Чужая бацькаўшчына

Над рэдзенькiм частаколам паднiмаў доўгую шыю калодзежны журавель. На вочапе пакалыхвалася драўлянае акованае вядро. Гладкая маладзiца ў лёгкiм каптанiку чапляла на каромысла два поўныя вядры.

— Цётка, як ваша вёска называецца? — выскалiўся Лiтавар, абы зачапiць маладзiцу.

— А што за дурны пытаецца? — якраз упапад адказала маладзiца.

— Ты бачыш, якая спрытная.

— А ты думаў — гэтакая разява, як ты. Вунь жа ж на слупку пiсалася, трэба было чытаць, — развярнулася з вёдрамi маладзiца, блiскаючы з-пад хусткi быстрымi вачмi.

У канцы вёскi за чорнымi старымi прысадамi, што высокаю сцяною ўсталi ўздоўж дарогi, замiльгаў сiнi ашалёваны дамок з стромаю чубатаю страхою. Тоўсты круглы слупок падпiраў рог прычолка. Прыехалi да Кашалеўскага ляснiцтва.

Першым з саняў саскочыў Мацюшка, расшпiлiўшы бурку, пакапаўшыся недзе глыбока за пазухай, выцягнуў жоўты квiток i схаваўся пад вострым прычолкам, затупаў там, абiваючы снег.

Неўзабаве разам з iм з сiняга дамка, парыпваючы хромавымi, з высокiмi заднiкамi ботамi, выйшаў маладжавы рослы ляснiк. Пад задзiрыстым ганарыстым носам чарнелi падбрытыя вусiкi.

Аглядаючы лупаватым вокам верасаўскiх возчыкаў, ляснiк прымасцiўся каля Ваўчка на санi. Звесiўшы з iх наваксаваныя боты з доўгiмi шчытнымi халявамi, махнуў галавою, даючы знак Мiцю паганяць каня.

За высокiмi абветранымi прысадамi, за лагчынкаю, што зацягнулася, як смугою, маладым сiняватым алешнiкам, чорным гарбом паднiмаўся лес. Туды цягнулася выветраная i жаўтаватая ад конскага памёту санная дарога.

Невысока над лесам з калматых хмар выкацiлася белаватае сонца. Залатою лускою заблiшчаў у яго яснасцi дробны пылок, што сеяўся яшчэ з неба.

Дарога ўсунулася ў насуплены яловы лес.

З абвiслых пацяжэлых лапаў з шоргатам вялiкiмi камякамi сыпаўся снег. Доўга не асядаючы, у косых слупах сонца вострымi iголкамi пералiваўся пыл. Фыркалi i круцiлi галавамi спуджаныя конi. Поверх лесу перагонамi хадзiў вецер. Уперамешку з сухiм лускатам галля плыў цяжкi, як шоргат пяску, глухаваты шум. Церлiся адна аб адну i рыпелi зеленаватыя ў жоўтым лiшаi намерзлыя асiны.

Фурманкi выехалi на ясную высеку. Як глыбокi роў, яна разразала лес. Ад яснага снегу калола ў вочы.

Засыпаныя снегам i, мусiць, абазначаныя на метры, ляжалi штабелi дроў.

Саскочыўшы з саняў i грузнучы па самыя торбачкi брычэсяў у шорсткiм, васпаватым снезе, ляснiк пайшоў у канец высекi. Фурманы заварушылiся каля сваiх абсiвераных коней, накрывалi iх радзюжкамi, вешалi на абынелыя храпы торбы з аўсом.

Ваўчок, выцягнуўшы з-за папругi сякеру з крывым кароткiм тапарышчам, лез па шырокiх леснiковых слядах. За iм, падпяразаны шырокаю, яшчэ не зрэзанаю пiлою, пабег Жэнiк Рэпка.

Ляснiк ужо стаяў каля гонкае з белай, вычасанай да самае мязгi засечкай шурпатае хвойкi, прыдзержваючы адною рукою шапку i задраўшы голаў, глядзеў увыш. На зломку старога сука, падняўшы пушысты i сiваваты, як дым, хвост, сядзела вавёрка. Чорным пукатым вочкам цiкавала на мужчын, што падышлi сюды. На сiняваты снег з кучаравага вяршка хвойкi церушылася луска — там недзе грызла шышкi яшчэ адна.

— Бачыш ты яе, i не ўцякае, — задраў свой шырокi, як шуфель, брыль Марцiн Ваўчок.

— Мо гняздо дзе? — прыжмурыўшы адно вока, скрывiў рот Жэнiк Рэпка.

— Кажаш, дупло? Тады шкода рэзаць, — зiркнуў на леснiка Ваўчок.

— Бачыш кляймо? Значыць, трэба… — ляснiк паляпаў рукою па шурпатым камлi каля белай, з кропелькамi напацелае смалы, засечкi.

— Во знайшлi дзiва, — Мацюшка Бортнiк абышоў кругом хвойкi, прымерыўся, у якi бок яе лепей спускаць, i, разапхнуўшы мужчын, з размаху ўбiў едкую сякеру ў тоўстую зеленаватую кару.

Мiльгаючы, як агонь, вавёрка зашамацела ўверх па залацiстай хвойцы, схавалася ў гушчы лап.

Па намерзлым камлi паплыў тугi, як струна, звон — Мацюшка, расставiўшы ногi i не разгiнаючыся, падсякаў хвойку. З трапятлiвага вяршка доўгiм стаўбуном закурыўся сiвы снег, шухнуў на мужчын, яны паўгiналi галовы.

— Давай, не лавi варон, — Мацюшка ўкленчыў на шорсткi, зацярушаны лапаткамi жоўтых трэсак снег, чакаў, покуль Жэнiк Рэпка раздыме зашчэмленую на ручкi i закручаную круга сябе пiлу.

Мужчыны, азiраючыся на Мацюшку з Жэнiкам, нехаця пайшлi за цыбатым леснiком, што лез далей ад дарогi ў глыбокi снег.

А тут ужо лёганька зашоргала па сухой крохкай кары, цярушачы на снег спярша чырванаватыя, а потым жоўтыя i тлустыя, як высушаны сыр, пiлавiны, вострая пiла, тужэй зазвiнела, уядаючыся ў намерзлае дрэва. Ад пiлавiн пахла цёплай сыраватай смалiною.

Жэнiк Рэпка, чырванеючы ад натугi i прыкусваючы нiжнюю губу, абедзвюма рукамi цягаў цяжкую ўжо, крышку зашчэмленую пiлу — хвойка памаленьку асядала на пень.

— Ты што, сiлы не маеш? — соп i ўпiраўся адною рукою ў шурпаты камель стары Бортнiк.

Але хвойку раптам пачало хiлiць на адзiн бок, з недарэзанага пня вылушчылася трэшчына, востраю маланкаю пабегла ўверх. Хiснуўшы густою шапкаю, хвойка здрыганулася, глуха трэснула i пачала скручвацца з пня.

Жэнiк з усяе моцы рваў зашчэмленую пiлу.

— Памагай во мне, кажу, — падняўшыся з каленяў i ўпiраючыся рукою ў цяжкi сыры камель, крычаў Мацюшка Бортнiк.

З шумам, ломячы на суседнiх дрэвах лапы i абсыпаючы намерзлы снег, хвойка мякка пахiснулася на яго.

Жэнiк, адскочыўшыся, бачыў, як з жоўтага сырога пня з’ехаў камель, хвойка здрыганулася i паплыла туды, куды адступаўся, груз у снезе Мацюшка Бортнiк. Сюды, на Жэнiка, нясло белае воблака снежнага пылу.

— Уцякай, дзядзька, уцякай! — чуючы, як ад страху халадзее ўсё ўсярэдзiне, закрычаў Жэнiк Рэпка.

Мацюшка задзiраў голаў i, паказваючы сiняватыя бялкi вачэй, скоранька спяшаўся ўбок, але спатыкнуўся на белы каўпак пня, нiцма паляцеў у снег.

Распасцёршы чорныя ражны сухiх i доўгiх сукоў, на яго з густым шумам плыла цяжкая хвойка. З яе жоўтай маланкай мiльганула вавёрка, загойдалася на нiжняй лапе невысокае рэдкае елкi.

Згубiўшы шапку i свецячы плешынай лысiны, па снезе поўз Мацюшка Бортнiк. I раптам азiрнуўся, закрываючы абедзвюма рукамi голаў, заенчыў. Але гэты енк накрыў цяжкi густы трэск галля.

На Жэнiка з шоргатам панясло сухi калючы снег, завесiла ўсё рэдзенькаю сiваю занавескаю.

Праз яе Жэнiк убачыў, як махала зялёнымi лапамi, нiбы сiлiлася яшчэ падняцца, гонкая ружаватая хвойка. Пад яе камлём, уткнуўшыся галавою ў снег, адкiнуўшы вывернутую далоняю ўверх руку, варушыўся, быдта дыхаў яшчэ, Мацюшка Бортнiк. Распаласаваўшы, як нажом, каля лапаткi бурку, у плечы яму ўпiўся тоўсты сук.