Чужая бацькаўшчына

— Будзем выганяць сюды. — Развязаўшы ў веснiках вяроўку, стары малацьбiт палез у свiную загарадзь.

Трасучы абвiслымi вушамi, з загарадзi высунуўся доўгi i шырокi, як лава, парсюк, зачмыхаў лычом, шукаючы, мусiць, карыта.

— Нiц сабе звер, пудкоў дванаццаць ёсцека… — Малацьбiт паляпаў япрука па абвiслай шыi, на якой целяпалася доўгая i круглая, як жалуд, завушнiца.

— Няўжо? — здзiвiўся Мiця.

— Будзе, калi не больш. Бачыш, завушнiца i хвост кручком. Пародзiсты, сальны…

Парсюк трывожна закруцiўся, зашамацеў нацярушанаю саломаю, наровячы вышмыгнуць на двор.

Iмполь заступiў яму дарогу, перакруцiўшы абухом наперад, падняў сякеру.

— Чакай, не спяшы. Мы яго i так укладзём. — Стары малацьбiт прыгнуўся i, выцягнуўшы руку, схапiў япрука за крывую заднюю нагу.

Япрук iрвануўся раз-другi i, учуўшы, што яго не пускаюць, завiшчаў, разявiўшы кароткi задзiрысты лыч са скручаным заржавелым дротам.

— Памагай, не стой! — закрычаў, каб перакрычаць востры, што закладаў вушы, свiнячы пiск, i папоўз на коленках стары малацьбiт.

Мiця з Iмполем падскочылi да парсюка, схапiлi за кароткiя ногi i перакiнулi яго на шырокую спiну. Заверашчаўшы на ўвесь канец вёскi, парсюк затрапятаўся, сiлiўся перавярнуцца на жывот, iрваў сваю нагу з Мiцевых рук. Стоячы на коленках, з другога боку яго трымаў за абедзве нагi Iмполь.

— А дужы якi, ядры яго макаўку! — Стары малацьбiт, чырвоны ад натугi, навалiўся на парсюка, зашчамiў пад паху пярэднюю ногу i, паклаўшы растапыраную руку на яго вострую грудзiну, слухаў, дзе дрыгае сэрца.

— Вось сюды, трохi нiжай! — крыкнуў Iмполь, выцягваючы шыю i паказваючы барадою.

— Не вучы, — малацьбiт падняў голаў з цяжкаю авечаю шапкаю, мацаў кiшэнi — мусiць, шукаў швайку.

— Во, яна ў мяне… — Мiця падаў яму закручаную вушкам з аднаго канца, а з другога — з заточаным блiшчастым вастрыём швайку.

З кароткага, з падпiленымi iкламi парсюковага лыча рваўся, то мацнеючы, то сцiхаючы, тонкi вiск.

Малацьбiт паставiў на белую, у рэдкай шчацiне, свiную грудзiну вострую швайку i з хрустам, недзе прабiваючы косць, увагнаў яе па самае вушка.

Парсюк, захлiстваючыся глухiм астатнiм вiскам, турзануўся ўвесь.

Малацьбiт, чуючы, што злавiў сэрца, трохi падзяржаў швайку i пусцiў яе — швайка затурзалася, як жывая. Кругом яе выступiла i расплылася круглаю плямаю цёплая кроў.

Мiця выпусцiў япрукову нагу — яна раптам выцягнулася i затрэпала, бразгаючы капытом.

— Эге, ядры яго ма, трымай яшчэ! — малацьбiт выцер рукою лоб.

Парсюк задрыгаўся, захроп i пачаў ацiхаць, як засынаючы.

Знайшоўшы каля сябе сякеру, стары малацьбiт выцягнуў са свiное грудзiны швайку i з хрустам пачаў заганяць у чорную дзiрку, адкуль сачылася кроў, алехавы, абкручаны пасмаю лёну гвозд.

Iмполь таксама выпусцiў звялую ўжо, нежывую япрукову нагу. Мякка, як мяшок, парсюк перавярнуўся на бок: каля затычкi на грудзiне застывала ружовая крывяная пляма.

Падняўшы з зямлi, Мiця пакруцiў у руках запэцканую ў кроў швайку i, не ведаючы, куды яе дзець, з размаху ўбiў у счарнелы мох мiж дзеравiн.

На дварэ павiднела. Дробненькi, як пыл, поцемак асядаў у кутках хлява. У каня, што трывожна задзiраў голаў, сiняватым, трохi перламутравым бляскам адсвечвала вялiкае вока. Цiснулiся ў куток i шасталi гарахавiннем, блытаючыся ў iм нагамi, авечкi. Па хляве мiльгнуў i злiўся з поцемкам у кутках цень. Каля парога стаяла Алеся, усунуўшы ў рукавы кажушка, хавала голыя, без рукавiц, рукi. Убачыўшы распластанага на баку парсюка з незаплюшчаным рудым вокам, здзiвiлася:

— Вой, а чаму ж ён глядзiць?

— Вiдаць, цябе яшчэ не бачыў, — засмяяўся стары малацьбiт, выстаўляючы свой чорны, дуплявы зуб.

— Ай, трэлiце, дзядзька, абы-што… — Алеся адвярнулася i пайшла трохi ўжо зацярушанаю за ноч снегам сцежкаю ў гумно.

Закiнуўшы на плечы, вынесла адтуль тоўсты, нагатаваны яшчэ з учарашняга вечара куль горшае жытняе саломы. Кiнула яго сярод пустога прыгумення, далей ад будынкаў i маладых, абвязаных саломаю яблынькаў.

Мужчыны ўжо вязлi сюды доўгага, што вяла пакалыхваўся на ўеханых па самыя дошкi ў снег саначках, жоўтага з ружовымi вушамi парсюка. Заклаўшы на адно плячо вяроўку, санкi цягнуў Iмполь: граз у шорсткiм снезе, набiраючы яго ў халяўкi чаравiкаў. Збоку санак iшоў Мiця, падтрымлiваў парсюка, паклаўшы растапыраныя рукi на яго гладкую, яшчэ цёплую спiну. Ззаду iшоў стары малацьбiт, перакiдваў з рукi ў руку, як гарачую дзе з прыску картоплю, сiвы, абмерзлы, недзе выкашчаны каля падрубы камень.

Алеся, збегаўшы яшчэ ў сенi па драўляную лапату, пабыла тут, каля мужчын, паглядзела, як яны збiраюцца смалiць парсюка, усунуўшы яму ў незастылы лыч абынелы камень, абкладваюць яго саломаю, i заспяшалася ў хлеў кармiць i паiць скацiну. Чула, як за спiною густа зашумеў агонь, абляшыўшы рэдзенькай жаўтаватай яснасцю снег i маладыя абвязаныя ўшчэпы. У порсткай саломе востра патрэсквалi цвёрдыя каленцы. На абшэрхлым ад марозу акенцы хлява адсвечвалася жоўтае полымя. З трапятлiвага, як мроiва, дымка вiлася i сеялася чорнымi чарвячкамi на белы снег перагарэлая салома.

Пад полудзень да Мондравай хаты, учуўшы свежыну, збiралiся чужыя каты, з абынелымi, белаватымi вусамi, цiшком абнюхвалi чорны ад перапаленай саломы i сточаны агнём снег, дзе Мондрыя смалiлi парсюка i дзе валялiся цяпер, адпараныя гарачым кульком саломы i скручаныя з свiных ног сiняватыя лейкi капытоў.

Да полудня мужчыны справiлiся абсмалiць i ўнесцi ў хату, зламаўшы пад iм старыя драбiны, ужо гладкага, пахарашэлага, вымытага цёплаю вадою i паскрэбенага нажом парсюка.

У хаце ад яго пахла жоўтаю скураю i свежым сырым салам.

Задраўшы спруцянелыя, з адпаранымi капытамi ногi, ён ляжаў на двух кароткiх, пазычаных у Лiтавараў заслонах. На карабатым, трохi падпаленым жываце двума радкамi гузiчкаў цямнелi бародаўкi незнарок зрэзаных саскоў. На сытым азадку вострым хвiшчом закручваўся асмалены караткаваты хвост.

Стары малацьбiт у шырокiм, што сядзеў на iм, як спаднiца, фартусе, закасаўшы да локцяў рукавы, вастрыў аб сточаную цэглу на прыпечку нож.

— Цi ж паспееце да цямна, — спытала Алеся, жмурачыся ад сонца, што, ужо растапiўшы лёд, падсушвала зверху шыбы акна,

З мокрае анучы ў падстаўлены чыгунок пляскала вада.

— А што, доўга ўмеючы… — стары малацьбiт пашаркваў нажом па фартусе i, падрэзаўшы ў калене парсюкову нагу, з хрустам скруцiў яе — сiняватым перламутрам, як ракавiнка, заблiшчала слiзкая, мокрая косць.

Алеся, прычасаная на радок, у чырвонай атласовай блузцы з кароткiмi на гумцы рукавамi, у туга зашпiленай збоку на блiшчасты гаплiк спаднiцы, узяўшыся ў бокi, цiкавала, што робiць стары малацьбiт. Чырвань ад блузкi аблiвала яе белую шыю, гладкiя мочкi вушэй.