Лабух

Шыгуцкі сеў насупраць Панка, я — насупраць Фелікса.

Памаўчалі...

— Гаварыце, — павярнуўшыся да мяне, сказаў нарэшце Шыгуцкі. У гэтых калідорах і ён прыцішыўся...

Пра што гаварыць?

— Як ты, Фелікс?..

— Нармальна. Як у турме.

— Затрыманы патрабуе сустрэчы з консулам, — сказаў Панок Шыгуцкаму. Той паківаўся на зэдлі:

— Кіньце... З якім консулам? Амерыканскім?.. Рускім?.. Вас затрымалі з падробным пашпартам на імя грамадзяніна Расійскай Федэрацыі Смірнова Івана Васільевіча. А ў амерыканскім пашпарце вы Фелікс Рачніцкі, дык хто вы?..

— А вы? — спытаў Фелікс.

Шыгуцкі ўскінуў руку: маўляў, вінаваты... І пасведчанне дастаў:

— Памочнік дзяржсакратара Шыгуцкі Барыс Сцяпанавіч. Пасведчанне не падробленае.

— Але і не сапраўднае, — нахіліўся Фелікс, чытаючы пасведчанне. — Няма ў Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь ніякага дзяржсакратара, так што і памочніка ніякага быць не можа.

Я не чытаў Канстытуцыю, хто ў нас яе, апроч амерыканцаў, чытае — і Шыгуцкі не чытаў.

— Як няма?.. — сам зазірнуў ён у сваё пасведчанне, нібы там прапісаны артыкул Канстытуцыі...

— І ў вас статус недалучанай краіны, і вы падпісалі канвенцыю па нераспаўсюджванні зброі масавага знішчэння, — не даў яму апамятацца Фелікс, — і на статус з канвенцыяй, як і на Канстытуцыю, можна, канечне, напляваць, і з амерыканцамі дамовіцца можна, але рускія, як толькі дазнаюцца, што і каму вы прадаць надумалі, вас так прышчэмяць, што не знойдзеце, у які бок бегчы — хоць бы і з грашыма! Бо гэта іх грошы — чхаць ім на ўсё астатняе!.. Вы разумееце, чаго такая гульня каштаваць можа?

Ніхто не чакаў, што Фелікс адразу нападаць пачне, а не бараніцца... Шыгуцкі настолькі разгубіўся, што спытаў:

— Чаго?..

— Галавы! І не адной вашай.

— Пакуль што пра вашу размова, — кіўнуў на крымінальныя справы Панок, і Шыгуцкі сабраўся.

— Пра адну, але пра вашу... Усё мы, Фелікс Андрэевіч, разумеем. Таму і хочам праз вас з амерыканцамі дамовіцца, каб рускія не дазналіся... Уяўляеце, колькі гэта каштаваць можа?

Ён купляў Фелікса. Пры мне, пры Панку... І як гэта рускія не дазнаюцца?..

Фелікс пакруціў галавой: не.

— Сапраўды не ўяўляеце?.. — перапытаў Шыгуцкі, і Фелікс сказаў:

— Гэта вы не ўяўляеце, што прапаноўваеце.

Відаць было, што гаварыць з ім далей — без толку. Панок хрумснуў пальцамі — як стрэліў у пустым пакоі:

— Ёсць іншы варыянт. Фелікс Андрэевіч не едзе ні ў якую Амерыку, застаецца дома і бярэ лабараторыю Рутнянскага. Працуе там, дзе некалі пачынаў. Тады першы варыянт, канечне, адпадае...

Шыгуцкі нават не задумаўся над тым, что пачуў, вылупіўся на Панка:

— А на хрэна, калі адпадае?..

Панок прамаўчаў. Фелікс адказаў, як здалося, за яго:

— Калі ў вас дзяржаўны клопат, дык лабараторыя Рутнянскага, можа, найлепшае, што ёсць у дзяржаве.

Шыгуцкі, які ўсё круціў пасведчанне ў руках, сунуў яго ў кішэнь.

— Спачатку вырашаем з першым, пасля з другім.

— Першае яшчэ ў Германіі адпала. Я тлумачыў вашым людзям, што канчаткова. А што да лабараторыі...

— Там у вас выбар быў! — не даслухаў Шыгуцкі. — А тут няма. Ці дамаўляцца, ці сядзець.

— Таксама выбар, — паглядзеў на мяне Фелікс, і Шыгуцкі ўспомніў, для чаго я тут.

— Не аднаму сядзець, сябра пацягнеце! І ён праз вас сядзе!

Фелікс апусціў галаву, пацёр скроні:

— Ва ўсіх свой выбар...

— Дык і выбірайце! — пальцам ткнуў Шыгуцкі ў бланк, прышчэплены да крымінальный справы, і Фелікс скінуў рукі на стол:

— Ды што ж ён за мной па ўсім жыцці, як ліст за вагонам!..

У жыцці ягоным, відаць, быў свой Мікалай Іванавіч. Чалавек без прозвішча. Быў, не мог не быць...

— Хто?.. — не зразумеў Шыгуцкі, а Панок адшчапіў бланк:

— Прыляпіўся.

Фелікс выпрастаўся.

— Гэтага я не падпішу. Падпісаўшы такое, нельга жыць. — Ён павярнуўся да Панка: — Як жа так?..

— Нам патрэбныя гарантыі, — адшчапіў другі бланк Панок. — Як інакш?..

— А калі я застаюся?..

— Усё адно... Зараз у вас адна сітуацыя, пасля іншая... Подпіс ні да чаго не абавязвае, нічога і на ўвазе не маецца, апроч гарантый.

— І шантажу... Я вучоны, а не шпён. У мяне імя... Вам гэта, можа, і ўсё адно, а мне не.

Панок паклаў адзін бланк перад Феліксам, другі перада мной:

— І ў Рамана Канстанцінавіча імя. Яшчэ якое... Вы думаеце, мала ў нас імёнаў?

Фелікс грэбліва, пазногцямі адкінуў, адмахнуў свой бланк — той узляцеў і лёг на мой.

Хоць ты складзі з яго самалёцік.

— Ты зрабіў тое, пра што дамаўляліся?.. — дастаў насатку і выцер рукі Фелікс. Ён глядзеў на мяне наўпрост, Панок і Шыгуцкі з бакоў...

Трэба было нешта зрабіць. Не сказаць, а зрабіць... Калі і Лі-Лі, і Лідзія Паўлаўна... — я ўсё зразумеў у гэтым пакоі са скошанымі сценамі... Рука цяжэла і пальцы курчыла, нібы толькі што самы нязручны канцэрт для скрыпкі сыграны, але я выцягнуў з піджака Ігара Львовіча паперы, расправіў іх, паклаў на бланкі — і ўсё пасунуў на сярэдзіну стала.

— Яны не толькі ў вас, Барыс Сцяпанавіч. І не толькі ў мяне.

Фелікс акуратна склаў насатку.

— Дзякуй, Раман.

Шыгуцкі ўзяў паперы. Зараз парве — і ўсё.

Ён не парваў... Кінуў і працягнуў:

— Та-а-к... Значыць, у аглоблі?.. — І прашыпеў да Панка: — Дзе ж ваша дамоўленасць?..

Панок прагартаў адкінутыя паперы, як упершыню бачыў. Да запіскі Ігара Львовіча... Можа, Шыгуцкі і не паказваў?

— Парушылі вы, Раман Канстанцінавіч... “Беларусь спрабуе прадаць апошнія савецкія распрацоўкі...” Ды мала што і хто напіша.

— Гэта не мала што... — акуратна схаваў Фелікс у кішэнь акуратна складзеную насатку. — Гэта столькі, што мала не здасца. Бо дакумент... І дзе людзі, якія яго напісалі? Адзін забіты, а другі...

— І другі! — раптам рэзка падаўся да яго Шыгуцкі. — Не праблема! Не даедзе да Кіева Іван Васільевіч Смірноў!..

Я падумаў, што такое можа быць, і спытаў:

— А я?..

— А для цябе месца ў турме будзе вольнае! — стукнуў па стале Шыгуцкі. — Лабух!

Ён падняўся, яму трэба было нешта вырашаць, а сам ён не мог... Вырваў паперы ў Панка, той ускочыў: