Чужая бацькаўшчына

— Ой, якое прыгожае цялятка, — успляснула рукамi яна i, мiльгаючы блiшчастымi гумовымi снягоўцамi, спусцiлася з ганка, падбегла да саняў: — Анця, ходзь тутай, зобач!

— Гэта, паненачка, бычок, — перакiнуўшы цераз каня лейцы i заходзячы з другога боку саняў, засмяяўся Лiтавар.

— То не вшыстко едно? — зачырванелася яна i адкiнула з вачэй рыжаватую кудзерку валасоў, нагiнаючыся над цялём.

Жэнiк няўзнак наступiў Мiцю на нагу, прыплюшчыў вока i засоп, прыкрываючы рот рукою:

— Ух i дзеўка, брат!

Мiця адвярнуўся ад яго i, тоячы сваю раптоўную злосць, маўчаў, няведама чаго спалохаўся, што Жэнiк скажа зараз нешта брыдкае, што хлопцы звыкла гавораць пра дзяўчат. Не ведаў, дзе дзецца за гэтым рэдзенькiм, пафарбованым у нябескi колер невысокiм штакетнiкам. Каля саняў стаяла Чэся Доўнар. Мокрым згаладалым языком бычок лiзаў яе руку. Востраю пякучаю маланкаю ў Мiцевай памяцi мiльганула ўсё даўнейшае.

У iхнiм сёмым, астатнiм класе паўшэхнай школы Чэся была самаю рослаю мiж дзяўчат, бралася на дзеўчыну: пад лёгкаю сукенкаю ўжо сарамлiва значылiся вострыя грудзi.

Колькi перадумаў пра яе Мiця з таго сiняватага асенняга дня, з паджоўклым маладзенькiм клёнам за акном, калi, прыйшоўшы першы дзень у школу, убачыў яе — новую ў iхнiм класе вучанiцу. Цiкуючы збоку на ганарысты з надзьмутымi губкамi тварок, на яе пышныя рыжаватыя, што свяцiлiся крышку чырванню, валасы, неяк далiкатна спаднiзу перавязаныя блакiтнай стужкай, на ўсю яе, роўненькую ў плячах, ён незнарок убачыў, што заломленая спаднiца з чорным фартушком таемна i далёка адкрывае яе ножку з гладкiм каленцам, у карычняватай, яшчэ дзiцячай, у радкi панчошцы з шырокай гумкай i белым гузiчкам.

Першы раз невядомая дагэтуль гарачыня аблiла яго грудзi. Нат не верачы сабе i баючыся думаць пра ўсё тое сталае i таемнае, Мiця ўчуў, што ён ужо мужчына. Седзячы збоку на нiзкай для рослага хлопца лаўцы i няўзнак паглядаючы на гэтае трохi брыдка, але так салодка заголенае каленца, ён нават не чуў, што рабiлася ў класе.

Потым iхнi боўдзiла, свiнабоеў раскормлены Рысек, што кожнай дзяўчыне замест «дзень добры» крычаў: «Сэрвус, кохана! Маш майткi, то здэйм!» — на перапынку, яшчэ не паспеў схавацца за дзвярмi са сваiм драўляным вялiкiм цыркулем пан Шкудлярык, адразу ж скочыў на яго крэсла i закрычаў на цэлы клас:

— Хлопцы, а наш Мiцек глядзiць на новую, як кот на мышку! Як бога кохам, улюбiўся!

Мiця ўчуў, як у яго гараць, нiбы ён апёк перад полымем, шчокi. А яна тады, здаецца, не вельмi i прыймалася. Толькi, зморшчыўшы носiк, фыркнула свiнабоеваму Рысеку: «Скончаны асёл!» — i ганарыста выйшла з класа. А стрэўшыся сам-насам з Мiцем, цiха i сарамлiва пасмiхвалася, кружачыся на адной назе i адставiўшы ў руцэ партфель, i зноў незнарок тугiм парасонам паднiмаючы сiнюю плiсаваную спаднiчку.

У Мiцi яшчэ сёння ляжыць той дзённiк, дзе ён цiшком, хаваючыся ад усiх, запiсваў з кнiжак тое, ужо некiм вычытанае i падкрэсленае, што пiсалася пра каханне. I нават тлеюць тыя вершыкi з абмалёванымi кветачкамi: чужыя, што выпiсваў з кнiжак, i свае, што ён хацеў, ды не вельмi мог скласцi.

На другое лета Чэсi ўжо не было ў Дварчанах. Яна паехала ў Баранавiчы. Яе бацьку, высокага рыжаватага стрэлачнiка, што хадзiў заўсёды ў старой зашмальцаванай рагатыўцы, з прычэпленай да папругi бляшанай дудкай i жоўтымi, пазапiханымi ў сумку флажкамi, перавялi недзе туды на работу.

I як яна паспраўнела i пасталела, пахарашэўшы яшчэ больш за гэтыя чатыры гады.

Мiцю нават зрабiлася брыдка, што яна ўбачыць яго ў гэтым бацькавым шарым паўшубку з рудым цялячым каўняром. Калi нават i не прызнаецца, што пазнала яго, усё адно будзе потым смяяцца.

Мiця адступiўся далей ад гэтай адчыненай брамы за рэдзенькi частакол плота. Ды яна, можа, не вельмi глядзела б на цiхую, засыпаную снегам вулiцу з расчышчанаю, роўненькаю сцежкаю, каб да Жэнiка з Мiцем не загаварыў Лiтавар:

— Хлопцы, пачакайце! Я во зараз, толькi скiну ў хлеўчык цяля!

Яна, iдучы за саньмi, што крута заварочвалi за ашалёваны карычневы дом, азiрнулася туды, куды крычаў Лiтавар, i раптам спынiлася, як забыўшыся нешта, крутнулася на адным снягоўцы, гэтаксама, як тады ў сёмым класе.

Зноў глянула сюды, выпiнаючы пухлыя губкi i крывячы ў нейкай смешнай мiне твар:

— А, то ты, Мiцек?..

Мiця, учуўшы, як зноў тая самая гарачыня аблiвае грудзi, пераступiў з нагi на нагу.

— Забачыла, жэ ктось знаёмы, але не впадло мi до гловы, жэ то ты…

Ружавеючы ў шчоках, падышла сюды, да адчыневай брамкi. Пад блiшчастымi гумовымi снягоўцамi захрумстаў крохкi, пякучы снег.

— Дзень добры! — i задыхнулася — у яе лёганька падымаўся на грудзях гэты вышыты зялёнай i чырвонай нiткай каля беленькай густой апухi гуцульскi кажушок. — Як маешся? Дзе ты цяпер?

— Ды во, як бачыш, тут, — у Мiцi трохi пералекацеў гэты нечаканы, раптоўны страх.

— Вучышся далей цi не?

Ён пакруцiў галавою.

— Шкода… Ты быў такi здольны, — у яе дробненька дрыжала падпухлая нiжняя губка.

— А ты?

— Вучуся. У школе пеленгнярак [1] , у Баранавiчах. Хоць сам ведаеш, якая я здольная да навукi.

— А як апынулася тут?

— Гэта тут жыве мая стрыечная сястра. Прыехала проста адведаць. — Яна пакусала падпухлую нiжнюю губку. — Нязвыкла тут у вас. Цiха стала.

1

Пеленгняркi — медсёстры (польск.).

— А там?

— I там. Дзвудзесты век голы, як свенты турэцкi. А помнiш, як было весела?..

— Калi? — усмiхнуўся Мiця, зазiраючы ў яе сiняватыя, з цьмянымi чалавечкамi, вочы i бачачы сябе. — Як з нас падсмейваўся Рысек Пясэцкi?

Мякенька махнуўшы вейкамi, яна апусцiла вочы:

— А чаго? Я не помню…

З двара ўжо выехаў Бронiк Лiтавар. Гукаў, азiраючыся i прыдзержваючы лейцамi каня. Да саняў подбегам пайшоў Жэнiк Рэпка.

— Я напiшу табе пiсьмо. Можна? — Мiця ўчуў, як у яго змянiўся i задрыжаў голас.

— Ой, дзiўны ты, чаму ж не?

— Адпiшаш? — ён азiрнуўся, бачыў, як ужо далёка ад’ехалiся Жэнiк з Лiтаварам, як за рогам пафарбованага плота хаваюцца санi.

— Адпiшу, — яна, прыжмурыўшы вочы, кiўнула галавою i ўжо неяк проста i вясёла назвала свой адрас.

Мiцю здалося, што нейкi прытоены смех мiльгануў у яе на твары, затрапятаўся ў куточках рота.

— Довiдзэня! — яна падала яму халаднаватую руку i лёганька сцiснула, апякла яго пальцы.

Ён, даганяючы санi, чуў усё гэты гарачы холад тонкае рукi.