Нябожчыкава люстра (на белорусском языке)

– Месяцы два назад. Сэр Гервазы напiсаў свайму сябру ў Музеi - палкоўнiку Фозэрынгею, i палкоўнiк Фозэрынгей парэкамендаваў мяне. Я зрабiла нямала гiстарычных даследаванняў.

– Сэр Гервазы быў цяжкi для вашай сумеснай работы?

– О, не. Трэба было, вядома, трохi ўлагоджваць яго. Але ж, я ведаю, гэта заўсёды даводзiцца рабiць з мужчынамi.

З нялёгкiм пачуццём, што мiс Лiнгард, мабыць, улагоджвае яго ў гэтую хвiлiну, маёр Рыдл гаварыў далей:

– Вы павiнны былi дапамагаць сэру Гервазы ў рабоце над кнiгай, якую ён пiсаў?

– Але.

– Што ў гэта ўваходзiла?

Нейкi момант мiс Лiнгард выглядала зусiм па-чалавечы. Яе вочы мiргалi, калi яна адказвала:

– Ну, ведаеце, фактычна - напiсанне кнiгi! Я збiрала iнфармацыю, i рабiла нататкi, i апрацоўвала матэрыял. А потым, пазней, рэдагавала, што напiсаў сам Гервазы.

– Напэўна, вам давялося праявiць нямала такту, мадэмуазель, - сказаў Пуаро.

– Такту i цвёрдасцi. Патрэбны i тое, i другое, - адказала мiс Лiнгард.

– Сэра Гервазы не абурала ваша... э... цвёрдасць?

– О, зусiм не. Вядома, я пераканала яго, што ён не павiнен звяртаць увагi на дробязi.

– О, так, я разумею.

– На самай справе гэта было зусiм проста, - сказала мiс Лiнгард.
– Сэрам Гервазы можна было проста кiраваць, толькi належным чынам.

– А цяпер, мiс Лiнгард, адкажыце мне: цi не ведаеце вы чаго-небудзь, што магло б пралiць святло на гэтую трагедыю?

Мiс Лiнгард адмоўна пакiвала галавой.

– Баюся, не. Ведаеце, ён, натуральна, нiколi не раскрываў мне сваю душу. Я, па сутнасцi, яму чужая. Ва ўсякiм разе, я думаю, ён быў занадта ганарысты, каб гаварыць з кiм-небудзь пра сямейныя турботы.

– Дык вы лiчыце, менавiта сямейныя турботы - прычына яго самагубства?

Мiс Лiнгард як быццам трохi здзiвiлася.

– Ну, вядома ж! Хiба ёсць якая iншая?

– Вы ўпэўнены, што былi сямейныя справы, якiя турбавалi яго?

– Я ведаю, што ў яго былi цяжкiя душэўныя пакуты.

– Як, вы ведаеце гэта?

– Ну так, вядома.

– Скажыце мне, мадэмуазель, цi гаварыў ён з вамi па сутнасцi справы?

– Невыразна.

– Што ён казаў?

– Дайце падумаць. Я заўважыла, што ён як быццам не чуе, што я кажу...

– Адну хвiлiнку. Пардон. Калi гэта было?

– Сёння папаўднi. Мы звычайна працавалi з трох да пяцi.

– Прашу вас, гаварыце.

– Як я сказала, сэру Гервазы, здавалася, было цяжка засяродзiцца сапраўды, ён так i сказаў, дадаўшы, што некалькi важных спраў не даюць яму спакою. I ён сказаў... Дайце падумаць... Нешта накшталт (вядома, я не ўпэўнена ў дакладнасцi слоў): "Гэта жахлiва, мiс Лiнгард, калi на сям'ю, адну з самых гордых на зямлi, "падае грэх".

– I што вы сказалi на гэта?

– О, толькi нешта суцяшальнае. Мне здаецца, я сказала, што кожнае пакаленне мае i сваiх слабых сыноў - што гэта частка расплаты за велiч - але што iх памылкi рэдка памятаюцца наступнымi пакаленнямi.

– I гэта дало жаданы эфект, на якi вы спадзявалiся?

– Больш-менш. Мы вярнулiся да сэра Роджэра Шэвенi-Гарэ. Я знайшла вельмi цiкавае ўпамiнанне пра яго ў тагачасным манускрыпце. Але сэр Гервазы зноў стаў няўважлiвы. Урэшце ён сказаў, што сёння больш не будзе працаваць. I яшчэ - што ў яго быў шок.

– Шок?

– Менавiта гэта ён сказаў. Вядома, я не стала задаваць нiякiх пытанняў. Проста сказала: "Мне сумна чуць гэта, сэр Гервазы". I потым ён папрасiў мяне перадаць Снэлу, што прыедзе мiстэр Пуаро i каб той перанёс абед на восем пятнаццаць, i паслаў машыну на вакзал, цягнiк - у сем пятнаццаць.

– Цi заўсёды ён даваў вам такiя даручэннi?

– Ды не... Увогуле, гэта была справа мiстэра Бараўза. Я нiчым не займалася, апрача чыста лiтаратурнай работы. Я не была сакратаркай нi ў якiм сэнсе слова.

Пуаро запытаўся:

– Як вы лiчыце, у сэра Гервазы былi пэўныя падставы прасiць у вас гэтай паслугi замест таго, каб даручыць усё мiстэру Бараўзу?

Мiс Лiнгард задумалася.

– Так, маглi быць... Я не думала пра гэта тады. Я думала, так яму проста зручней. А цяпер прыгадваю, што, сапраўды, ён папрасiў мяне не гаварыць нiкому, што прыязджае мiстэр Пуаро. Гэта павiнна быць сюрпрызам, сказаў ён.

– Ага! Ён так i сказаў? Вельмi дзiўна, вельмi цiкава. I цi гаварылi вы каму-небудзь?

– Вядома, не, мiстэр Пуаро. Я сказала Снэлу пра абед i каб шафёр сустрэў госця, якi прыедзе цягнiком у сем пятнаццаць.

– Цi гаварыў сэр Гервазы што-небудзь яшчэ, што магло мець адносiны да справы?

Мiс Лiнгард задумалася.

– Не... Я не думаю... Ён быў надта напружаны... Добра памятаю, якраз, калi я пакiдала пакой, ён прамовiў: "Нiчога добрага, што ён зараз прыязджае. Занадта позна".

– I вы не маеце нiякай здагадкi, што ён меў на ўвазе?

– Н-не...

Цьмянае падазрэнне ўзнiкла ў Пуаро ад той нерашучасцi, з якой яна вымавiла простае "не". Ён, нахмурыўшыся, паўтарыў:

– "Занадта позна"... Гэта ён сказаў, гэта? "Занадта позна".

Маёр Рыдл спытаўся:

– Вы не можаце нам дапамагчы, мiс Лiнгард, высветлiць сутнасць справы, якая так засмучала сэра Гервазы?

Мiс Лiнгард павольна сказала:

– У мяне ёсць падазрэнне, што гэта нейкiм чынам звязана з Х'юга Трэнтам.

– З Х'юга Трэнтам? Чаму вы так думаеце?

– Ну, нiчога пэўнага не было, але ўчора папаўднi мы якраз закранулi сэра Х'юга дэ Шэвенi, якi, баюся, паказаў сябе не з лепшага боку ў вайне Пунсовай i Белай ружы, i сэр Гервазы сказаў: "I трэба ж было маёй сястры выбраць iмя Х'юга свайму сыну! Яно заўсёды было няўдалым iмем у нашай сям'i. Яна магла б ведаць, што з нiводнага Х'юга не будзе толку".

– Тое, што вы нам кажаце, наводзiць на роздум, - сказаў Пуаро.
– Але, гэта падказвае мне новую думку.

– Сэр Гервазы не сказаў нiчога больш пэўнага?
– спытаўся маёр Рыдл.

Мiс Лiнгард пакруцiла галавой.

– Не, i, вядома, спецыяльна мне ён не казаў нiчога. Сэр Гервазы, па сутнасцi, размаўляў сам з сабою. Ён, па сутнасцi, не гаварыў са мною.

– Абсалютна так, - сказаў Пуаро.
– Мадэмуазель, вы, чужы чалавек, былi тут два месяцы. Было б, я думаю, вельмi карысна, калi б вы шчыра падзялiлiся з намi сваiмi ўражаннямi пра сям'ю i пра ўсiх тутэйшых.