???йээннэр, номохтор

ТАРТА АРЫЫТА. КИРИЭС ЭЛГЭЭНЭ

Баай Эбэ хоту ттгэр Тарта Арыыта диэн арыы уонна ол анныгар Кириэс Элгээнэ диэн тгээ биллибэт кыра элгээн оото баар. Ити тоо итинник ааттаммыта эмиэ остуоруйалаах. Былыр Бл диэкиттэн баай блх дьоннор Дьокуускайга кн испиттэр. Ол иэн, биир элгэээ тохтоон, хонорго быаарыммыттар. Икки турбут уолаттардаах оонньордоох эмээхсин эбиттэр. Тртэр эбит да, трт кмс ыыырдаах, биирдии кмс ннээх, кычымнаах баай ыаллар. Элгээн кытыытыгар чаайдыы олордохторуна, икки орулуос кустар, ктн куугураан кэлэннэр, элгээн ортотугар тэлээрэн тспттэр. Уолаттар обургулар, оччону крхтэрэ дуо: «Бииги аспыт», – дэспиттэр да ох сааларын рдгэр тспттэр.

«Ама итини баас. Ийээ, хата миини р. Билигин таааран, бэлэмэ угуохпут». Ийэлэрэ буойбут: «рэх баа, аата-суола биллибэт сиргэ, аргыый саары эрэ. Иччилээх буолуо. Ийэ сир буолуо. Аргыыйы, нохолоор», – диэбит. Ону аалара: «Ээй, эмээхсин, хаалары саарыма. Ама, ити кус хараын саа чалбахха тхтэрэ диэтэи дуу?» – дии-дии клбт.

Уолаттар, сырсан бтклн киирэн, орулуостары хоннохторун анныгар тэрэн, тыла суох ыыппыттар уонна бултарыгар иккиэн ыстанан кэбиспиттэр. Харбаан ыыахтанан иэн, ылыахча буолан иэн, иккиэн хаыытаа тспттэр: «Атахпытыттан туох эрэ тардар. Абыраа, таараа!» – диэн хаыытаа-сарылаа сылдьыбыттар. Мхс-мхс тимирэн ылаттаабыттар.

Оонньор, атахтарын ииирэ тартаа дуу дии санаан, соччо кыаллыбатах. Былыргыта бэрт ууут кии . Бэйэтэ харбаан барбыт. Ол эрээри кини тиийиэн иннинэ икки уола тимирэн хаалбыттар. Ол элгээнтэн оонньор да тыыннаах тахсыбатаа .

Эмээхсин эрэйдээх, хайдах да быыыыр кыаа суох буолан, ити алдьархайы крн, уолуйан, элгээни тула срэ сылдьыбыт. лбттэрин эрэ кэннэ йднн, икки салаалаах муураат, хаппыт бэи кэрдэн тэрэн, бтэй анныкытын саа сиэрдийэнэн куормаланан киирэн, тордуохтаах маынан дьоннорун состорон булаттаабыт. рдк арыыга таааран, с аты сэптэрин-сэбиргэллэрин кытта с киитин кмпт. Ол элгээн кытыытыгар срдээх улахан баана олордубут уонна кириэс саайбыт. Ол иин бу элгээни Кириэс Элгээнэ, арыыны Тарта Арыыта диэн ааттаабыттар.

ТАХТААС ЭЛГЭЭНЭ

Былыргы суол ыал ханан олорорун батыа барар. Баай Эбээ дьон суох буолбутун кэннэ, арыый быалыытын иин уонна ыал баарын иин, Силээнинэн сылдьар буолбуттар. Ол саана Силээн аата суоа . Билиитэ Бэс Клэ диэн дьиэлээх эин, сайын дьоннор оттуур сирдэрин аттыгар биир элгээн баар. Онно Тахтаас диэн собус-соотох эмээхсин дьахтар олорбут. Срдээх сытыы-хотуу . Ол эмээхсин суолунан киини аарбат эбит. Эдэригэр чгэй дьннээх. Кэлбит кии, ыал буолла да, хонор эбит. Ону тн, утуйбутун кэннэ, тбтн сгэнэн быа охсор эбит уонна, Луха диэн Танара рэх салаатыгар киллэрэн, ууга тимирдэр эбит. Ону ким билиэй? Эмээхсин байа олорор эбит.

Кэнники, биир эрэ кии куотан, биллибит ол эмээхсин киини лрр. Ол маннык буолбут. Бл диэккиттэн испит. Кини билэрин тухары, 4–5 сылтан бэттэх, Дьокуускайтан иэбит диэбит киини крс илик эбит. Онон дьиктиргии сылдьыбыт. Тахтаас эмээхсиэ кэлбитин рнэн крсбт. Кии дьиксинэ-дьиксинэ хоммут. Эмээхсин хойут, тэ дылы, утуйбакка сылдьыбыт.

Эмээхсин таырдьа тахсыбытыгар, дьиэ сыбаа сулламмытынан крднэ, сгэ аалынан килэбэчитэ олорор эбит. Ону крн, кии этэ саласпыт, куйахата крбт. Сотору соус буолан баран, сгэтин туппутунан эмээхсин киирэн кэлбит. Кии уукта сытарын крн, срргээбитэ буолуо, кр сытар киини лрн. Утуйбута буолбут. Утуйда ээ быыыта дии санаан, кии, тн туран, крр. Тахсаат, т маан атыгар тэр да, уута киирэн турар Луханы харбатан ортолоон эрдэинэ, кэннигэр эмээхсин ыыы-хаыы бнн срэн тэйэн иэр эбит. «Хара ткн, били, киирээт лрбкк, куоттардахпын кр эрэ!»

рэи туораан баран хайыан крбтэ, рэххэ кэлээт, Тахтаас эмээхсин сгэтинэн быраан кыыратар. т кии буолан, кии, хаптас гынан, ааран биэрбит. Тбтн рднэн ыыыран ааан, сгэ тииккэ угугар дылы батары тэн хаалбыт.

«Оо, абам да баар эбит! Хайдах гынан ситиэм баарай», – дии-дии кыыырбыт эмээхсин эккирии хаалбыта .

Ол кэнниттэн итиннэ икки атах ктэммэтэх. Хайдах олорон лбтэ биллибэт. Ол элгээни билигин да Тахтаас Элгээнэ дииллэр.

СИЛЭЭН

Силэээ ити эмээхсин олорбутун кэннэ Дагдаар Силээн диэн кии (кимтэн кииннэээ, хантан хааннааа биллибэт), буруо-тараа тааарынан, олорбута .

Ити олордоуна, хантан да кэлбитэ биллибэккэ, Ууктаах Тмэппий диэн кии Силээни булбут. Ол эрээри былыр икки кии биир сиргэ сатаан олорботторо . Ол да иин буолуо, с хонук бэлэмнэнэн баран, кыргыарга диэн хааннаах хабала, буордаах баппыыска бэрсибиттэр.

Ууктаах Тмэппий улахан ууохтаах, модун быччынардаах, бухатыырдыы майгыннаах кии . Дагдаар Силээн, т да дагдайдар, дьулайа крбт, онон сарыы аатын кстбэт ттн суллаан ылбыт. Уотугар муураат тиит ччгн анньан кэбиспит. Онтуката с кн буруолуу турбут. Уонна крээн хаалбыт. Ууктаах Тмэппий крднэ, уота быстыбакка буруолуу турбут, ураата, кини крднэ, турар.

с хонон баран, кыргыардыы хонууга тахсан ктэр да киитэ кэлбэт. «Куттанан сытаын дуо? Дагдайа сытыйбыт Дагдаар Силээн, кр сытыйбыт кх кпп!» – диэн хсэ-хсэ кэлэр.

Киитэ суох. Хата, сарыы ураа аарын туанан хаалар.

Ол курдук Ууктаах Тмэппий Силээн олорбут сирин кс ттнэн былдьаан ылбыт. Ол да буоллар, сир Силээн диэн ааттаммыт. Онно Ууктаах Тмэппий кии трд буолбут.

СЭТТЭ СОРТУОЛЛАР

Сортуолга олохсуйбут кии улуу ойуун . Ол кии, дойдутугар олорон, быраатын кытта иирсэн баран, былыкка олорон, сири-дойдуну кэрийбит. Ол сылдьан, бтэй оттоох-мастаах Бтэйдээх Алаас диэн баар эбит диэн, онно кн кэлбит. Ол Сортуол ойуун 7 уол ооломмут. Онтон буолуо, Сортуоллары Сэттэ Сортуоллар диэн кырдьаастар кэпсэтэллэрин гстк истэр этим.

АКЫР ИККИ МОРУОТ ИККИ

Кэлин Силэээ кстээх дьоннор скээн-трн олорбуттар. Акыр Уйбаан уонна Моруот диэн бырааттыы дьоннор олорбуттар. Ол соторутааыта – бииги хос ээбит саана. Моруот да, Акыр да кстэринэн сири-дойдуну кэрийбэтэх дьоннор . Кистэнэн сылдьыбыттар.

Биирдэ Моруот оонньор уолун кии кырбаабыт. Онно кыыыран, кырбаабыт кии тлгн 80-ча ынах киирэр хотонун ортоку тн гдтн, маана уоугар кыбытан кэбиспит. Ону хайдах да сатаан ылбатахтара .

Кыра сылдьан Акырдаах Моруот, ийэлэрэ саа тнэ сон тикпитигэр рэн, тустубуттар. Туста сылдьан, сиэхтэрин турута тутуан кэбиспиттэр. Онтон кыыыран, саа тнэ соннорун хайыта тыытыспыттар.

Былыргы дьиэ хотону кытта бииргэ буолар. Ахсынньы саана кыын хотоннорун биир тэ тостон, 30-ча ынахтарын баттыырыгар тиийбит. Хаба тардан ылан угар тирээбил мас кстбэтэх. Оонньор санныгар сгэн турбут. Ахсынньыга таырдьаттан кэрдэн киллэриэхтэригэр дылы ктэ сатаабыт. «Хайа, нохолоор, тоо бытааытый?!» – диэбитэ .

Биирдэ Атамай аатырбыт б, кинилэр сурахтарын истэн, туста кэлбит. Ол бс улахан кур оуу икки илин атаыттан р тутан баран, иннинэн, кэннинэн хаамтарар .

Акыр Уйбаан, тустаары, тааын устубутугар этэ-сиинэ толорутуттан, кстээх крттэн Атамай б дьулайан, тустубатах. Аккаастанан кэбиспит. «Кии илиитин, атаын лр. Чэ, бэйэит хайдах саныыргытынан. Баар, хоттордо да диэ. Ол эрээри тустубаппын», – диэн баран, баран хаалбыт.

Онтон бэттэх Акырдаах Моруот оуунан оонньуур буолбуттар. «Чэпчэки да эбит дии», – дээллэрэ .

Биирдэ Быраабаа улуус мунньаа буолбут. Онно, сынньалаа, куба окумалын ууоун тоута сатаабыттар да, ким да тоуппатах. Арыынан дэлби уунуохтаабыттара, кии илиитэ таба туппат . Муннукка олорор Моруот оонньорго илдьэн биэрэллэр: «Оонньоор, куба ууоун тоутуо этэ дуо?»

«Ама кус ууоун тоуппат блгркэй баар дуо?»

«Хайа, аны кус ууоун тоуппакка, саакка киирээйэин», – дии-дии клбттэр .

Оонньор крн баран: «тлктэ аалы эрэ. Тоуннаына, кии илиитин лр», – диэбит.