Проза

- Ну i што з таго? Калi яна цябе любiць... - Так то яно так, братка, але ты ўявi сабе, што значыць быць адной пяць гадоў... Шардэйль жа не яе радзiма, а мая. У яе там нi сваякоў, нi блiзкiх. Спакуса была вялiкая. - Глупства гародзiш, яшчэ раз паўтараю! Ты нейкi кручаны... Дапусцiм, i было нешта такое... Дык што ж тады на сцяну лезцi, раз яна пра гэта забыла? Раз яна цябе сваiм мужам лiчыць? Каб мне, напрыклад, хто-небудзь нагаварыў пра Марту, я б яму адрэзаў так: "Маўчы i не плявузгай!.. Яна…

Вона попустила очi на свої оголенi пипки. Надивившись досхочу, перевела погляд на попередню точку. За якийсь час вона пiдвела голову i подивилась на мене. Я кивнув. I вона стягла до лона. - Та знiми вже зовсiм... Не дивлячись на мене, рiзко крутонула головою: "Нi!" I зразу ж за дверима почувся голос її матiнки. Голос верескливий, суджений. А трiо пропитих голосiв - баса, баритона I тенора - заспокоювали її. Я дивився на важку засувку i переконував себе. шо корифани вже одну пляшку…

Нават лес адмянiўся: старыя дрэвы даўно згнiлi i ляжалi ў зямлi, а новыя былi нiзкiя, крывыя, няўдалыя, - як сухотныя. Рэдка заглядалi туды хмары, i мала калi падаў дождж. III Насталi сухiя гады. Апошнi выдаўся такi год, што нi разу не падаў дождж за ўсё лета. Кожны дзень неба аставалася чыстым, ясным, гарачым. Усходзiла сонца, борзда сушыла расу, што блiшчала ранкам, як слёзы, на лiсцях раслiны. А сухi вецер гуляў над зямлёю, падымаў гарачы пясок, высмоктваў апошнiя сокi з зямлi. Лес, поле,…

- Хiба вы, таварыш, нас не памятаеце? - гаварыў Мiкiта загадчыку работ на станцыi. - Мы ж тут летась два месяцы былi, шпалы часалi. - А хто вас ведае, - адказваў той, - у мяне за год вашага брата сотнi перавернецца. Што, я павiнен памятаць кожнага, цi што? - Мы яшчэ пасля з Мiкiтам тыя шпалы i паразвозiлi па лiнii, - устаўляў сваё слова рыжы дзядзька. - З якiм гэта яшчэ там Мiкiтам? - Ну, а са мною, - гаварыў Мiкiта, паказваючы пальцам сабе на грудзi. Заўтра яны зробяць апошнюю…

"Прывесцi яго да спакою жыцця?!" I я нiчога не напiсаў яму. Я сам меўся ехаць туды i думаў сам пастарацца як-небудзь пераканаць яго, што нiколi ў канцылярыях камiсарыятаў i iх аддзелаў я не буду такiм аўтарытэтным, каб дапамагаць каму-небудзь заняць пасаду. Лiсты гэтага старога чалавека наводзiлi на мяне думкi аб усякiх трагедыях чалавечых, аднак адзiн з маiх знаёмых, якому я для практыкi вывучэння ўсяго, што толькi можна вывучаць, пачытаў гэтыя лiсты, сказаў мне, што чалавек гэты - вузкi эгаiст…

Дзесьцi на ўсход сонца ад таго месца, дзе сядзеў цяпер салдат, неяк лiпела на свеце яго сям'я. Ён думаў пра дзяцей тады, калi адыходзiла ад яго няшчасце: вайна! Гэта было за ўвесь гэты час, калi даводзiлася быць у тыле армii або калi доўга цягнуўся спакой на самым фронце. У гэтакiя ж днi, як гэты апошнi, чалавек выходзiў з роўнiцы ўсiх з'яў i адно сам сабе i ў сабе вырастаў як супрацьлегласць усяму, што толькi ёсць на свеце. Жывая iстота прагла жыць! Санiтары з лiхтарыкам iшлi ў гэты бок паўз…

Я той чалавек, якога вы сёння ў савецкiм друку, перад усёй краiнай рэвалюцыi, абазвалi контррэвалюцыянерам, выступаю на абарону рэвалюцыi! Каб абаранiць яе ад вас. Няхай мяне застрэляць цi павесяць, няхай хоць нада мною якi-небудзь паказальны судовы працэс вы зробiце, усё роўна я не адступлюся ад свайго. Я не веру ў вас. Я веру толькi ў тое, што каб не вы, дык мы лягчэй iшлi б наперад. З-за той справы, пра якую тут не месца ўспамiнаць, з-за той асабовай нашай справы вы робiце на мяне паход, перавёўшы…

- А та-та-та! Д-давай, давай, давай! Каля лапатак наярвай, кажу табе! Тут жа, побач, мылiўся Макей Фiлатавiч Валакiткiн - быўшы начальнiк нейкай губернскай канцылярыi, а цяпер рэгiстратар выступаючых папераў у нейкiм бумтрэсце (цi, можа, табактрэсце, хто яго акуратна даведаецца). Больш у лазнi нiкога не было. Агледзеўшы ўсю гэтую кампанiю, дзядзя Стафанковiч зрабiў "умiлiцельны" твар i цiха загаварыў, паглядаючы на Разнюхайлiна: - Справядлiва замецiлi, Еўсцiгней Свiрыдавiч, што "толькi i…

- I старэйшая гэтакая самая. Яна ж i памагала яму нябожчыцу грызцi; усё ж i падвучвала, а без падпалу дровы не гараць. Можа б, гэта i ёй трэба было з iм разам у астрог сесцi. - А маладзейшая, дык гэтая - чалавечая душа. Пра яе што хто скажа. - Але, гэта iнакшая. - Жывучы, васпане, i так i гэтак бывае. - Не ўспеў яшчэ ад астрога ачухацца за першую жонку, як ужо другую бярэ. От ахцак! - Ды i гэтую бярэ за пасаг... Ты, Варывоне, думаеш, што гэта ён як-небудзь iначай? - А гэтым…

Гаварыў ён стала, як дарослы. I вiдно было, што пражытыя на свеце дванаццаць год навучылi яго многаму, паказалi яму многа бакоў жыцця, закалiлi яго i давялi да вострай цвёрдасцi. I цяпер ён iшоў па брата, адзiн, па пустой ветранай дарозе. Ён i забаўляўся iдучы, i разважаў стала: i наглядаў, i абдумваў. Твар яго, у лiшаях ад сонца i ветру, меў на сабе ўсе адзнакi халоднай сталасцi i прывычкi - вялiкае лiчыць часам малым; i толькi калi-нiкалi прарывалiся ў iм не згладжаныя яшчэ дзiцячыя манеры.…

"Ну, тут гавораць пра справы службовыя", - падумаў Барыс Iванавiч i перавёў вочы на другi столiк. Там цэлай кампанiяй вырашалася пытанне, дзе i як цяперашнiм светам трэба шукаць жонку, каб яна была самаю настаяшчаю жонкаю, а не лiха ведае чым. "Ну, гэта народ дробны i адсталы, - падумаў Барыс Iванавiч, - яны аб ролi асобы ў гiсторыi гаварыць не будуць. Для iх гэта недаступна". I, падумаўшы так, перавёў вочы i вушы зусiм направа. Там, пры самай сцяне, было цемнавата, i загэтым чалавечыя галовы…

Тады Кузьма, гледзячы на Ўласа, i густую бараду сабе запусцiў. А ўвосень работы стала многа, хоць нядоўга прыходзiлася прыпыняцца на адным месцы - тыдзень, два - не больш, але затое далей ужо пэўная праца чакала. Любiў Улас працаваць у глушы восенню. Сытыя вёскi тады. А ў здаровыя ясныя днi "баб'яга лета", калi белае павуцiнне блытаецца ў iржышчы за гумнамi, плавае ў чыстым сiнiм паветры, звон пiлы гучна аддаецца ў прасторы. Весела робiцца за працаю тады... У пору, калi восень гатавалася…

І ось куди це мене привело. Після смерті Аманти мої польоти перетворилися на акробатичне ходіння по канату, коли линва врізається в п’яти, а кожен необережний рух може стати кроком в безодню. Я знаю цю безодню в обличчя. Я не раз ночувала в її обіймах, проклинаючи все на світі, заприсягаючись ніколи більше не повертатися на сцену. І кожен раз поверталась. Я просто не така як вона. Мені бракує чогось, чогось найголовнішого. Аманта виходила на сцену – і все завмирало. Вона робила з глядачами все,…

– Піймайте, – каже, – мені злодія, хто се у нас краде! Я його… я йому!… Він в мене зогниє у холодній! – Пожалуй би піймали, якби знали, хто він є, – казала громада сумуючи. Аж ось і обізвався один парубок, Денис Лискотун, і каже: – Коли б подозволили по дворам обиськати! Вже видиме діло, що ніхто з чужих не наїжджа, се, певно, свої. – А що? він правду каже, – розсудили старики. – Звеліте, пане голова, яким моторнішим, нехай по хатам скрізь обиськають. – Нікого ж і послати, – сказав голова, –…

Не знаю, чи звів би кінці, якби господарював укупі з сином своїм Тимохою. От парень був так так! За його порядками, трохи чи не процвиндрили б швидко І усії худоби. Тимоха козак штепний був: високо підголював чуб, уси закручував, не знав, що то є на світі свита, а усе жупан, то сукняний, то китаєвий; пояси один від другого краще; шапка одна буденна, друга празникова, одна від другої вище; чоботи – одні на ногах, а другі – вже в дьогтю так і мокнуть, щоб тільки задумав, надів і щеголяй; одні з підковами…

Он так спешил, что отправился один, даже свою единственную дочь, красавицу Ганночку, бросил на попечение мамушек да нянюшек – Грушецкий был вдов, – и только спустя порядочное время прислал приказ и дочери, нимало не медля, ехать к нему на житье в Чернавск. Теперь дочь ехала к отцу, и именно на Ганю-красавицу заглядывались случайные встречные, если им удавалось подловить то мгновение, когда молодая девушка выглядывала из возка, чтобы подышать сырым, но чистым весенним воздухом. И в самом деле…

К сожалению, приятелей оказалось много, а тут еще дочка вышла замуж за скромного интеллигентного парня, работавшего бухгалтером в управлении. Парень был приезжий, своего жилья не имел, снимал где-то комнату. Да разве можно собственную дочь, уже ждущую ребенка, отпустить к чужим людям, тем более что зять оказался человеком тихим, вежливым. Молодой семье была отдана лучшая комната, счастливая будущая бабушка уже вовсю планировала радужные перспективы своего внука вплоть до поступления в институт, лишь…

…В этом месте около пивной с красным раком и кружкой пива во все окно я всегда смотрю на крышу дома напротив, через площадь. Это мэрия наша. Желтый дом с белыми колоннами и старыми пыльными елями вдоль фасада. На крыше на черном табло оранжевое время без устали меняется на оранжевую температуру, и наоборот. До работы осталось десять минут. Скоро появится наш серый Дом быта в два этажа. Чего там только нет – от фотографии до стирки. Мы в полуподвальной комнате сидим, втроем: Василич, Петя и я. Я…

Мать развернулась и с высоко поднятой головой скрылась за дверью кухни. – И чтобы к твоему уходу ноги его в нашем доме не было! – донесся до меня гневный возглас матери. Меня это совершенно не напугало. Слишком хорошо я изучила мать. Сейчас она накалена до предела, но пару часов спустя она остынет и, может быть, даже мысленно пожалеет отца. Но это произойдет уже на работе, поэтому сейчас необходимо как можно быстрее оттащить нерадивого папашу в комнату и попытаться хоть немного обработать его…

– Риддик. – Ну, приятно познакомится, Риддик. Прошу за мной. Барон провел бестика в замок, где у них начался разговор: – Ты же по поводу объявления? – Угу… я хотел бы знать побольше о том, что стало с вашим сыном. – Да что тут рассказывать… сын у меня единственный был, мать умерла после его рождения… – Сколько сейчас лет вашему сыну? – перебил бестик. – Пятнадцать, – ответил барон, – а что? – Проклятье недавно произошло? – Ну… год назад где-то… – Что случилось? – Да понимаешь,…