Чужая бацькаўшчына

— Яма тут… Ты ж хоць не ступi сюды.

— Калi раз выкупаюся…

— Ага, самая пара, — сказала яна, адчыняючы сенi i праз iх уваходзячы ў рэдкi поцемак стопкi.

Ён, прыпыняючыся, каб не зачапiцца мяшком за вушак, пераступiў нiзкi парог, увайшоў следам за ёю ў стопку. У ёй пахла кiслым, як вiно, хлебам, што ляжаў тут недзе на палiцы. З выразанага на адну дзеравiну i не застаўленага шклом акенца знадворку дыхала евежым скразняком.

— Сюды, Iмполька, сюды iдзi, — сказала яна, засланяючы гэтую яснасць.

Павярнуўшыся спiною, ён спусцiў на зруб засека доўгi мяшок.

— Давай сюды руку, — ён злавiў яе халаднаватыя пальцы i перавярнуў на сашчэпленыя рукi доўгi, што япрук, мяшок, у цёмны калодзеж засека шухнуў i густа зашамацеў авёс.

— Ой, якi ты цёплы, — сказала яна, цiснучы яго руку. Абвыкаючы да цемнаты, Iмполь убачыў круглы, зацярушаны змрокам Алесiн твар, яе вочы, што адсвечвалi халаднаватую яснасць маленькага акенца.

Ён выпусцiў з рук пусты, аб’еханы мяшок i абхапiў яе за плечы, за шыю, учуўшы пад сваёю рукою каля хусткi яе мяккiя валасы, гарачы твар, казытлiвае, нiбы падстрыжанае, брыво.

— Ой, божа, задушыш, — цёпла i мякка яна дыхнула яму ў грудзi.

Свет яму засланiўся. Ён чуў усю яе ў сваiх руках i, ужо як звар’яцелы, трацячы ўсякi сорам, брыдкасць перад ёю, як адыходзячы ад памяцi, пачаў шукаць сваiмi губамi яе губы, наткнуўшыся на халаднаваты нос. Яна трохi папрутчэла, тулячыся да яго i падступаючыся на пальчыкi. Iмполь знайшоў мяккае вiльготнае цяпло яе губ i задыхнуўся, чуючы, як замiрае i заходзiцца сэрца.

Яна апомнiлася першаю, лёгка ўперлася рукамi яму ў грудзi.

— Iдуць, — цiха сказала яна, прысядаючы i выкручваючы з яго сашчэмленых рук сваю голаў.

Нехта шаркаў нагамi па глiняным таку. З сенцаў у стопку сунулася нямая Еўка, трымаючы перад сабою шаснастку.

— I куды яна нясе гэта абмецце? Курам высып! — крыкнула Алеся, папраўляючы раз’еханую хустку i скоранька вышмыгваючы са стопкi.

Iмполь знарок таптаўся каля засекаў, чуючы на сваiх губах мяккае цяпло вiльготных Алесiных губ.

Памагаў нямой паiць скацiну i ўсё думаў пра Алесю. Яго брала радасць — помнiлася тая мяккая пасма сухiх валасоў, што выбiлася з-пад Алесiнае хусткi каля вуха, цёплая гладкая шчака, казытлiвае брыво. Помнiўся той мiг, калi Алеся стаiлася, сцiшылася, як малое дзiця. I ён аж задыхаўся ад гарачынi, што падпiрала пад грудзi.

Прыцемках, калi ўжо накармiлi скацiну, нанасiлi ў хату ў парожнiя чыгуны вады, укiнулi дроў, Iмполь сядзеў, прытаiўшыся, на лаве, спiною да акна, цiкаваў, дзе паварочваецца Алеся, лавiў яе голас. I нават не гледзячы на яе, неяк увесь чуў, дзе яна. У душы яго гарэла нейкая ласкавасць, дабрата да яе.

Вячэралi пры лямпе, таўклi картоплямi ў падсмажанае на панiве i стоўчанае ў цёрле льняное семя, што было насыпана невялiкаю горбачкаю перад кожным на стале.

Алеся сядзела на другi рог гэтага тоўстага ясеневага стала, бокам да Iмполя. У белай паркалёвай блузцы з высокiм каўнерыкам, з гладка зачасанымi на радок валасамi, у якiх каля куклы на патылiцы сядзеў касцяны карычневы грэбень. Iмполь бачыў яе вуха з зарослай у мочцы дзiрачкай, некалi праколатай для завушнiцы, бачыў гладкi лоб, густое натапыранае брыво, роўны носiк з вострымi малымi ноздрамi, мяккiя губы, карычневую бародаўку з растапыранымi валасамi. Нейкая пыха i цвёрдасць была ў гэтых сухаватых мяккiх губах, у ноздрах, што варушылiся, калi яна дыхала. I, здаецца, варушылiся гэтыя два растапыраныя валаскi на бародавачцы. Твар яе быў ганарысты, сцяты, нiбы яна нешта хавала ад другiх.

— Хто ж у млiн паедзе? — павярнулася яна да старой. Тая выплюнула з рота, абсуслiўшы, як малое дзiця, дзяснамi, цвёрдую скарынку:

— Яна ж, Еўка.

— Якая з яе помач.

Нямая, нiчога не чуючы, таўкла ў цёрле аблупленую картоплю.

— Во, Iмполь ёсцека, — сказала Алеся, i твар яе памякчэў, з яго сышла гэтая зацятая ганарыстасць. — Праўда, Iмполька, паедзеш са мною? — яна павярнулася да яго, неяк глыбока сама сабе смеючыся.

Iмполя ўзяла радасць, што яна ласкава загаварыла да яго.

— Чаму ж, паеду, — сказаў ён, цiкуючы на яе мяккiя губы, на гэтую карычневую з двума растапыранымi валаскамi бародаўку з боку вастраватага носа.

— Няхай мужчыны малацiлi б. Збожжа вунь мышы сточаць, — старая зграбла ў скручаную жменю лупiны i тую абсмоктаную скарынку.

— Нiчога, дзядзька Ладзiмер адзiн управiцца, — Алеся ўстала першаю з-за стала.

Услед за ёю высунулiся мужчыны, пайшлi да падвешанага на тоўстым дроце вядра, забрынкалi адзiн за адным кубкам. Стары, шморгнуўшы рукою па мокрых губах, дастаў з кiшэнi жоўтую, вытачаную з бярозавае чачоткi табакерку. Нямая, перакасiўшы, як ад злосцi, твар, скрабла нажом стол.

Нагнаўшы ў хату лёгкага ветру, Алеся прынясла з сеняў i разаслала на зямлi халодную салому. Ад яе пахла гумном, сухою гаркатою, мышамi, сатлелаю павучынай.

Перад сном усе, адзiн за адным, збегалi на двор у чарнату сырое ночы. Астатнiм, падтрасаючы порткi, вярнуўся стары Ладзiмер.

— Туман, цемната, хоць на воўка ўлезь. Вот табе i зiма… — узяўшыся рукою за выгнуты ў лямпе дрот, ён хукнуў праз дзiрачкi ў машынцы на пляскаты язычок агню. Мяккая густая цемната раптам, нiбыта са столлю, упала на Iмполя, адабрала вочы. Ён, сляпы ў гэтай цемнаце, слухаў, што робiцца там на ложку, каля сцяны, дзе лягла Алеся.

Але там было цiха, толькi тут крактаў, раздзяваючыся i бразгаючы спронжкай, стары малацьбiт.

Потым зашастаў рукою па саломе, абмацваючы пасцель, i дыхнуў тытунём, падлез пад радзюжку да Iмполя, халодны пасля надворку.

Цемната, як скаламучаная вада, трохi адстойвалася, шараватым бяльмом выяснiлiся ў хаце вокны, паказалася з гэтай каламутнай глыбiнi белаватая печ.

Усе, сцiшыўшыся, пачалi драмаць. Адно Iмполя не браў сон. Ён ляжаў, заклаўшы пад галаву рукi, слухаў, як чахкае, неяк спяшаючыся i прападаючы, на сцяне гадзiннiк, як трэскае нацягнуты цяжкаю гiраю ланцуг, бачыў перад сабою Алесiны вочы, што блiшчалi ў стопцы, адбiваючы халодную яснасць з акенца ў сцяне.

Нешта з’юшчвала яго крадком пайсцi туды, на ложак, гэтаксама, як там, у стопцы, абняць, учуўшы ў сябе пад рукою i слiзкiя зблытаныя валасы, i мяккае вiльготнае цяпло яе вуснаў. Ён нават падняў голаў, паслухаў, што робiцца там, у цемнаце на ложку, але цiш раптам перабiў, задрапаўшыся i чапляючыся ў сенях за сцяну, кот, потым недзе пад печчу запiшчала, пазяхаючы спрасоння, курыца i тоненька, як адлушчаная шчэпка на ветры, нешта заграла ў пракураных грудзях старога малацьбiта i, захропшы, пачало пералiвацца, свiстаць на ўсю хату.

— Ах, божа, ну i храпе. — Алеся зашамацела на ложку саломаю i спытала ў гэтую лiпкую, што павучынаю начаплялася на вочы, цемнату: — Iмполь, цi чуеш, ты спiш?

— Дзе там, — ён павярнуў твар на яе голас, раптам зарадаваўшыся, што яна не спiць, i чакаючы, што яна скажа нешта яшчэ.

Але яна толькi ўздыхнула i рыпнула ложкам, перавярнуўшыся на другi бок. Iзноў у хаце стаiлася смутная, перамешаная з поцемкам цiш. Зноў чахкаў i раптам зацiхаў на сцяне стары гадзiннiк з цяжкаю алавянаю гiраю. Пацмокаўшы губамi, перавярнуўся на бок i сцiх стары Ладзiмер. Ускрыквала, задыхалася, нiбы знянацку ўкiнуўшыся ў ваду, нямая Еўка. Цiха дыхала, мусiць, задрамаўшы. Алеся, а Iмполь усё ляжаў, расплюшчыўшы вочы: пазiраў у цемнату, што варушылася, як падняты ветрам пыл. Сэрца ў яго салодка сцiналася ад гэтых раз’ятраных думак, што зараз не вытрывае i пойдзе да яе на ложак.