???йээннэр, номохтор

Бу слэрин, баайдарын иигэр саамай бэлиэ икки с баар. Ол слэриттэн бэлиэтэ диэн атыыр оус баар эбит. Ол атыыр оус сгэр туоахталаах, икки ттгэр саппыйалаах, кутуругун тбт рнээх. Биир ассыын, ол аата тт чиэппэр, уун муостаах. Кутуруга сиргэ сыыллыбытын ордуга биир ассыын.

Сиргэ тиийэн баран, биир ассыын сыыллар эбит. Итиэннэ иккис бэлиэ стэ биир атыырдаах эбит. Ол атыыра кыталык элэмэс. Ол аата кугас элэмэс диэн буолар. Ити атыыр клттэн ээ тт, сиэлэ икки ттнэн силэллэн тспт, сиэ бтннтэ эмиэ араын, моонньун, сиэлин курдук, сиин икки ттнэн хайдан, намылыйан тэр уун сиэллээх эбит. Кутуруга быааыттан ээ тт маан, такымыттан ээ тт, аллараа тт хара уонна уун, суон хойуу кутуруктаах эбит.

Дьэ бу слэнэн, байан-тотон олордоуна, аччыгый уола Быый Чкмдэ тыаа бултуу тахсыбыт. Ол тахсан, уон ордуга икки куобаы уонна саыл, кырынаас, солодо сгэн киирэн иэн, баараай булгунньах хаас тэллээр баар тумул бд тиит аннынан суолун устун киирэн истэинэ, улахан тиити стэн бииринэн холобурдаах рдк, улахан, суон кии барыйан кстбт.

Бу кии Быый Чкмдэни: «Тохтоо эрэ, нойоон», – диэбит.

Быый Чкмдэ эргиллэ тспт. Киитин диэки. Киитэ барыйан туран эрэ эппит: «Ааттаах быый Быый Чкмдэ буоллаы дии. с тоус тлгэтэ оор», – диэбит. Ол аата тоуста кылый, тоуста ыстаалаа, тоуста куобахтаа диэн. «Мин кэннигиттэн батыан крм», – диэбит.

Инньэ диэбитин кэннэ, Быый Чкмдэ, куттаммыта да бэт буолан, с тоус тлгэни оорон тэр. Куобаын, таааын тэрбэккэ эрэ, скптнэн.

Били тэн истэинэ, бтэн истэинэ, кэнниттэн атах тыаа либиргээн ииллэр уонна с саа эмиэ ииллэр: «Нойоон, биир см аардым ээ. Аны эн мин киим буолаын», – диир.

Инньэ диэбитин кэннэ, Быый Чкмдэ дьиэтигэр, таааын скптнэн, срэн дэгэйэн киирэр. Аанын тэлэйэ баттаан, таааын скптнэн ааар атаынан аан боруогун атыллаан турдаына, киллэрбэккэ эрэ, тойон убайа Хатырыктаах Санньыла с сыран ээ тириитэ олбохтонон билирик ороо кэтэиттэн тардыан тиэрэ тэн олороро . йнн. Кини эппит: «Дьэ, нойон, алдьархайы оорду. Иин уутун курдук, инэри ктээн киирди. Ити ээ Халлаан Былытын уола тэн турарыгар тбээ кэлэин, кылыйаын, ыстаалаан, куобахтаан, кыаттарды. Ол кыаттарбыккын ити абааы уола аны мин киим диир. Онон, с хонукка тохтотон бараммын, ити киини илдьэ барабын диэн этэр. Сэргээ дьэргэлгэн элэмэим баанан турар. Ол рдгэр тэин, тттр срдэн таыс, тииккэ йнн турара буолуо. Ону: Тойон убайбар киириэ диэ. Оччоо батыан киириэ”», – диир.

Ол ыккардыгар Хатырыктаах Санньыла суол ааныттан ууо ороо дылы хара ээ тириитинэн сиргэ тэлгэтэн, ууо ороо с хос сыран ээ тириитин тэлгэттэрэн, с баанаа сур бр тириитин салама ыйатан тоуйар.

Быый Чкмдэ били аты миинэн тахсан Былыт уолун ыырар: «Тойон убайбар киириэ », – диир. Диэт, атын тттр салайа баттыыр да, дьиэтин диэки тибилиннэрэр. Ол иэн ииттэинэ, кии атаын тыаа либийэр. Атын сэргэтин биир салаатыгар иилэ быраар да Быый Чкмдэ дьиээ киирэр. Дьиээ киирбитин кэннэ, аан тэлэллэ тэр. Биир хара клк кии киирэн кэлэн, уа ороо олорбут курдук клгэ кстр.

Хатырыктаах Санньыла, ойон туран, трн ылан, кыыран илгистэр: «Бу бырааппын ылыма. Хааллар. Ол оннугар мин атын тугу баарар биэриэм», – диир.

Кыыран бттн тмгэр – кэпсэтии. Абааы уолунаан сблээллэр икки ттттэн. Сблээннэр, тоус хонукка тохтотор буолар. Итиэннэ илдьэ барарын тохтоппот Абааы уола.

Дьэ туран, кэпсэтиилэрин тмгэ – с суол муус урааынан рбэ рдэрэргэ диэн. рбэ диэн сэттэ эргэ бара илик кыыс, сэттэ ойох ылбатах уол итиэннэ маан тлээх с сэттэ ынах с. Барыта эдэр, с саастаах, икки саастаах с. Итиэннэ с сэттэ сылгы с. Бу сн с муус маан таастаах, с маан ураастаах, ол аата тэти маы сулуттаран, бу сн, бу икки сэттэ киини барытын, ол ынахтары, сылгылары барытын, саар булгунньах тэллэинэн стэ эргиттэрэн баран, тумул баараай тииттэр, абааы уола тохтообут тиитин, аннынан хоту диэки рдэрэр кинэ кэпсэтэллэр.

Ити бириэмэ балаан ыйын эргэтин, алтынньы ый саатын диэки буолуо дииллэрэ.

Дьэ, ити тоус хонуктара туолан, ити рбэни бтнн рдэрэн, Быый Чкмдэ, тугу да ааабакка-сиэбэккэ хаас ороо сытан, лн хаалар. Ону Хатырыктаах Санньыла кмтрр.

Дьэ, ити уоллара лр, икки сэттэ уоллаах кыыы кытта, с сэттэ сн рдэрэн бпптэ тгрк сыла туолбутун кэннэ, Бкээни диэн алаастаах Кттээни оонньор улахан уолун Хатырыктаах Санньыланы соруйар: «Бу Былыт уолугар р кыыран таыс. Тоус олоххо кыыран баран, тиийэри буолуо. Мин атыыр оустаахпын. Ону киллэрэн, атыыр оуунан хассыыннаран, кыайдын».

Инньэ диэн эппитин курдук, уола, р кыыран тахсан, кырыа дьаха илбистэнэн, тттр эсиллэн тэр. Тойон аатыгар этэр: «Абааы уола оуун эиил от-мас хагдарыйыытын саана, киирэ сылдьыбыт кэмигэр, киллэриэх буолла», – диир.

Били кыырыы кэнниттэн биир сыла туолуор дылы, урут дааны, атыыр оус, чугастааы илин улуустарынан, атыыр оустары кэрийэ сылдьан харсар идэлэммит. Тулуктаан биир да харсар оуу булбатах. Барытын кыайар эбит. Ити оус саас кулун тутар эргэтин диэки, тттээх сааыттан ыла идэ оостон, р Кл араа ттгэр Нам сиригэр тт биэрэстэ холобурдаах тэйиччи олорор Мооордор Олохторо диэн сиргэ тахсан, с хонон киирэр идэлээх эбит. Хас сыл аайы.

Эиилгитигэр кэпсэтиилээх кэмнэрэ тиийэн кэлэр. Дьэ, биир тн, биир нэдиэлэ хонугун былаанын тохору, ол крбэ иини ³ хаан-хаан баран, саар булгунньахха крбэ иини хаар. Абааы уола тохтообут тиитин, муоунан аалан, муоун сытыыламмыт.

Дьэ, ол гынан баран, сэттэ хоммутун кэннэ, тн н бадахтаах, оустар харсар айдааннара, тыастара-уустара, муос тыаа бачыгырааына, оус муннун тыаа бууурааына, иэк-сиэк мрэии, айаатаыы ииллэр.

Сарсыарда халлаан сырдаан эрдэинэ, ты хатан, били оустар харсар тыастара тохтуур.

Хатырыктаах Санньыла билириккэ кэтэиттэн тардыстан олорор. Аата Кттээни оонньор ыйытар: «Хайа, нохоо, оус хайаата?» – диэн. Санньыла: «Оус кыаттарда», – диир.

Дьэ, лаппа сырдаабытын кэннэ, кн тахсыбытын кэннэ, иккис уол Лыгый Б оуу кр барар. Саар булгунньах хаас тэллээр, улахан тиит трдгэр оус йнн баран турар . Ону тахсан крбтэ, хаас буутугар биир сиринэн, хаас ойооун трднэн биир сиринэн итиэннэ хаас моонньун хорук тымырын тобулу анньан, оус хаана баран, ыарыыланан, лр турарын аатыгар киирэн этэр.

Аата тойон: «Ити йнн турбут тиитин трдгэр, улахан крбэ ииннэ хаан, ытыгылаан, кмн кэбии», – диир.

Кттээни кырдьаас баппат: «Былыт уола уолбун сиэтэ, оуспун кыайда. Кыайбыт кии ситэри кыайдын. Аны, атыырбын киллэрэн, атыырынан охсууннаран кыайдын», – диир.

Инньэ диэн Хатырыктаах Санньыла, кыырбытын курдук, р кыыран: «Тгрк сыл буолан баран, киирбит кэмигэр атыырын киллэриэх буолла», – диир.

Дьэ, инньэ диэн баран, тгрк сыллара туолар кнэ буолар. Кн тиийэн, оус харсыбыт кэмигэр, атыыр саар булгунньахха с сиринэн крбэ иин хаар. Туйаынан табыйан. Ол гынан баран, тоус хонук устатыгар баайыллар. Ол хаспыт иинин буоругар, крйэн-клэийэн, суунар-тараанар.

Дьэ, били оус харсыспыт кэмигэр, тн н саана, эмиэ атыырдар охсуар тыастара ииллэр. Алааы тула эккирэтиэн сырсар уонна ыйылаар орулаыылара-сарылаыылара, тиистэрин тыаа ииллэр. Сарсыарда ты хатыытын бадахтааа тыас-уус, айдаан-куйдаан намырыйар. Онтон тохтуу тэн баран, Хатырыктаах Санньыла с уолга Адаымда Бэккэ этэр: «Атыыры тахсаын кр. Атыыр туох бэлиэлээий? Арааа, кыайда быыылаах», – диэн.

Адаымда Бэт, с уол, тахсан крбтэ: саар булгунньах илин тэллээр, илин диэки, кн тахсар сирин тобулу крн баран атыыр турар . Кини уа моойун трдгэр хатыылаах суон с смэх атыыр кутуругун иилэн турар эбит. Ону крр. Дьэ, ол аата бии атыырбыт абааы атыырын кыайбыт бэлиэтэ – кутуругун с смэх кылын логлу анньан хаалар.