Чужая бацькаўшчына

Ён нават скiнуў з сябе радзюжку, пачаў цiха падымацца, каб не вельмi шастаць саломаю, i раптам учуў нейкую брыдкасць i страх, што яна закрычыць, спалохаўшыся, i разбудзiць усiх.

Пасядзеў так якую хвiлiну, паслухаў удушлiвую цiшыню хаты. Аблiваючы гарачынёю грудзi, трапяталася, занывала сэрца. Але нешта падганяла Iмполя, што так трэба, што мужчына павiнен першы…

Як сам не свой, ад нечаканае гарачкi, ён скоранька падхапiўся. Узiраючыся ў гэтую мiтуслiвую цемнату i нiчога не бачачы, выставiўшы наперад рукi, пачаў красцiся туды, дзе бялелася акно — там стаяў яе, Алесiн, ложак. Але раптам як абамлеў ад моцнага голасу:

— Iмполь, ты не спiш? — пытаўся стары Ладзiмер.

— Не сплю, — азваўся ён, ледзьве ўжо варушачы перасохлым языком.

— Падай мне вады.

Знiякавелы, усё гэтак трымаючы перад сабою рукi i разводзячы iмi цемнату, Iмполь завярнуў да печы, каб знайсцi на доўгiм дроце вядро i кубак. Невядома чаго зарадаваўся, што так зрабiлася, што гэта на лепшае, i моцна ўздыхнуў, як скiнуў з сябе нешта цяжкае.

X

Не дайшоўшы да сярэдзiны плыткага броду, конь нагнуўся да вады. Доўга, з прыцмокам пiў. Спадцiшка бушавала ў колах цёмная i, здаецца, тлустая вада, далей ад воза рэчка блiшчала, як блiшчыць, астываючы, растопленае волава i па iм бегае цень. Рваў перагонамi вецер, шапацела сухая пры беразе асака.

За ноч змянiлася пагода — вецер развеяў туманец, што з’ядаў першы раскiслы снег, нарваўшы вострую, халодную iмжу з градам.

Конь фыркнуў i, нiбы лянуючыся, але з натугаю, турзануў наладаваны мяшкамi воз — вада, мусiць, ужо загнала пяском колы.

Густа зашумела пад возам, як у прарванай грэблi, рэчка. Хiснулася, стукнуўшыся ў плячо Iмполю, i войкнула ад перапалоху Алеся.

— Вой, у рэчку ўкiнеш.

Колы цяжка зашапацелi па сырым з берага пяску — фурманка выехала з рэчкi. Трапятлiвай лужынай блiшчала i аставалася ззаду шырокая тут, каля броду, вада. Было шкода, што ўсё далее i далее гэты трапятлiвы i жывы бляск рэчкi, як бывае шкода i неяк непамысна чалавеку, калi ён мiнае сярод ночы хату з жоўтым i цёплым агнём у вокнах.

Алесю ахапiў нейкi пусты смутак. Яна павярнулася i, падабраўшы пад сябе ногi, села каля Iмполя на гладкiх, засланых радзюжкаю мяшках. Паглядзела збоку на яго, смешнага, з салявым мяшком на галаве, патрасла яго за руку, штурханула локцем i сказала ўжо вясёла:

— Чаму маўчыш, Iмполька?

— Во конь разуўся, — сказаў ён, давольны, што зноў, як i ўчора, яна пачынае праманваць з iм.

— I праўда, зiма на носе, а каня не падкавалi.

Конь, слiзгаючыся на галалёдзе непадкаванымi, мусiць, ужо шырокiмi, як лапцi, капытамi i спатыкаючыся на пярэднiя ногi, iшоў пад груд. Скрозь чарнелi нiзкiмi купешкамi кусты маладога ялаўцу — пачынаўся хвойнiк.

Аб камень скрыгнула шына — воз падняло i нахiлiла на адзiн бок.

— Ой, i праўда, скiнемся, — Алеся схапiла Iмполя за руку, сцiснула вышай локця.

— Мацней трымайся, — ён прыцiснуў да бока локаць, з нейкай радасцю чуючы пад сваёю яе руку.

Спомнiлася, як учора вечарам Алеся ляжала на ложку, нацягнуўшы да самае барады злiнялую, у чырвоныя кветкi, радзюжку, i зверху гэтае радзюжкi бялелi голыя да мяккага круглага пляча яе рукi. I ён мацней прыцiснуў свой локаць, бачачы перад вачыма тую самую белую, з гладкiм плячом, руку.

Алеся расшчапiла свае пальцы i падрапала яму за бок:

— А што, будзеш?

— Буду, — абярнуўся ён, ловячы яе за вузкую, з халоднымi тонкiмi пальцамi, руку.

Дарога ўсунулася ў зацiшны ад ветру маладнiк; густая, здаецца, i пальца не ўваткнеш, цемната абвалакла шырокiя, з неацярэбленымi, нiзкiмi лапамi хвоечкi. Як у нейкiм чорным глыбакаватым рове, блiшчала гарбамi няроўная, аблiтая галалёдам дарога i, звузiўшыся, гублялася ў цемнаце.

З навалы хмар выцярэблiваўся нiзкi на полуднi месяц. Скоранька шапацеў, радзеючы, дробны, як пясок, град.

— Ну i рука, як лёд, халодная, — Iмполь лёгка цiснуў танкаватыя Алесiны пальцы.

— Затое сэрца гарачае, — яна блiснула бялкамi вачэй i апусцiла голаў. Суконная хустка з’ехала на плечы. Iмполь учуў, што i яго пачынае трасцi, нiбыта ад холаду.

— Во i ты змёрз, — яна цясней падсунулася да яго. — Накрыйся, — i накiнула яму на плечы адно крыло свае вялiкае хусткi.

I праўда, яму зрабiлася цяплей, нейкая сухая гарачыня пякла шчокi. Ён зноў успомнiў учарашнi вечар, удушлiвую цемнату хаты, але страху, тае брыдкасцi, як учора, у яго не было. Яму зрабiлася нават крыху смешна, што ўсё тое, пра што думаў так кожны раз, мучачыся перад сном, можа прыйсцi так проста тут, на возе, у гэтую сырую цёмную ранiцу, на дарозе сярод лесу.

I ён, ужо асмялеўшы саўсiм, выпусцiў з рук лейцы i, як ашалелы, нiчога не помнячы, абхапiў яе, кiнуў на мяшкi, раптам блiзенька ўбачыўшы яе спалоханыя вочы з белымi бялкамi.

— Дурненькi, пераломiш мяне!.. Дай хоць ногi выпрастаю.

Ён трохi працверазiўся, расшчамiў у яе за спiною рукi, згроб разам з шапкаю ў сябе з галавы цяжкi сыры мяшок.

— Здурэў ты… — I голас яе сцiшэў, потым саўсiм задыхнуўся. — Гэта ж дарога — iсцiме цi ехацьме хто… Мiленькi мой, любенькi мой!..

Ён учуў, як яе губы, мяккiя i вiльготныя, шукаюць яго губ. Раптам гарачыня засланiла яму вочы, увесь цэлы свет.

Учуўшы папушчаныя лейцы, спынiўся конь, стаяў сярод дарогi, унурыўшы голаў i стулiўшы ад iмжы вушы. Густа, як порсткая салома, шапацеў нiзкi, абвiты поцемкам хвойнiк. Скоранька i дробна шархацела перамешаная з градам iмжа, востра секла па гнiлым, назганяным на дарогу асовым лiсцi. Вецер зносiў з воза, глушыў задыханы голас:

— Ах, божа, ах, мiленькi мой!.. Люблю цябе, люблю…

— I я… i я цябе.

З-за пазухi жаўтлявай, як рудая вата, хмары выплыў тонкi стары месяц. Паглыбшала яснасць. Высока над месяцам у прагале хмар з трывожным водблiскам маргала i калолася ў вочы сiняя зорка.

— Iмполька, абярнiся, глянь, якая гвязда моргае.

— Дзе?

— Вуньдзека… Ай, ужо схавалася.

— Можа выпагадзiцца, — сказаў ён, шукаючы каля сябе на мяшках лейцы.

Учуўшы гаспадара, конь зрушыў з месца сам. Зарыпеў пад ценжарам мяшкоў, перавальваючыся з боку на бок, поз. З разбiтых калясьмi глыбокiх каляiнаў плюхала i перамешвалася на зацiрку гразь. Iмполь выкiраваў каня на новую, яшчэ не выезджаную каляiну.

Зрадзеў дождж — вецер разбэрсаў нiзкiя хмары, ачысцiў палосу маладога лiловага неба. З яго асыпалiся сатлелыя зоркi — браўся дзень. Скупая вiдната рассунула сырую ноч. Мерк, спускаючыся нiжэй, жоўты месяц. Выяснiўся i зелянеў чорны хвойнiк. Уразнабой пакалыхвалiся, нiбы з iх зляталi пташкi, калматыя выгiнастыя лапы. На растапыраных ёршыкамi iголках дробнымi шклянымi пацеркамi свiцiўся галалёд.

Дарога выбегла на памаладзелую ад сырога лiшая i моху сiваватую ялавiну ў пучках аблiтай галалёдам, з вострымi каленцамi, спалавелай мятлiцы. На старых разорах зялёнымi i круглымi, як купалы на царкве, кустамi вылез ялавец.

Iмполь глядзеў на гэтую сiвую ялавiну ў цёмных кустах нiзкага маладога ялаўцу паабапал слiзкай, у скарынцы блiшчастага галалёду, дарогi; на каня, што варушыў i трос мокрым шырокiм крыжам, — i ад усяго нядаўняга ў душы трапяталася, пералiваючыся цераз край, радасць, перайначыўся, змянiўся свет. Брала дзiва, што ён зрабiўся ясны, як бывае ён ясны ўвесну, на згоне зiмы, калi пасля ўдушлiвай хмурнасцi, абложнага туману адкрыецца сiнюткае, чыстае, як абмытае, неба i чалавек чуе нейкую дабрату да ўсяго.