? Божа лiтасцiвы!