Лабух

— Не прыйшла б, — самому сабе за мяне адказаў Фелікс і зноў спытаў: — І ведаеш, чаму? — і зноў адказаў сабе самому: — Бо тады, калі ўбачыў яе мёртвай, першае, што мяне працяла: я мог быць на яе месцы! Яна магла выйсці, а я мог застацца!.. Не яе пашкадаваў, а сабой ашчаслівіўся, разумееш?..

Фелікс дарма перада мной вінаваціўся, бо і сам я тады ў зямлю маўчаў, сабой ашчасліўлены. Мог жа ехаць з Нэлай... Нейкі час было праз тое сарамнавата, пасля ніякавата, потым ніяк — прамінула, забылася.

А Фелікса не адпускае. Столькі часу — а не праходзіць.

— Ты б не думаў пра гэта... Звычайна найперш помніш тое, на што хочаш забыцца.

— Я не хачу забываць!.. — Фелікс прыўзняўся, сеў. — Што тады помніць?.. Думаеш, за мяжой ёсць чым жыць? З’ездзі пажыві!.. Я пятнаццаць год прыкідваю, ці не дарма з’ехаў? Ці трэба было?..

— І што?..

— Няма адказу. Там не гэтак і тут не так.

— Як габрэй казаў: найлепш у дарозе.

— Які габрэй?

— Ты ўжо анекдоты пазабываў. У габрэя спыталі: чаго матляешся туды-сюды, калі і там, і тут табе фігова? Ён адказаў: у дарозе хораша.

— А... Не было пры мне такіх анекдотаў, туды-сюды не ездзілі. І я б не прыехаў, каб не Ігар Львовіч. Ты помніш, што я вучыўся ў Рутнянскага?

Я кіўнуў — і Фелікс падаўся да мяне:

— Дык я быў Нэлай вінаваты, а цяпер яшчэ і Рутнянскім! І ты аказаўся ўцягнутым!..

— Не праз цябе ж...

— Як сказаць!

Размова ў нас павінна была ўрэшце пайсці пра гэта, не дзеля ўспамінаў пра нязбытнае мы спаткаліся, не для рэфлексій — і не сырое мяса есці. Але Нэла з Ігарам Львовічам, а тым больш я з Рутнянскім праз Фелікса — у адно не звязваліся. І, пакуль яно не звязвалася, я так, каб не надта заўважна было, пазіраў на дом, падглядваў у вокны: дзе Лі-Лі? Тут яна? Не тут? Не ў Фелікса ж пытацца, нібы з-за Лі-Лі толькі і прыехаў...

— І што ты маеш сказаць?

— За сястру дзякуй, — нечакана змяніў размову Фелікс. — Хоць не ў бардэлі... Колькі ні клікаў да сябе, так і не выбралася.

Я ўспомніў суддзю, які зацягнуў Аксюту пад Герб Дзяржавы...

— Патрыётка.

Фелікс нібы здагадаўся, пра што я ўспомніў.

— Ды кінь ты!.. У Францыі ў вайну прастытуткі сіфіліс немцам падсейвалі — і лічылі сябе патрыёткамі.

У мяне само спыталася:

— А хіба не?..

У мяне так здараецца — нібы само пытаецца.

У Фелікса само не адказалася.

Ён паціраў скроні, нешта ўзважваючы. Я не стаў яго прыспешваць — не ўяўляючы, да чаго? Спытаў пра Аксюту — праз яе Панок мне раіў Фелікса пашукаць:

— Бачыў яе?

— Бачыліся. Амед прывозіў. Зноў не ды не... Там я, заявіла, не тавар. Я ўсхадзіўся, падумаў, яна пра блядкі, аказалася — пра сцэну. Яна праўда тут артыстка нейкая?

— Не з горшых... Ты вунь таксама — артыст. Чаго ў такім рыззі?

— А што?.. Не пасуе?

— Пасуе. Асабліва майка. Ды й штаны ніштаватыя. А сандалі — хоць адкідвай.

— Ціхан з Аляксеем прэзентавалі. Я ў Амеда за парабка, а парабку ў чым хадзіць?.. Паеду — з сабой вазьму на памяць.

— На мытні звар’яцеюць...

Размова сцякала ўбок... Мне падумалася, што мы не дагаворваем — і гаворым без толку, амаль як я апошнім разам з Росцікам. Добра хоць з Максімам Аркадзьевічам дагаварылі.

— Калі ехаць збіраешся?

— Як толькі пашпарт Амед дастане. У яго ў Маскве людзі свае, за грошы — любы пашпарт. Мой у мяне вырваць паспелі, калі на могілках накінуліся... Ты пра гэта ведаеш?

Пра пашпарт я ведаў, але адкуль? — і так і пацепнуўся:

— Адкуль?.. А чаму ў пасольства не пайсці?

— Дык не тут жа... Дзе яны, па-твойму, сачыць будуць? У пасольства я ўжо ці ў Маскве, ці ў Кіеве — куды выберуся...

Ён упэўнены, што не ведаюць, дзе ён. Упэўнены.

— А хто такі Амед?

— Як — хто? Вы ж знаёмыя...

— Не скажу, што не... Сёння дазнаўся, як яго зваць.

Я чакаў, што Фелікса, які, падобна, давяраў Амеду і думаць не думаў, што пра схованку ягоную сярод бамжоў і фікусаў мог нехта данесці... — а, можа, і не? мала што мне надумалася?.. — ківок мой у бок татарына ўстрывожыць, а ён не ўстрывожыўся. Засмяяўшыся, пляснуў па стале.

— Ну, бусурманін! Ён жа цябе за лепшага сябра падае! Фікусы тут, кажа, твае...

— Адзін. І не мой — суседскі. Рутнянскіх фікус.

Тут Фелікс трохі, але сумеўся.

— З чаго раптам?..

— Выпадкова. Не мае значэння.

— Як гэта не мае? Якраз мае.

— Калі мае, дык ты ведаеш, як Ігар Львовіч жыццё дажываў? Піў, не прасыхаючы. Маці ганяў. Пакуль на вуліцу не выкінуў разам з фікусам... У той дзень яго і забіў нехта. Ці я, ці бамжы, ці баба, ці хрэн ведае, хто.

— Я! — зноў — і ўжо рашуча — падаўся да мяне Фелікс, яшчэ адзін забойца: трэці ў чарзе за мной і Лідзіяй Паўлаўнай. Не амерыканец, а комплекс віны...

— Кінь дурное. Не перад ім табе вінаваціцца.

— Перад ім! Рутнянскі — геній! Распрацоўкі ягоныя ўнікальныя — і ляжалі тут мёртва! А ў мяне там нічарта не выходзіла! Удавалася нешта, але не так і не тое, каб выбіцца ў людзі! На першыя ролі! Мне патрэбны быў поспех, сапраўдны поспех! На ўзроўні адкрыцця, бо мяне ўжо падпіралі, паціху спісвалі... Я і напісаў Рутнянскаму, папрасіў дапамагчы. Па тэме, не звязанай са зброяй. Ён некалі сам прапаноўваў мне ёй заняццца, дык я падумаў, што маю маральнае права... Пісьмо перадаў з надзейным чалавекам, а яно аказалася ў канторы. Ігара Львовіча і выперлі адразу. Не за п’янку яго выгналі, разумееш?..

Мне стала не надта ўтульна ў альтанцы каля мора з пальмамі... Бо яшчэ раз выходзіла, што падпалкоўнік Панок не пудзілам пустым мяне палохаў.

— Кажу табе: ён піў! — для самога сябе запярэчыў я ва ўсім вінаватаму Феліксу. — І выгналі яго гады тры таму.

— Дык гэта і было тры гады таму. Не зараз.

Я ўжо збіраўся пра падпалкоўніка Панка распавесці, не аднаму ж Феліксу размову нашу дагаворваць — і тут згадаў: тры гады таму Лідзія Паўлаўна была ў Амерыцы! Я так і не зразумеў тады: як, чаго? — не дапытваўся... Яно і зараз неверагодна, каб дапытвацца: не магла ж яна сына здаць.

Фелікс глядзеў на мяне, нечага чакаючы, я спытаў:

— Гэта ўсё?

— Да ўсяго далёка... — вырашыў прапусціць маю паўзу Фелікс. — Тры гады прамінула, а тры тыдні таму знаходзяць мяне два рухавыя малайцы ў Германіі, я там лекцыі чытаў. І пытаюцца пасля ўсялікіх анекдотаў і зямляцкіх рухаў да збліжэння: вас цікавяць распрацоўкі Рутнянскага?.. І кажуць: мы гатовыя прадаць. Ты разумееш?..

Я не ўсё яшчэ разумеў.

— Яны з лабараторыі?

— Ага, з лабараторыі! Лабаранты! Толькі ў званнях не прадставіліся, капітаны ці маёры... І ў іх на дыскетах — усё, што Рутнянскі напрацаваў. Разам з праектам сейсмічнай зброі.