Чужая бацькаўшчына

— Стары Радзюк сёння ў млiне казаў, што ты кахаўся з гэтаю белкаю. I хто такую любiцьме — белая, як злiнялы прусак, i броваў у яе нямашака. Дурны ён. Ты ж чысты да мяне прыйшоў. Ты не ведаў яшчэ баб… Дурны гэты Радзюк…

Iмполь прыгарнуў яе да сябе — губамi чуў мяккiя, гладкiя, як расчасаная ручайка лёну, яе валасы. Яны пахлi густою малiсай.

— Праўда, не ведаў?

Ён блiзенька ўчуў усю яе, бачыў, як заблiшчалi яе вочы ад яснасцi з акенца — адтуль дыхала халаднаватым, як з лядоўнi, ветрам.

— Хачу, каб ты астаўся ў мяне. Жыцьмем разам, чуеш?

— Чую.

— I зямля будзе наша, чуеш?

— Чую.

— Люблю цябе моцна-моцна, чуеш?

Але вымавiць слова ён ужо не паспеў — задыхнуўся ад яе вiльготных, крыху адкрытых губ.

XI

Каля доўгага, паднятага на цэментовых слупках пакгауза з навiслым прычолкам i вузкiмi задратаванымi вокнамi сабралiся грузчыкi.

Сядзелi на выступе новае, усланае з сырых негаблёваных дошак падлогi, што прыходзiлася якраз упоравень з падлогаю нiзкiх вагончыкаў вузкае калейкi. Сюды, да пакгауза, ад брукаванае рампы, застаўленай штабелямi папяроўкi, па жалезных, паўяданых у зямлю шпалах беглi тонкiя ржавыя рэйкi. З другога боку блiшчалi роўныя, як нацягнутая навоем пража, са струпамi патушаных ужо каля стрэлак лiхтароў, пуцi шырокай чыгункi.

Там, за пакгаузам, чмыхаў паравоз, цяжка лязгала жалеза буфераў i пасвiстваў у бляшаны свiсток з гарошынай счэпшчык — падавалi вагоны.

Грузчыкi, чакаючы работы, курчылiся ад холаду i хавалi ў кiшэнi скачанелыя рукi, каля калень у iх целяпалiся, зашморгнутыя вяровачкай на запясцi, палатняныя торбы з полуднем.

Пасля ўчарашняга дажджу востры сiвер, сцягваючы вiльгаць, сушыў зямлю. Каля пакгауза камянела сiвая, трохi зеленкаватая, перамешаная з цэментам гразь. За шарым блочным дэпо вузкай калейкi, дзе ў шырокай пройме дзвярэй быў вiдаць нiзкi з доўгiм комiнам паравозiк, выяснiлася неба — вецер ссоўваў адтуль цяжкую, як адломаная крыга лёду, сiняватую хмару. Там недзе збiралася вызiрнуць позняе сонца. У ружаваты, адслонены пасак неба вострым чарапiчным дахам упiралася белая высокая вадакачка. У глыбокiх нiшах вузенькiх вокнаў вiлiся i крычалi каўкi.

На другi бок пуцей, на чорную абсмоленую страху прысадзiстага склада, стракатаю хмараю апускалiся галубы. Там, у тупiку, стаялi нагружаныя ружаватымi сырымi дошкамi доўгiя платформы, блiшчала, як аблiтая тлушчам, круглая рудая цыстэрна.

Ад рэек густа пахла мазутам, перагаранаю цёплаю смалою нясло ад чорных, складзеных у штабель там, за пуцямi, новых шпалаў. Дыхала салодкiм чадам — недалёка ад загнутае помпы мiж рэек тлеў i лускаў чырвонымi вуглямi высыпаны з паравоза шпур. Марудны ў замусоленай рагатыўцы чыгуначнiк, шоргаючы шуфлем, сыпаў яго ў жалезную тачку.

— Гэй, вязi сюды, дай пагрэцца! — крыкнуў i саскочыў з выступу падлогi на ржавыя, паўяданыя ў зямлю жалезныя шпалы тоўсты, мардаты грузчык з круглым i лiловым, як слiўка, носам.

— Iдзi бяры шуфель — пагрэешся, чаго ж! — пераважваючы цераз рэйкi тачку, азваўся чалавек у чорнай рагатыўцы.

— Пшэцеш, каб да свое жонкi ў помач паклiкаў, то пэўна не адказаўся б…

— Гы-гы-гы, — затраслiся ад рогату грузчыкi. Высыпаўшы за вадакачкаю растоплены ў мiгатлiвыя лiловыя пляйстры перагараны вугаль, чыгуначнiк, нiбы нiчога не чуючы, папхнуў тачку назад.

— Ну, як сабе хочаш: скупы два разы трацiць, — крыкнуў зноў яму ў спiну мардаты грузчык, тутэйшы, з Дварчанаў, паляк Вунгер, па мянушцы Лялька.

— А што, у яго жонка добрая? — спытаўся даўганосы, з косым трохi вокам, што глядзела недзе ўбок, а не на Вунгера, грузчык у злiнялых плацянковых портках са скручанымi i падвязанымi вышай костачак калошамi.

— О, холера ў бок, бабця, як рэпа, — пакруцiў тоўстаю булаватаю галавою Вунгер. — Толькi не з твоiм, Восiп, носам, — i крыва засмяяўся, выскаляючы шырокiя, як лапаты, верхнiя зубы.

— Чаму не з яго? — перапытаў Iмполеў брат Платон, драбнейшы за яго, Iмполя, рыжы, губаты, з рыжымi вейкамi, што сядзеў тут, перабiраючы ў кiшэнях i кiдаючы ў рот вялiкiя сухiя крошкi. — Дзе вывеска, там i крама…

— Гы-гы-гы, — заплюшчыўшы вочы, душылiся ад смеху i налiвалiся чырванню ў тварах грузчыкi. З’ехаўшы з выступу падлогi i ўзяўшыся за жывот, не мог устояць на нагах маладзейшы тут за ўсiх, з рэдзенькаю, яшчэ не чапанаю брытвай, атаваю шчацiны, што занялася каля вушэй i на вострым вуграватым падбародку, верасаўскi Сяргей Рэпка.

— Што праўда, то праўда, — Вунгер выцер рукой чырвоныя, налiтыя слязьмi вочы. — Каб Восiп за парог чапiўся ды на свой нос не абапёрся, то пэўна ўпаў бы.

Восiпава вока пачало касiць, заязджаючы ў куток.

— Глядзi лепш на сябе. Ты майго носа не носiш.

— Скажу, што i табе не лёгка — пацягай гэткi дышаль.

— Пацалуй ты мне, Лялька…

— Ну, знаеш… — Вунгер раптам перастаў смяяц ца. — Адзiн, кажуць, пацалаваў — тры гады аблiзваўся.

Грузчыкi зашмыгалi насамi, запэрхалi сухiм кашлем, адварочваючыся i закрываючы рукамi рот — iх яшчэ рваў смех.

— Ну, хлопцы, што задужа, то не здрова, — Платон Верамей, скрывiўшыся, выплюнуў з рота перамешаныя з тытунём горкiя крошкi i саскочыў на зямлю. — Аднаго можна так i заездзiць. Праўда, Восiп?

Восiп адвярнуўся, затрубiў носам i, адкiнуўшы крысо доўгага паўшубка, памянцiў рукою па злiнялых портках.

Восiп быў трохi як недапечаны, сюды на работу яго прыводзiў Платон. Яны прыходзiлiся сваякамi i былi з Дубатоўкаў, самае блiзкае ад Дварчанаў вёскi, адкуль былi, калi не лiчыць Вунгера i верасаўскага Сяргея Рэпку, усе грузчыкi.

Адсюль, ад станцыi, вёску заступаў напалавiну падкопаны стромы груд: белаваты, як чэрствы хлеб, пры сподзе пазарастаны травою i купешкамi, што, адарваўшыся ад тоўстае губы абвiслага берага, ехалi сюды ўнiз. Пры самым беразе, вывалiўшы, як япрук, гладкi азадак, сядзеў вялiкi ружовы камень. Збоку ад грудка, высунуўшыся белым атынкованым шчытом з цёмнага акенцам, стаяла першая дубатоўская хата. Далей, падступаючы да станцыi, зелянела цёмнае i густое, што атава пад восень, маладое дубатоўскае жыта.

Год пяцьдзесят назад, калi тут вялi чыгунку, казна адабрала палавiну лепшае дубатоўскае зямлi. Сплацiць за яе не паспелi — пачалася вайна, прыйшлi немцы, потым палякi. Дубатоўцы ўжо не ведалi, з каго спаганяць грошы.

Цяпер яны жылi са станцыi — кралi, што нарвецца пад руку: скрутак дроту, кавалак рэйкi, канчар дошкi цi старыя рассохлыя шпалы. Валаклi ўсё, бо ведалi, што ўсё прыдасца ў гаспадарцы. А найбольш пiльнавалiся падхватнае работы: на станцыi, разгрузiўшы вагон солi цi наладаваўшы платформу папяроўкi, можна было зарабiць якi злот.