Sisterdark / Сястра-Цемра

Вусень бы не бледны, а снявата-шэры, колеру нясвежай курынай тушк. Кал б я была старэйшай, я б назвала гэты колер "трупным". Тое, што я прымала за кароткя ножк або мацк, аказалася скрываленым абцнкам, якя сутаргава тузался, грукаючы па падлозе гарышча, на дошках заставался крывавыя плямы. Замест вачэй у Вусеня был дзве круглявыя ямны, напоненыя нейкай барвовай калатушай накшталт крывянога цеста, а там, дзе людзей знаходзяцца нос рот, зерала глыбокая чорна-барвовая дзрка з рваным краям. У глыбн дзрк штосьц варушылася -- пэна, абцнак языка, адтуль данослася агднае гырканне шыпенне. 'Рррыыы-рл-рл...Шшша-кххх...'

Не, я не закрычала. У мяне проста падагнулся ног, я, страцшы ранавагу, з'ехала на азадку па мокрых прыступках унз, ледзь не звалшыся Цмку на галаву.

– - Дзец, асцярожна! Пазабваецеся, -- вохнула цёця Тоня.

– - Тая, ну куды ты ляцш? Пад ног глядз!

– - дадала з прыкрасцю мама.

Усю дарогу дадому я мачала. Ног мяне усё яшчэ дрыжэл, сэрца шалёна тахкала. Мне было млосна, я баялася, што мяне звантуе. Мне хацелася хутчэй дахаты -- залезц ложак, з галавой закруццца кодру заснуць. Проста заснуць. Але дамо мы трапл яшчэ няхутка. Па дарозе мама вырашыла зайсц прадуктовыую крамку "за вуглом", бо нас скончылася малако хлеб. У краму мне не хацелася. Я прынялася румзаць працца. Нарэшце мама раззлавалася пайшла крамку адна, пакнушы мяне чакаць каля дзвярэй.

На заасфальтаванай пляцоцы каля крамк блшчэл лужыны, стаяла некальк прыпаркаваных машын. Людзей не было. Я, мружачыся, зрнула на сонца, якое выглядала з-за хмар, шчыльна заплюшчыла вочы. Лепей не зраблася. Перад вачыма зно пастала шараватая абязвечаная туша са скрываленым абцнкам. Цкава, ён засёды бы такм, ц гэта зрабла з м Сястра-Цемра?.. Я затрэсла галавой. Думаць пра Вусеня зусм не хацелася. Каб выкнуць яго з галавы, я пачала скакаць.

– - Рррыыы-рл-рл!
– - казала я, скачучы на левай назе.

– - Шшша-кххх!
– - прамаляла я, скачучы на правай.

– - Рррыыы-рл-рл-шшша-кххх!
– - гаварыла я, прызямляючыся на абедзьве наг.

Гульня мне спадабалася. Зраблася весела. Я прынялася самазабына скакаць па пляцоцы, выкрыкваючы:

– - Рррыыы-рл-рл! Шшша-кххх! Рррыыы-рл-рл! Ой!...
– - войкнула я, наляцешы на кагосьц.

– - Ты што, прынцэса? Зусм здурнела?

Я зняла вочы бачыла перад сабою чарнявага хлопца джынсах чорна-чырвонай клятчастай кашул. Ён стая, сунушы рук кшэн, глядзе на мяне давол дабрадушна. Я яго ведала. Гэта бы Лёха Захара з суседняга двара, зусм ужо дарослы дзядзька -- яму было ажно шаснаццаць гадо, суседз звал яго "хулганам", таму што ён куры цыгарэты, ганя на матацыкле без шлема раб ншыя забароненыя рэчы. Але я яго не баялася, бо дзячынак ён не крыдз. Лёха ме брацка Лёню. Лёня бы на год старэйшы за мяне, але выгляда зусм драбязой -- маленьк кволы, я з м не сябравала. Свайго дарослага брата-хулгана Лёня люб цягася за м пасюль. Ён цяпер бы тут -- бега па лужынах, з-пад ягоных гумовых боцка ляцел пырск.

– - Выбачайце. Я незнарок, -- прагаварыла я.

– - Ты што, згублася?
– - спыта Лёха.

Я пакруцла галавой.

– - Не. Я маму чакаю. Яна там, у краме.

– - А, ну малайчынка, -- безуважлва сказа Лёха.
– - Чакай сваю мамку. глядз не губляйся, прынцэса.

– - Дзякуй. Не буду, -- сказала я сур'ёзна.

– - Лёнь, пайшл!
– - паклка Лёха рушы да крамы.

Маленьк Лёня пабег бы услед за братам, але каля дзвярэй ён раптам спынся таропся на мяне.

– - Рррыыы-рл-рл! Шшша-кххх!
– - выразна прамов Лёня. Потым засмяяся паказа мне язык.

– - Ну дурань, -- адказала я ганарлва павярнулася да яго спнай.
– - Вось яшчэ...

Тады я яшчэ не ведала, што апошн раз бачу Лёху жывым, а з Бледным Вусенем мне давядзецца сутыкнуцца яшчэ шматкроць.

7. Забароненая зона

Кал стаяць на Чортавым мосце спнаю да "барака" лесапльн, то на правым беразе Овельк нз па цячэнн можна разгледзець рэштк сядзбы Кунцэвча. Ад яе былога хараства засталося няшмат. У мясцовым краязначым музе заховаецца некальк чорна-белых фотаздымка з выявам сядзбы, якой яна была да разбурэння -- прыгожы каменны будынак з калонам пасярод малянчага лужка, на якм стаяць антычныя стату, цвтуць экзатычныя кветк шпацыруюць палны-альбносы. У музе маецца таксама гравюра атарства, меркавана, Напалеона Орды з выявай белведэра - пакруглай пляцок на абрывстым беразе Овельк, з балюстрадай мармуровым лавачкам. Казал, што пры сядзбе меся таксама дэндрарый з рэдкм пародам дрэ, ружонк лебядзная сажалка. Нчога гэтага жо не снуе. Ад сядзбы застался адно парадныя сходы, моцна вышчарбленыя рослыя зямлю, дзве паразбураныя калоны, якя тырчаць паабапал схода, нбы абламаныя клы. Сцены дано ператварылся горы друзу, як жо амаль понасцю расцягал тутэйшыя на ласныя патрэбы, а парк з дэндрарыем здзчэ, зарос хмызняком зрабся, па сутнасц, звычайным лесам, куды местачкоцы цягаюцца па грыбы. На камлях струхлелых экзатычных дрэ надзвычай добра растуць апёнк... Глядзець тут асаблва няма на што. Для мясцовых хлапчуко цкавасць уялял хба што сутарэнн - часткова ацалелыя падвальныя памяшканн сядзбы, але х засыпал зямлёй пасля таго, як тут загну шаснаццацгадовы Лёха Захара.

Да пачатку Вялкай Айчыннай вайны сядзбе Кунцэвча месцлся архвы НКУС, а сутарэннях, паводле чутак, расстрэльвал Ворага Народа. Напярэдадн прыходу акупацыйных войск частку архва вывезл, а астатняе спалл -- тады сядзбе надарыся пажар, адзн з флгеля понасцю выгарэ. У часы акупацы будынках сядзбы размяшчалася вязнца, у якой трымал Ворага Рэйха, а таксама ваенны склад. Падчас наступлення Чырвонай Арм, кал акупанты спешна адыходзл, сядзбу замнравал зарвал, ператварышы яе руны. Але тое-сёе сётк засталося. Сутарэнн зямля на месцы былой сядзбы был проста нашпгаваны снарадам баявым патронам.

Кал я была малая, сядзба здзчэлы парк был для мяне забароненай зонай. Малеча сюды не дапускалася, дзячынк пагато. Руны был ладанням дарослых хлопца. 'Хулгана', як звал х местачкоцы. Часам, дучы з мамай цераз мост, я бачыла, як яны снодаюцца сярод абваленых сцен руплва вышукваюць штосьц зямл пад друзам. Пасля глыбн здзчэлага парку чулася стралянна, як на палгоне, а потым грыбнк-палянчыя за апёнкам натраплял на згаслыя вогншчы, вакол якх был раскданы счарнелыя, пакарабачаныя гльзы. Усе ведал, што гэта значыць. Местачковыя хлопцы збрал патроны на рунах кдал х у вогншча, альбо адносл на чыгунку клал на рэйк перад цягнком, як наблжася, альбо проста лупл па х каменем, пакуль не атрымлвася стрэл. Патроны тыя ржавел зямл жо не адно дзесяцгоддзе, але сё яшчэ был стро бабахал годна. Дарослыя глядзел на гэта скрозь пальцы. Гэта бы адмысловы тутэйшы экстрым, якм забалялася не адно пакаленне местачковых падлетка, кожны раз неяк 'праносла' абыходзлся без ахвяр.

Але аднойчы здарылася няшчасце. Адбылося гэта даждлвым летам, незабаве пасля таго, як я бачыла Бледнага Вусеня яго сапрадным аблччы. Каля сядзбы Кунцэвча спачатку чулася звыклая стралянна, а потым рванула так, што дамах на скрайку Овельска зазвнел шыбы. Хлопцы натрапл, меркавана, на авяцыйны снарад не прыдумал нчога лепшага, як кнуць яго вогншча паглядзець, што будзе. Пасля гэтага некальк падлетка трапл шпталь з асколачным раненням, а Лёху Захарава прынесл дадому - нежывога лтаральна па частках. Асобна несл яго адарваную нагу, абутую красовак, а замест твару яго было крывавае месва -- казал, што яму сарвала скальп, а вочы нжняя сквца адсутнчал. Дзякуй Богу, я таго не бачыла, бо была Летнм Аздараленчым Лагеры за горадам. Затое Лёня, малодшы брат Лёх Захарава, бачы усё. Ён гуля у двары, кал прынесл Лёху. Зрнушы на брата, Лёня збяле нбы крэйда, хстаючыся, адышо убок, яго пачало вантаваць -- так моцна, што ён ледзь не захлынуся яму ледзьве не вывернула се вантробы. Кажуць, што з тых часо Лёня не мог глядзець на сырое мяса - яго адразу ж пачынала нудзць...

На наступны дзень на руны сядзбы прыехал вайскоцы з мнашукальнкам выцягнул з зямл тузн снарада, падзясятка мн баявыя патроны - россыпам. Усё гэта адвезл на пустку за горадам зарвал, а сутарэнн закдал зямлёй. Афцэр, як крава сапёрным работам, тады змрочна пажартава: 'Вось гэта я разумею - менталтэт! Пакуль не шандарахне, нхто не пачухаецца'.

Лёхн бацька, сам адстаны ваенны, ва см внавац тольк сябе. Па абавязку службы ён увесь час бы у раз'ездах таму не здоле даць старэйшаму сыну належнае выхаванне. Каб хоць неяк выправць гэту памылку, ён з мпэтам узяся за выхаванне свайго малодшага, Лён. Прада, уяленн аб выхаванн адстанка был спецыфчныя. Ён ператварыся сапраднага тырана, кантралява кожны Лёне крок за найменшую правннасць сурова кара - прыкручва яго провадам да батарэ дра афцэрскай папругай са спражкаю. Дра так, што Лёня галас на сю вулцу, а кватэру Захаравых званл збянтэжаныя суседз памяркона прасл гаспадара прыцшыць узровень шуму. Захара-старэйшы ветлва перапраша за непакой разважлва тлумачы, што сэнс слова да дзяцей часта не даходзць, затое боль разумеюць усе. Пазней Захара-старэйшы разнаста методыку выхавання пача, памж ншага, зачыняць Лёню падвальнай каморы без святла -- на некальк гадзн, на падня альбо на цэлы дзень, у залежнасц ад цяжкасц вны. А аднойчы -- акурат у гадавну гбел Лёх -- бацька акуну Лёню тварам у кухонную ракавну, напоненую вадой, пратрыма так з хвлну. Раблася гэта, натуральна, у выхавачых мэтах, каб Лёня разуме, што такое смерць, наступным гэта трымала б яго ад неабдуманых учынка. Што ёсць смерць Лёня, напэна, зразуме, бо страц здольнасць гаварыць.

Лёнева мама выхавачы працэс не мешвалася, бо пасля смерц старэйшага сына занурылася дэпрэсю, увесь час глытала таблетк рэгулярна клалася шпталь - лячыць нервы. Кал Лён адняло мову, яна спомнла, нарэшце, пра свае матчыны абавязк. Пераадолешы сваю дэпрэсю, яна павяла сына да бабк-шаптух з сумежнай вёск пад назвай Кунцака, тая адпойвала яго 'свянцонай' вадзчкай нейкм тракам. Ад нематы Лёня вылечыся, а бацька пача лупць яго нават мацней, бо яму здавалася, што Лёня смулюе, каб пазбегнуць пакарання.