Чтение онлайн

ЖАНРЫ

Чужая бацькаўшчына

Адамчик Вячеслав

Шрифт:

— Памажы ж падняць, — коўзаючыся па мокрым таку, старая пад пахi паднiмала Еўку.

«Праўда, што будзе жыць. Лiха яе не возьме». — Алеся, быдта не ўчуўшы старую, вышмыгнула за дзверы. Прыпынiлася ў адчыненых сенях, падумала раптам, нават жахнуўшыся сама: «Хоць вазьмi ды… атруты якое. Як абрыдлi яны абедзве!»

Па спiне халоднымi мурашкамi заказытаўся раптоўны страх — гэта ж грэх.

Пастаяла, гледзячы на варштат, што вiсеў на сцяне, успомнiла, што пара ставiць кросны — верасаўскiя бабы даўно ткуць, — i, прыпёршы да сцяны збiтыя з жэрдак драбiны, палезла на гору: там недзе ляжалi

з леташняе вясны скручаныя нiчальнiцы.

Чужы вялiкi кот блiснуў жоўтымi вачамi, шмыгануў пад застрэшак, задрапаўся па вугле, спускаючыся ў гародчык. Ад вялiкiх, прывязаных да кроквенных папярочак кошыкаў на гары пахла кменам i кiлбасамi, пяршыла ў горле ад сухога, перамешанага з кастрыцаю пяску.

Прывыкаючы да поцемку i прыгiнаючы голаў, каб не зачапiцца за падсаджаны за крокву стары серп цi касу, Алеся пайшла туды, пад самы шчыт, дзе праз закурэлую i невялiкую, усяго на пядзю, шыбу цадзiлася яснасць, дзе на дошках мiж кроквенных папярочак ляжалi ад леташняга вялiкадня нiчальнiцы i бёрды. Спатыкнулася на старыя расколатыя ночвы i зноў зазлавала на Мондрыху, што пазносiць сюды, на гору, спытай дзеля чаго, розных зломкаў. Адцягнула, каб не стаялi пад нагамi, за комiн. Пад нагамi зашамацела перасохлае з калiвамi счарнелага чэмеру закурэлае сена, якога ўжо, мусiць, нацягала Еўка, калi ўсё спала тут.

Алеся нагнулася, падняла перасохлую кветку, яна крышылася, як сатлелы, высушаны ў печы тытунь. Iзноў на памяць набегла тое, што думалася тады ў сенях: «Гэта ж, кажуць, атрута. Во каб узяў ды i наварыў…»

Але нейкi страх зноў перабiў мыслi — што яна, дурная, думае.

Перабiраючы бёрды i нiчальнiцы, чула ўжо, як дрыжыць ад гэтых звар’яцелых i раз’ятраных думак.

Але гэты счарнелы сухi чэмер успамiнаўся ўвесь дзень. Нават у бацькавай хаце, калi яна прыйшла зiрнуць, цi не навiвае Хрысця свае кросны.

Там i праўда ўжо замест адсунутага стала на покуцi ў Корсакаў стаяў варштат. Седзячы на падлозе i ўпiраючыея босымi нагамi ў кантовы збоiч, Хрысця нацягвала жаўтлява-зеленаватую, пад колер моху, выфарбаваную мучарнiкам пражу. Мiця круцiў за рассохлую, збiтую ўжо бляхай котку скрыпучы навой.

— Вой, дак ты апярэдзiла мяне, — сказала яна, увайшоўшы ў хату i расшпiльваючы ад духаты тоўсты на кудзелi каптан.

— Нiчога, паспееш i ты. Вот кончым i табе паможам, — падмаргнуў ёй Мiця.

— Дзе ж тыя кросны паставiш, калi вунь абедзве ўпокат ляжаць, ды яшчэ з заразлiваю хваробаю.

— Што ты кажаш, з якой хваробаю? — Хрысця зняла з калень цяжкi, тоўсты жмут пражы, прыгнуўшыся, вылезла з-пад варштата.

— Ваўчка сёння клiкала, кажа, тыф у Еўкi.

— Няўжо? — Хрысця выпнула нiжнюю губку i вырачыла свае чорныя лупаваценькiя вочы.

— Можа, да вас трэба прыйсцi нанач. А то, няхай крые бог, набяруся якое заразы. У Еўкi блох — як пяску.

— Во праўда, сястра, даўно не начавала ў бацькавай хаце, — засмяяўся Мiця.

— Табе смех, — незалюбiла Алеся.

Ужо вечарам, калi, управiўшыся пры доме, напаiўшы i накармiўшы скацiну, яна прыйшла з Iмполем да Корсакаў, бацька пачаў чмыхаць:

— Вот яшчэ выдумляюць цяперашнiя людзi. У нямецкую вайну гэты тыф быў у Жыткоў, усе там покатам ляжалi, i ты малая бегала да iх, i нiчога,

дзякуй богу…

Але бацьку перабiў Мiця:

— Ты ўжо дачцэ шкадуеш удома пераначаваць, цi што?..

— Вот табе маеш, — засмяяўся, але пачаў чырванець стары Корсак. — Няхай спiць — хаты не пралежыць.

Iмполь, цiхенька стаiўшыся, сядзеў на лаве ў канцы стала, прыглядаўся да Хрысцi. За гэтыя паўгода, як ён застаўся ў верасаўскiх прымах, Хрысця яшчэ больш паспраўнела, пахарашэў, крышку ўжо загарэўшы на першым вясновым сонцы, яе смуглявы твар з белаватым абадком каля вушэй i валасоў, дзе сядзела хустка. Хiтранька, як у малога дзiцяцi, што нарабiла шкоды, блiшчалi яе пукаценькiя чорныя, вавёрчыны вочы i няўзнак, усё болей з-за пляча, зiркалi на Iмполя. Ён, чуючы i вясёлую радасць, i нейкую вiнаватасць, перамешаную з сорамам, азiраўся на Алесю, цi не бачыць яна.

I ўжо калi паклалiся спаць — ён з Алесяю на Мiцевым новым ложку (Мiцю, прынёсшы куль саломы, паслалi на падлозе за плiтою), ён украдкам пачаў цiкаваць, калi яна будзе распранацца, кладучыся спаць на той ложак, што стаяў упрытык да акна, але не дапiльнаваў: яго, змучанага за дзень работаю, змарыў, цяжка навалiўшыся, сон.

Не спала толькi Алеся — перад вачыма ўсё калыхаўся той закураны пылам пучок чэмеру ды шалясцеў газетаю Мiця. Там за плiтою яшчэ гарэла, павешаная на доўгi дрот, ледзьве не дастаючы «магазынам» да стала, з падкручаным кнотам цьмяная лямпа.

— Мiця, цi чуеш? — сказала яна туды, за плiту, цiхiм, здушаным голасам. — Ты не спiш?

— Не, не сплю, — там зноў зашалясцела газета.

Алеся цiха ссунулася з ложка i, абгладжваючы караткаватую сарочку, пайшла за плiту.

— Вой, ты не глядзi, я ж раздзетая, — яна раптам засаромелася сваiх высока адкрытых ног i голых рук, села на лаву, каб трохi схавацца за варштат, абедзвюма рукамi каля вушэй зграбла на плечы доўгiя раз’еханыя валасы, спытала: — I што ты там вычытаў?

Ён адкiнуў газету, перавярнуўся на бок, топчучы локцем падушку, сказаў:

— Ды во гляджу, што вайна блiзiцца.

— Якая вайна? — яна страсянула галавою, зноў закiдваючы далей на плечы свае валасы.

— Iтальянцы занялi Албанiю. Трыццаць пяць тысяч войска…

— Ая-ёй! I далёка тая Албанiя?

— Дый не блiзка, — скрывiўся ад смеху Мiця.

— Так, можа, да нас не дойдзе?

— Ты як маленькая.

— Вой, цi ж я разбiраюся, — абхапiўшы рукамi каленi, яна пакалыхвала iмi з боку на бок, памаўчала, заглядваючы Мiцю ў вочы, раптам загаварыла: — Войны прыходзяць i адыходзяць, а людзям жыць трэба… Лякарства во трэба. Цi не будзеш ты, Змiтрычак, у Дварчанах?

— Буду, — насцярожыўся ён, падсунуўся вышай на падушку.

— Парашкоў мне якiх ад кашлю вазьмi.

— Чаго там — вазьму.

— Дзякуй табе, Змiтрычак, — яна, абхапiўшы рукамi голыя плечы i стулiўшыся, нiбы ад холаду, скоранька запляскала босымi нагамi да ложка.

Адсоўваючы Iмполеву руку, ляжала ўжо радая, што прыдумала з гэтым лякарствам: дасць яго разам з чэмерам, скажа, што Ваўчок нараiў…

I зноў браў нейкi страх, аблiваў усё цела халодным лiпучым потам. Супакойвала сябе ў нейкай гарачцы — нiхто ж ведаць не будзе. Затое б будзе зямля… воля… Iмполь…

Поделиться с друзьями: