Злая зорка

— Усё-такі пасадзіў Пыльчанка ў балота. А хваліўся, што ўсе балоты асушыў. Мог бы i дывановую дарожку палажыць.

Гаворыць ёй так, быццам яны сто гадоў знаёмыя i бачыліся гадзіну назад.

— Каб жа ведалі… Маці бегае на аўтобусную станцыю.

— Ха! Буду я ездзіць на разбітым аўтобусе.

— Ого!

— Што — ого? Але чакай… Дай экіпіравацца. Стаю на адной назе, як бусел.

Абуў чаравік, выцер рукі, перагарнуўшы насоўку, кінуў яе на мяжу.

I раптам зрабіў спалоханыя вочы.

— Я спазніўся? О, божа! Так ляцеў!..

— Куды?

— На вяселле.

— I прыляцелі.

— А ў доме — маладая гаспадыня. Кланяюся табе. Па законах продкаў я павінен пацалаваць братаву жонку, — і, расставіўшы рукі для абдымкаў, рушыў да Тамары.

Яна адступіла i пагразіла пальцам.

— Па законах продкаў жонку брата нельга цалаваць.

— Ды ну? Недасканалыя законы. Мусульманскія.

— А па-другое, я — не жонка. Я — сястра Ірыніна.

Барыс спыніўся.

— Ба-ба! А я, лапух, не здагадаўся. Пачакай, запушчу камп’ютэр, вылічу — якая. Шчаслівы атамшчык пісаў вашы імёны, — шчоўкнуў языком, як кнопкай уключальніка, — Выдаю… Тамара!

Дзяўчыне стала весела, што Барыс адгадаў яе імя, хоць гэта i няцяжка, калі Глеб апісваў сясцёр, ix узрост.

— У такім разе я павінен абавязкова пацалаваць цябе.

— Вы кожнае знаёмства пачынаеце з пацалунка?

— А як жа! Ваюем за тое, каб усё чалавецтва цалавалася. А яно не хоча…

Здаецца, жарт, звычайная маладзёжная балбатня, іронія з філасофіі міратворчасці, характэрная для яе ўзросту, для яе студэнцкага асяроддзя. I яна гатовая была адказаць у тым жа стылі. Ды тут убачыла, як раптам змяніўся гэты вясёлы чалавек, знікла яго гарэзлівасць, жаданне блазнаваць, няхай ненадоўга, на міг, але выразна выявілася, як на змену лёгкім i вясёлым думкам прывалілі, што валуны, цяжкія, чорныя. I Тамара, чулая душа, зразу мела яго, бо ведала, дзе ён ваяваў, каб чалавецтва цалавалася. I яна нечакана для сябе абняла яго.

— Не трэба, Бора, не трэба.

— Не трэба, — пакорліва згадзіўся ён, ласкава пагладзіўшы яе плечы. Цеплыня яе ўлілася ў сэрца, i ён адчуў спакой i радасць, тую незвычайную радасць, якую не ведаў ужо даўно, якую сніў хіба — кал i сніў маці, дом там, у Афганістане.

— Хадзем да маці, яна чакае.

— Так, хутчэй да мамы.

— Мы забылі чамадан. Я вазьму…

— Я вазьму. Ён малы, але цяжкі.

— Мы, Пустаходы, — не слабое племя. Кожная з нас вартая траіх мужчын — так бацька кажа.

— Але не забывайся, што я — афіцэр. Хіба я магу дазволіць?

Барыс вярнуўся да плота, легка падняў чамадан.

— Зробім маці сюрпрыз? Каб вы… сапраўды з неба спусціліся.

— Давай на «ты». Мы ж, лічы, родныя ужо.

— Не. Маці нельга палохаць. Ты пачакай у двары, а я падрыхтую Вольгу Андрэеўну.

Тамара прыбегла ў дом, на кухню. Вольга Андрэеўна глянула на яе, здзівілася.

— Як ты свецішся, Тома! Даўно не бачыла, каб чалавек так свяціўся. Само сонца. Ад чаго?

— Хочаце сюрпрыз? Заплюшчыце вочы.

— Не палохай мяне, дзіця, — не адразу сцяміла жанчына, шукаючы адгадку такой дзявочай радасці.— Старыя баяцца сюрпрызаў.

— Не. Вы заплюшчыце вочы.

Чаму i не пагуляць бібліятэкарцы дзіцячай бібліятэкі ў дзіцячую гульню? I яна са смехам закрыла твар далонямі.

Тамара адчыніла дзверы i за руку ўвяла на кухню Барыса. I Вольга Андрэеўна праз растапыраныя пальцы ўбачыла, як сын і дзяўчына па-змоўшчьщку пераміргнуліся.

Маці кінулася да сына. Абняла яго, цалавала, выцірала слёзы i смяялася. Але варухнулася ў яе раўнівае пачуццё ад таго, што дзеці так хутка пазнаёміліся i так хутка змовіліся рабіць ёй сюрпрызы. Асудзіла Тамару: залішне па-сучаснаму. Сыну не кінула такога папроку, хоць даўно ведала яго спрыт на знаёмства з дзяўчатамі. О, маці! Паўгадзіны назад ёй хацелася, каб Барысу падабалася Тамара, пераканала сябе, што толькі такая жонка можа даць шчасце яе сыну, засцерагаць яго ад неразумных дзеянняў, учынкаў. А цяпер раўнавала. Не спадабалася нават тое, што яны так хутка i лёгка перайшлі на «ты». Унюхала яго мужчынскія слабасці за пяць мінут!

Насцярожана, да ганебнага падглядвання, чаго не рабіла нават тады, калі семнаццацігадовы Борка ціскаў сваіх аднакласніц, сачыла за адносінамі сына i сястры нявесткі. Яны разам, ахвотна i ўмела, пачалі памагаць ёй гатаваць i накрываць сталы. Трохі супакоілася, калі пераканалася, што ніякіх глуп стваў не толькі ў дзеяннях, але i ў размове не да зваляюць сабе ні яе перарослы сын, ні маладзенькая студэнтка. Але ўсё роўна засталіся рваныя шматкі пачуцця: быццам бы яна пайшла на непрыстойнасць, калі марыла пра ix збліжэнне, Гэта трохі азмроч вала яе настрой, які пасля таго, як дачакалася Барыса, мог быць што гэты вясновы дзень — без адзінай хмурынкі на небе яе душы.

IV

Уладзімір Паўлавіч не паверыў, што Глеб паехаў рыбачыць. «На пасеку твой жаніх з доктаркай забраўся», — кінуў ён жонцы. Вольга Андрэеўна абразілася. Па-першае, за сябе: другі раз муж напамінае пра яе даўняе. Па-другое, за сына: не такі Глеб, Ірына таксама. Ды i логікі няма. Калі б яны жылі да вяселля, то навошта ім забірацца ў патаемнае месца за суткі да шлюбнай ночы? A калі захоўвалі сябе да ўзаконення свяшчэннага саюза, дык тым больш не зробяць такога глупства перад самай урачыстасцю.

Адплаціла мужу:

«Вы што, даярак возіце на пасеку, што знаеш усе выгоды?»

A між тым Глеб сапраўды рыбачыў усю ноч — у адстойніках станцыі, у цёплай вадзе, у зоне, куды дапускаліся толькі свае работнікі. Рыбачылі цэлай брыгадай. Намеснік па гаспадарцы з нагоды вяселля дазволіў ім нават парыбачыць у запаведным адстойніку, дзе разводзілі рыбу для сваёй рабочай сталоўкі. Усе разумелі, што ў Прыпяці пры вясновай вадзе за рыбай не ўгонішся.

Адтуль, з Прыпяці, i прыехаў Глеб з рыбай i сябрамі. На двух «Жыгулях».

Старому Пыльчанку ажно не спадабалася, што ў калгас пойдзе такі картэж. Меркаваў абысціся сваімі дзвюма машынамі. А з калгаса ў раён далучацца машыны нявесціных сваякоў, ix паўвёскі i немала на колах; шыкануць, як i сам Іван, любяць; мужыкі, a замашкі шляхецкія. А вакол людзі — у полі, у сёлах, тут, у райцэнтры. I адразу паляціць: вунь як жэняць дзяцей начальнікі! А час такі, што i пісака з сатырычным пяром можа апынуцца не толькі ў ліку зайздросных разявакаў, але i сярод гасцей. Вып’е тваёй гарэлкі i цябе ж распіша. Але думка такая не занепакоіла, a развесяліла — вясёлы час! Ды i настрой добры, адразу змяніўся, узняўся, як толькі ў кабінет, дзе ён схаваўся ад наведвальнікаў, пазваніў Барыс. Змяніў голас, паспрабаваў разыграць:

— Таварыш Пыльчанка? З Саўміна звоняць. Што гэта ў вас малако пацякло ўніз? Фантанам… Фантанам павінна біць! А то па вас ударым.

Пазнаў па першых словах. Хіба можна не пазнаць сына!

— Бора! Чортаў ты сын! Адкуль ты?

Ведаў, што з дому, спытаў так — для радаснага ўзрушэння. Дзіўна, ажно сэрца заскакала ўпрысядкі. Здзівіўся. Ніколі так не радаваўся прыезду сыноў, прымаў падзею ca спакоем, які крыўдзіў Вольгу. Здаецца, нават тады не ўзрадаваўся, калі Барыс прыехаў на пабыўку пасля звароту з Афганістана. Гэтак жа пазваніў яму на работу, i ён, бадай, спалохаўся той раз: якім ён стаў, яго любімы сарвігалава, на якога неаднойчы некалі прыйшлося паднімаць папругу?