Пастка для рэха

Спрачацца з ім няма моцы. Гляджу праз акно ў глыб бальнічнага двара. У шэра-блакітным марыве яскрава паўстаюць дзве белыя вежы полацкай Сафіі…

Не… Цяпер я ведаю дакладна: жыццё — не гульня ў крыжыкі і нулікі. Нават калі гэта і не так, то ў нулікаў таксама ёсць шанец. У іх таксама ёсць свая маленькая клетачка на разграфаваным лісце Вечнасці. Бо ў свеце існуе справядлівасць. І справядлівасць гэтая — наша сумленне. Ніякія Герастраты не здольныя спыніць ход Гісторыі…

17

Бавіць час ля акна — мой новы набытак, яшчэ адна крайнасць, якую я прымаю як неабходнасць. На вуліцу мяне пакуль што не пускаюць, а тэлевізар глядзець надакучвае. Вось і даводзіцца прыдумляць забаўкі. Па ўсім відаць, мяне хутка выпішуць, аднак тое «хутка» цягнецца ўжо некалькі тыдняў. Гадзіннік свой я згубіў, напэўна, пад час сутычкі з Буднікам, там, на Палаце. І цяпер час для мяне адлічваюць ходзікі. Тыя, што вісяць на калідоры, насупраць ардынатарскай.

Шмат чаго мне давялося перажыць за апошнія дні. Але затое я цяпер ведаю, хто такі Жэнік — малады хірург з дзіцячымі рысамі твару. Ведаю я, і хто такая Тэрэза. Гэта Жэнік расказаў мне, што яго мама і мая Ліда трагічна загінула шмат гадоў таму. Сумна… Хоць смерць для мяне цяпер — паняцце адноснае.

Вядомыя мне таксама і падрабязнасці той трагічнай развязкі ў гісторыі з Буднікам. Дзяўчынку, якая выпадкова апынулася на месцы здарэння тым непагодлівым надвячоркам, завуць Настай. Яна сірата і паслушніца ў Свята-Еўфрасіннеўскім манастыры. Што прывяло яе ў тыя мясціны ў такі позні час, застаецца толькі здагадвацца. Але, як бы там ні было, гэта яна паклікала на падмогу людзей. Пра ўсё гэта пагаварыць з ёю мне не выпала яшчэ, бо, калі яна наведвала мяне ў бальніцы, я знаходзіўся тады яшчэ ў коме. Гэта пазней мне расказаў Жэнік. Буднік у той вечар жывым не даўся. Пасля крывавай разборкі ён накіраваўся на кватэру да Лупоніка. А ноччу, калі дом акружылі міліцыянеры, застрэліўся ад безвыходнасці. Вось так і магла б скончыцца гэтая сумная гісторыя маёй няўдалай вандроўкі ў далёкае мінулае, калі б не адно «але»…

Я сяджу ля вакна і пазіраю на Сафію.

— Ашукаюць хахлоў амерыканцы! — прасочваецца праз мае невясёлыя думкі бурклівы голас дзядзькі Івана, суседа па бальнічным ложку. Гэта яго тэлевізар мы глядзім цэлымі днямі. — Як піць даць ашукаюць… Купяць за «зялёныя»… У Беразоўскага на ўсіх грошай хопіць…

— Што вы ўчапіліся за тых хахлоў? — не стрымліваюся я. — Разбяруцца яны самі, што рабіць са сваёй краінай.

— Вядома, разбяруцца, — нечакана згаджаецца са мной дзядзька Іван. У голасе ніякай крыўды. — Толькі не веру я, каб вось так, у сцюжу, у холад і ні за што стаялі яны на гэтым майдане… Ты чуеш мяне?

Дзядзька Іван на хвілінку змаўкае.

— Вось ты пайшоў бы бунтаваць супраць улады?..

Адказаць яму не паспяваю. У пакой уваходзіць Жэнік. Сёння не яго дзяжурства, і таму ён апрануты не па-бальнічнаму. Павітаўшыся, ён вяртае мне пажоўклыя ад даўніны лісты і мой кішэнны гадзіннік, набыты некалі ў ламбардзе яго мамай.

— Вазьміце…

— Дзякуй, — суха вымаўляю я. Разгублена гляджу на гадзіннік — стрэлкі, нібы магніты, прыцягваюць мой позірк. Стрэлкі рухаюцца ў правільным накірунку.

— Гадзіннік быў сапсаваны, — апраўдваецца Жэнік. — Вось я і вырашыў адрамантаваць яго. Цяпер ідзе вось...

— Правільна вырашыў, — удзячна пазіраю я на яго і незаўважна падміргваю дзядзьку Івану.

Некалькі хвілін маўчым.

— Як Тэрэза? — цікаўлюся я ў Жэніка. — Памірыліся?

— Нармальна, — сарамліва ўсміхаецца той.

Голас выдае яго. І я перакананы, што ён хлусіць, аднак не падаю выгляду.

— Жыццё такое кароткае, Жэнік. Што вы з ёю не падзялілі?.. Ты ж мужчына, Жэнік… Ты першы павінен саступіць. Глядзі, каб некалі не давялося шкадаваць…

Збіраюся з думкамі, каб прадоўжыць свой спынены маналог.

— Я пастараюся… — спяшаецца Жэнік. — Я абавязкова пастараюся…

Што ж, ясна, працягваць размову на гэтую тэму няма сэнсу.

«А сам ты заўсёды правільна паступаў?.. — лаўлю я сябе на слове і сумна пазіраю ў акно. — Ці маеш ты права павучаць іншых? Хіба тваё жыццё — узор для пераймання?..»

— Некалі твая мама сказала вельмі правільныя словы, ад якіх мне і зараз робіцца не па сабе…

Жэнік пытальна ўздымае вочы.

— Шкада таго часу, які мы з табою прамаўчалі… — працягваю я і замаўкаю.

Жэнік доўга не затрымліваецца. І мы зноў застаёмся з дзядзькам Іванам удвух.

— Шчаслівы ты… Табе ёсць дзеля чаго жыць, — зайздросціць ён мне. — У цябе ёсць Жэнік. Во такі малец!.. А я — чалавек адзінокі.

Хочацца дадаць: «Не толькі Жэнік, ёсць яшчэ Настачка, Тэрэза…»

— Вам бы, дзядзька, з тыдзень у бочцы пажыць, — жартую я недарэчна.

Мужчына жарту не ўспрымае і пазірае на мяне падазрона:

— Дзе мне трэба пажыць? — перапытвае ён.

— Жартую я, дзядзька Іван. Некалі ў даўніну жыў філосаф адзін... Дыягенам звалі…

— Дык то ж філосаф, — сумна ўсміхаецца дзядзька Іван.

— Адзінота — гэта нармальнае становішча, — суцяшальна тлумачу я гэтаму сталаму чалавеку. Тлумачу, а сам гэтым тлумачэнням не веру... «Малоць языком адно, — думаю я, — а на справе зусім іншае. Чалавеку ніколі не ўжыцца са сваёй адзінотай, і мая не зусім удалая вандроўка ў сваё мінулае — пацвярджэнне гэтага. Мы здольныя шукаць усё жыццё тыя даверлівыя, родныя вочы толькі дзеля таго, каб хоць раз зазірнуць у іх… Зазірнуць і памерці…»

18

Я стаю насупраць вежападобнай брамы-званіцы. Ад дагледжанага манастырскага дворыка мяне аддзяляе арачны праезд з далучаным да яго двухпавярховым будынкам. Напэўна, гэта і ёсць той самы дзіцячы прытулак пры манастыры, пра які днямі згадваў Жэнік. Ва ўсякім выпадку, я на тое вельмі спадзяюся. Застаецца незначная дробязь: адчыніць жалезную брамку і зрабіць некалькі крокаў. А там што Бог дасць… І ўсё ж нешта стрымлівае мяне. Што?..

Сумнеў разбурае рашучасць. І зрабіць гэтыя крокі, як выяўляецца, не зусім лёгка. Сумнеў не дае разняволіцца, сумнеў пасяляе панічны страх. І я гатовы шмат што аддаць узамен, абы толькі ўсе гэтыя нязручнасці хутчэй скончыліся. Столькі выпакутавана, столькі перадумана. І вось… «А што калі яна адмовіцца ад спаткання са мною? — вагаюся я і адразу ж апраўдваюся: — Ну і што!.. Ты хацеў, каб яна кінулася табе на шыю? Але хто ты такі, каб разлічваць на тое, хто?..»

Чаго я хачу ў гэты момант, я і сам дакладна не ведаю. Напэўна, мне хочацца выказаць словы падзякі гэтай дзяўчынцы… Бо менавіта ёй я абавязаны сваім жыццём. Але падзякаваць і развітацца?.. Не, гэтага я не хачу… Мне патрэбна ад яе яшчэ тая недагаворанасць, якая дае людзям надзею на наступную сустрэчу… Напэўна, не заручыцца ёю я і баюся зараз болей за ўсё…

Надвор’е псуецца. Неба завалочанае малочнай смугою. Шэрая навісь аблокаў кранаецца дахаў дамоў, такіх жа шэрых і аднастайных. Вуліца — бязлюдная. Пачынае накрапваць дождж, і, каб не змокнуць, хаваюся пад дрэвам. Аднак і пад ім ад дажджу не схавацца. Халодныя кроплі прасочваюцца праз рэдкае вецце, трапляюць за каўнер, сцякаюць па твары.