Чтение онлайн

ЖАНРЫ

Sisterdark / Сястра-Цемра
Шрифт:

Пасля спектакля Альгерд Алегавч патлумачы нам, што Нчыпарам, альбо Анцыпарам нашыя продк звал нячысцка, як лчыся самым галоным чортам начальнкам Апраметнай. А лялька батлейкавага Цара рада -- лысаваты тастун у турэцкм халаце пантофлях з загнутым насам -- яляе сабой карыкатурны партрэт Кунцэвча-Старога, як, паводле мясцовых падання, знася з чортам, ягоны нашчадак, пан Славамр Кунцэвч, быццам бы таксама. У гэтым, уласна кажучы, заключаецца нкальнасць крушнявецкай батлейк, якая, безумона, вартая таго, каб быць унесенай у спс мжнароднай культурнай спадчыны, чаго ён, Альгерд Алегавч, будзе дамагацца асабста...

З усяго гэтага я, дзячынка-першакласнца, зрабла адзную магчымую выснову. Там, пад Чортавым Мостам, я сустрэла Начальнка Апраметнай, з якм сябрава калсьц пан Славамр Кунцэвч.

– ----------------------

Частка II

9. Гараж нумар нуль

Каб патрапць да сабе двор, пятнаццацгадовы Стась мус прайсц цераз 'гаражы' - вузкую

догую заасфальтаваную пляцоку пасярод быльняговай пустк. З аднаго боку пляцок цягнуся глух бетонны плот, размаляваны графц, а з другога ляплся рознакалберныя гаражы-'ракак' з нумарам. Ставць х тут пачал яшчэ дзевяностыя, а апошняя ракака з'явлася жо на Стасевай памяц - прысадзсты, збты з блях ангарчык пад нумарам 'нуль'. Гараж нумар нуль*. Стая ён тут у парушэнне правл, па-за межам пляцок, пранумараваны бы таксама не па правлах - Стась, прынамс, ндзе больш не страча будынка пад нумарам 'нуль'. Пэна, ягоны ладальнк, адстаны вайсковец, ме нейкя прывле, што дазвалял яму будаваць гаражы дзе загодна нумараваць х, як яму здумаецца. Адстанка таго Стась памята смутна. Ён жы у суседнм двары, трыма у гаражы сн Масквч ме двух сыно, адзн з якх падарвася на нямецкм снарадзе часо Вялкай Айчыннай. Кал Стасю было гадо адзнаццаць, адстанк загну, разбся на машыне, сутыкнушыся з фурай на Чортавым мосце. Гараж Нумар Нуль дог час стая пусты, а потым яго аблюбавал Захар з Ж'ыхарам.

Захар (насамрэч Лёня) бы сынам адстанка, якому калсьц прыналежы гараж, мяно ме вытворнае ад прозвшча - Захара. Яму было шаснаццаць - стольк ж, кольк было ягонаму брату, кал той загну. Ён бы давол кволы для свайго зросту, яго аблччы было штосьц кацнае - трох адтапыраныя вушы, трохкутны твар глыбока пасаджаныя вочы, якя здавался занадта вялкм на яго вузкай фзяном. Яго можна было б палчыць нават прывабным, кал б не цяжк, нерухомы позрк спадылба, як раб яго падобным на псхапата. У школе на раёне Захара звал 'прыпыленым', пра яго хадзл чутк адна страшнейшая за другую. Казал, нбыта ён пасюль цягае з сабой небяспечную брытву, альбо выкдны нож, ён ужо кагосьц ц то парэза, ц то зарэза насмерць, яму за тое нчога не было, бо ён афцыйна прызнаны шызкам. Прадай гэта было тольк часткова. Клнчным вар'ятам Захар не бы, хаця трынаццаць год ён сапрады ме размову з псхятрам пасля таго, як паспрабава заслцца на провадзе школьнай прыбральн, ды мправзаваная шворка абарвалася. Псхятр канстатава 'дысфарыю'** выпса нейкя таблетк, якя Захар потым вытрас у тую ж прыбральню. Ён-то лчы сябе абсалютна нармальным. У чатрынаццаць Захар парэза свайго аднакласнка, жахнушы яго брытвай па твары -- так, што небарак кро лнула цурком, скура пачала спазаць яго з падбароддзя, нбы пальчатка. Пацярпелага адвезл шпталь наклал яму процьму шво, але шнары сё рона застался. Захару тады пагражала калоня, але ягоная мамачка мела нейкае "знаёмства" гарадской адмнстрацы, гэту справу замял. У пятнаццаць Захар кну школу, пасля чаго настанк, вучн здыхнул з палёгкай. Цяпер ён цэлым дням бязмэтна швэндася па раёне, альбо тырчэ гаражы, важдаючыся са свам "байкам", як ён называ пачварную савецкую матацыклетку колеру вогнетушыцеля, якая прыналежыла калсьц яго нябожчыку брату. Пачварынка гэта жэрла бензн, як БТР, рала, нбы зншчальнк, бо глушыцель з яе бы зняты яшчэ папярэднм ладальнкам.

Жыхар -- Цёма Жыхарэск -- бы здаровым дзецюком з кулакам малатабойца дурнаватым выразам твару. Ягоны бацька, начальнк Овельскага РАУС, планава калсьц прыстроць сыночка Акадэмю МУС, аднак Жыхару ледзьве хапла мазго, каб скончыць сярэднюю школу. Тады на сямейнай нарадзе было вырашана, што Цёма адслужыць у войску, а потым пойдзе служыць у АМАП. Таксама кар'ера непаганая. У чаканн прызыву Жыхар лайдачы, цешыся жыццём час ад часу дума, што б такога зрабць, каб адкасць ад войска, але галаву яму не прыходзла нчога, апроч членашкоднцтва. Жыхар бы на год старэйшы за Захара, на галаву вышэйшы за яго два разы шырэйшы, аднак ён ахвотна выконва ролю ардынарца падпарадковася Захару, нбы шчанюк. Жыхар бы занадта тупы, каб быць лдарам, апроч таго, Захара ён пабойвася.

Афцыйна Захар з Жыхарам ндзе не працавал, аднак грошы х мелся. Па некаторых звестках, яны 'трэсл' малалетак, адцскаючы х гатоку, цягал барсетк з чужых ато, але нхто не мог даць рады. Жыхара жо некальк разо проста лавл за руку на месцы злачынства, але кожны раз ён шчаслва пазбяга пакарання - што не дзва, улчваючы пасаду, якую займа ягоны татачка. Што тычыцца Захара, то ён бы спрытнейшы хтрэйшы за Жыхара, на крымнале нкол не пападася.

Кожны раз, мнаючы Гараж Нумар Нуль, Стась пачувася трох знерваваным. Ангарчык выгляда пагрозлва, нават кал гаспадаро паблзу не было, ён стая наглуха зачыненым. Кал ж дзверы гаража был расхнутыя нутры гарэла лямпачка, ён рабся па-сапраднаму небяспечным, нбы пячора з дзкм тубыльцам, тады Стась ммавол прыспешва крок, мкнучыся прамнуць гэтае месца як мага хутчэй. Ён спрабава запэнць сябе, што прычын для непакою няма. Уладальнк гаража был гнюсным хлопцам, Стась гэта веда, аднак ён х не чапа, яны таксама не мел някх падста да яго чапцца. Стасе бацька, як працава нжынерам-тэхнолагам на Овельскм драбльным заводзе, называ гэта палтыкай добрасуседства. Нават агрэсныя тубыльцы не нападуць, каза ён, кал паводзць сябе правльна -- не наблжацца, не правакаваць на канфлкт галонае, н якм выпадку не паказваць, што табе страшна. Бацька, безумона, ме рацыю, Стась з усх сл старася паводзць сябе правльна -- не наблжася не правакава, аднак з пачуццём страху ён саладаць не мог, яго не пакдала нядобрае прадчуванне, што палтыка добрасуседства кал-небудзь дасць асечку, тады здарыцца непапранае...

Кал аднойчы з Гаража Нумар Нуль пачулася: 'Гэй, пенчак! Запалк ёсць?', сэрца Стася спачатку

вухнула пятк, а потым падскочыла затахкала дзесьц ля самага горла. 'Я не куру', невыразна прамямл Стась паскоры крок. Ён чу, як Жыхар сказа штосьц неразборлвае, але мяркуючы па нтанацы абразлвае, яны з Захарам заржал. Стась не азрнуся. Ён шо, прынжана цягнушы галаву плечы, ледзьве стрымлвася, каб не пабегчы.

Ён спадзявася, што Захар з Жыгхарам не нададуць уваг гэтаму маленечкаму нцыдэнту, назатра пра яго забудуцца. Пра яго, аднак, не забылся. На друг дзень Жыхар заступ Стасю дарогу , зхатлва смхаючыся, паведам, што ваход з гаражо у двары з некаторых часо з'яляецца платным.

– - У якм сэнсе?
– пралепята Стась.

– - У простым, 'сахарок'. Бабк ган, -- сказа Жыхар, хмылячыся.

Стась агледзеся. Становшча было неспрыяльнае - накол ляжала бязлюдная быльняговая пустка, з аднаго боку цягнуся глух бетонны плот, з другога -- шэраг гаражо, ля якх, як назло, не было нводнага атааматара. Адыходзць не было куды.

Стась выцсну прыязную усмешку намагаючыся гаварыць ветлва, але цвёрда, паведам, што двор гаражы не з'яляюцца прыватнай тэрыторыяй н Жыхара, н Захара, таму х прэтэнз цалкам неабгрунтваныя. У адказ Жыхар уздыхну з сумным выглядам суну кулак Стасю пад рэбры. Пакуль той курчыся хрыпе, спрабуючы глынуць паветра, Жыхар цярплва тлумачы, што Стась памыляецца, гэта тэрыторыя прыналежыла м, кал ён яшчэ пешшу пад стол хадз, таму неабгрунтаванай з'яляецца яго тут прысутнасць, аднак яны гатовы забяспечыць яму камфортны бязбольны побыт -- за пэную плату, натуральна. ён, Жыхар, вельм спадзяецца, што Стась паставцца да гэтага з паразумннем пазбегне трагеды, бо адваротным выпадку ён будзе мець размову з Захарам, як зусм не так добры чуллвы, як Жыхар, размаляць будзе жо па-сур'ёзнаму. Прада, Захар? Захар, як стая, абапёршыся локцям на байк, мочк назра за гэтай сцэнай, ухмыльнуся кну. Размаляць з Захарам Стасю зусм не карцела. Лхаманкава пакорпашыся кшэнях, ён выцягну пакамечаную купюру не гледзячы суну яе Жыхару, пасля чаго бы адпушчаны з мрам.

Дома за вячэрай Стась асцярожна спыта у бацьк, як трэба паводзць сябе пры канфлкце з хулганам. Бацька глыбакадумна зня бровы сказа, што найбольш разумным будзе падобную стуацыю прадухлць, а кал канфлкт усё ж адбыся, гэта значыць, што абодва бак зрабл штосьц коран няправльнае. Бацька зно-тк ме рацыю, аднак выразнага адказу на сваё пытанне Стась так не атрыма.

Стась нкол жыцц н з км не варагава. Ягоны бацька засёды каза, што се спрэчныя пытанн можна вырашыць шляхам мрных перагавора, а мудрэйшы той, хто вогуле пазбягае канфлктных стуацый, перасякаючы х у зародку. З гэтым меркаваннем Стась бы понасцю салдарны. У класе яго часам правакавал на калатнечу, робячы яму дробныя гадасц накшталт вытрасання падручнка з сумк альбо падкдвання цыдулак з абразам, але Стась веда, што ншы раз лепей пракатнуць крыду змачаць, каб пазбегнуць яшчэ горшых непрыемнасцей. У школе гэта мралюбвая тактыка засёды спрацовала, Стась не ме сур'ёзных праблем н з настанкам, н з вучням.

Але той дзень Стасевы жыццёвыя сто сур'ёзна пахснулся. Правёшы вечар у разважаннях, ён прыйшо да высновы, што ягоны аднакласнк, Неруш Цмафей, сётк ме рацыю, кажучы, што за сябе трэба бцца. Бцца па-сапраднаму, да крыв сняко. накш з'ядуць. Бцца Неруш уме. Прыйшлося навучыцца. Ён кульга ад нараджэння бы ляшой - змушана, бо пальцы на правай руцэ яго амаль не слухался. Аднак гэтыя фзчныя недахопы яму быццам зусм не замнал. Прынамс, бся ён засёды на роных, без някх паблажак. Нярэдка падчас перапынка Стась назра за гэтым двубоям. Здаралася, што калатнечы хлопцы не зважал на званок сашчапшыся, нбы каты, кулём качался па падлозе школьнага калдора, пакуль настанца не прыбягала з фзкультурнкам, як адзны мог спынць бойку, узяшы х за канеры расцягнушы бак. Не дзва, што Неруш стабльна ме 'неуд' па паводзнах часцяком хадз з снякам драпнам на твары. Аднак у класе яго паважал, гэта было галонае.

Бцца па-сапраднаму Стасю яшчэ не даводзлася. Яго бацька вогуле такога не хваля, кажучы, што жыванне грубай слы тольк спараджае новую хвалю гвалту рэальных праблем не вырашае. Але, з ншага боку, кал мралюбвая палтыка больш не працуе, нчога не застаецца, як пераходзць да баявых дзеяння... 'Што ж, калсьц трэба пачынаць', сказа сабе Стась з гэтай думкаю, усцешаны, засну.

Увесь наступны дзень Стась прабыва у цудоным гуморы. нават - упершыню жыцц - да грымака Толку Валаткевчу, як, гарэзуючы, запха яму за канер мокрую анучу, якой выцраюць дошку. Толк бы тыповым школьным раздзябаем, дабрадушным, як насарог, гарэзлвым, як малады шымпанзэ. Стася ён незласлва цвял (то бок, як тут казал, чмыры) часам даводз яго да белага калення, ведаючы, што Стаск нкол не дасць здачы. Цяпер, атрымашы тарэц, Толк здзлена вылуп вочы працадз: 'Н-не фга ж сабе!..'. , як здалося Стасю, прасякнуся да яго павагай. Тактыка дзейнчала!

Кал гаражах насустрач Стасю развалачку выйша Жыхар , лянва круцячы пальцах цыгарэтку, запатрабава 'аплацць за ваход', Стась не разгубся. Ён схл галаву к плячу, храбуснушы шыйным пазванкам (так рабл геро баевко), рашуча зня кулак нанёс удар...

Праз кольк хвлн Стась, збты на горк яблык, пакорлва вытраса з кашаля гатоку. Ён нават не зразуме, як усё адбылося. Стась убачы тольк, як з Гаража Нумар Нуль выйша Захар, праз мгненне ён ужо ляжа на зямл, скурчышыся, закрышы галаву рукам, не спрабуючы нават ухлцца ад удара, што градам абрынался на яго. Болю Стась амаль не адчува, а галаве яго круцлася адна-адзная думка: 'Гэта канец...' Потым Захар здзёр са Стася шапку, грэблва абцёр ёю свае квэцаныя крывёй чаравк вярнуся гараж. А Жыхар, як весь гэты час сядзе на перакуленай дралянай скрын, назраючы за экзэкуцыяй, сказа спакойна:

Поделиться с друзьями: