Аўтамат з газіроўкай з сіропам і без

«Давайце будзем дамаўляцца, — сказаў другі гэбіст, у нечым падобны да маёра Гагарына. — Прапаную вам падпісаць вось гэтую паперу…»

— Давай з табой так дамовімся, — у гэтым самым сутарэнні прапанаваў мне маёр Гагарын. — Ты падрабязна расказваеш нам, вось на гэтай паперы вось гэтай асадкай пішаш пра тое, як твае старэйшыя… — ён памяў губу аб губу… — я хацеў сказаць: старэйшыя сябры, — але сябрамі іх назваць нельга, яны ворагі, нашы з табой ворагі, разумееш?.. як грамадзянін Сысой, браты Леднікі, Гарачы, Галушка, Клябанаў… хто там яшчэ?… ну, хто?..

— Болей нікога…

— Як нікога?.. А Воран?

— Дык ён…

— Што ён?.. Ну?.. Што ён?..

— Ён пазней прыйшоў…

— Куды пазней прыйшоў? Пазней за што?.. Чаго змоўк, га?.. Добра, пра гэта потым… Значыць, Сысой, браты Леднікі, Гарачы, Галушка, Клябанаў, Воран, які прыйшоў пазней, у змове з грамадзянінам ЗША… як яго?..

— Амерыканец…

— Зразумела, што амерыканец… Як яго?..

— Алік…

— Які ён Алік! Як яго зваць?

— Вы ж ведаеце…

— Ведаю! Але хачу, каб ты сказаў! Чым болей ты сам скажаш, тым для цябе самога лепей. Разумееш? Як яго зваць?

— Лі…

— Што: Лі? Лі — і ўсё?

— Харві. Лі Харві Освальд…

— Вось бачыш… Сказаў — і ўжо лепей… У змове з грамадзянінам Злучаных Штатаў Амерыкі Лі Харві Освальдам і грамадзянінам Канады… Ну, што маўчыш?

— А што казаць?

– Імя! У змове з грамадзянінам Амерыкі Лі Харві Освальдам і грамадзянінам Канады…

– Іх двое…

— Правільна, двое. Значыць, з грамадзянамі Канады… ну…

— Там толькі Джым быў. А Джон…

— Які Джым? Які Джон?

— Джым Калеснікаў. А Джон — Дак. Ён таксама пазней прыйшоў.

— З кім?

— З Воранам.

— Пазней з Воранам… Добра. Далей?

— Што далей?

— Далей што было?

— Нічога.

— Як нічога? Што было далей?

— Напраўду нічога! Мы сядзелі, елі…

— Вось бачыш: сядзелі, елі… А ты кажаш: нічога. Што елі?

— Сыр.

— Пілі? Што пілі?

— Віно.

— Якое?

— Партвейн.

— Партвейн. Ты піў?

— Не.

— А хто піў?

— Віл, Гарык… Усе патрохі.

— Усе патрохі… Напіліся і…

Маёр Гагарын зрабіў паўзу і глядзеў на мяне, чакаючы…

У часы пабудовы камунізму да выпівохаў адносіліся паблажліва, будаваць камунізм яны не заміналі, а калі нехта з іх і ўчыняў нешта нападпітку, гэта не абцяжарвала ягоную віну, а наадварот… Можа, маёр і праўда хоча, каб і мне, і ўсім нам лепей было? Але ж мы нічога не ўчынялі.

— Ніхто не напіўся.

— Значыць, цвярозыя па зброю пайшлі?

Мяне сцяла: вось яно! Хоць Гурык і не адчыніў багажнік…

Маёр заўважыў, як я сцяўся, нахіліўся да мяне і так, што з курткі гузік адляцеў, згроб загрудкі.

— Чыя зброя?

Маўчаць не было як — дый без толку: іжэўка і карабін зарэгістраваныя.

– Іжэўка — Амерыканца, карабін — Віла.

Маёр як згроб мяне — гэтак і адпусціў. Сам напружыўся.

— Які карабін?

— Браўнінг.

— Які браўнінг?

— Двухствольны. На калібр 12 і на 7.62.

— Хіба такія бываюць?..

Я са здзіўленнем паглядзеў на маёра дзяржбяспекі, які не ведае, што ёсць такія карабіны — і тут маёр пачаў падымацца: павольна, упёршыся рукамі ў стол.

— Дык у машыне быў яшчэ й карабін? Іжэўка і браўнінг пад баявы патрон калібру 7,62?.. — І калі я, не разумеючы ягонага здзіўлення, кіўнуў, ён ткнуў пальцам у пакладзены на стол аркуш паперы: “Пішы! Усё пішы пад-ра-бя-зна!..” — і, грукнуўшы ў дзверы: “Ахова!..” — выскачыў з пакоя. Ён гэтак у дзверы грукнуў — кулаком ды яшчэ нагой, абцасам, што са столі вапна пасыпалася, і я ўспомніў, як у пад’ездзе, калі мы з Вілам з кватэры Джыма выйшлі, сыпанула пацяруха з люка на гарышчы. Хто на гарышча падняўся?.. Амерыканец?.. Для чаго?.. І я з жахам уцяміў, што карабіна ў машыне, калі брат Ледніка адчыніў для Гурыка багажнік, ужо магло й не быць. Багажнік дабітай леднікаўскай “Варшавы” і без ключа адчыняўся — цвічком…

— Вось пісталеты, вось гранаты, якія знайшлі мы ў вашым офісе, — раскладваў перада мной праз многа-многа гадоў фотаздымкі на стале наймаладзейшы з трох гэбістаў, мусібыць, аператыўнік. — І з такімі цацкамі вы будзеце даводзіць, што заклікалі людзей прыйсці на плошчу для мірнай акцыі?

Я адсунуў фотаздымкі ўбок.

— У нас не было зброі. І ніхто вам не паверыць, што была.

— А ну ўстаць! — раптам крыкнуў той, які прапанаваў мне падпісаць паперу, падобны на маёра Гагарына і, як выглядала па ягоных паводзінах, старэйшы з іх. — Стаяць!

Я не падняўся. Голаму перад апранутымі і сядзець ніякавата, а не тое, што стаяць…

— Вам што сказалі!.. — рыўком за валасы падняў мяне аператыўнік, а старэйшы стаў насупраць, твар у твар: да чаго ж на маёра падобны! І позірк, як у таго, з адлівам сталёвым — дзе ім гэткія позіркі адліваюць? І гэтаксама не гаворыць, дзяўбе. — Людзі ў справакаваным вамі натоўпе падушылі адзін аднаго. За вамі — трупы. Вы дзе-небудзь чулі пра мірныя акцыі з трупамі?.. Вось і я не чуў. Разам з падрыхтоўкай дзяржаўнага перавароту і спробай узброенага захопу ўлады — гэта ці 25 гадоў, ці найвышэйшая мера! Прычым, у закрытым судзе, так што ні казак пра вас не раскажуць, ні песень пра вас не спяюць!.. Падпісвайце паперу, у вас проста няма іншага выйсця.

З паперы, якую яны прапаноўвалі мне падпісаць, вынікала, што мяне ўцягнулі ў прэзідэнцкія выбары, у барацьбу супраць законнай беларускай улады ворагі Беларусі, завербаваныя замежнымі разведкамі, і называліся імёны ворагаў — маіх паплечнікаў…

— Пакажыце пісталеты. І гранаты пакажыце.

Аператыўнік абсадзіў мяне на прыкручаны да падлогі зэдаль, зноў падсунуў фотаздымкі.

— А гэта што?

— Пісталеты пакажыце, — паўтарыў я. — А не фотакарткі. Пакажыце гранаты.

Старэйшы, падобны на маёра Гагарына, спытаў:

— Можа, вам і трупы паказаць?

Я кіўнуў.

— Так. І трупы.

— Давайце куды-небудзь зойдзем, — прапанаваў маёр Гагарын, муж татаркі Нэлы. — Раз мы ўжо спаткаліся.

І памяў губу аб губу.

Нашы звычкі з намі назаўсёды.

Татарка Нэла паглядзела на яго не надта ласкава — яна ўмела не надта ласкава глядзець.

— Нам няма калі.

Паўжыцця не бачыліся, а ёй няма калі…

У мяне насамрэч часу не было, меней за паўдня да пачатку мітынга на Плошчы заставалася, але раз яна так сказала…