Чужая бацькаўшчына

— А-я-я-ёй, чалавека завалiць! — адвярнулiся перапалоханыя бабы, каб не бачыць, як будзе падаць у хату, ломячы старую трухлявую столь, цяжкi комiн.

Хрысця ўбачыла, як неяк паволi, мусiць, абамлеўшы, да чорнае прорвы акна, абсыпаная iскрамi, лезла Алеся. Учула, як i самую аблiвае нейкая мяккая гарачыня, як зрабiлiся нежывымi i падагнулiся ногi.

Раптам з чорнае прорвы хаты паказалася Iмполева галава, i, высунуўшы цераз падаконнiк нагу, ён перавалiўся сюды, на двор. Адскочыўся далей ад сцяны i засмяяўся, паказваючы белыя зубы i скiдаючы з галавы шапку: атрасаў з сябе iскры. Услед за iм, пахiснуўшыся, як п’яны, з грукатам аб’ехаў комiн. Праз вокны было вiдаць, як у праломе столi, нiбы праз драбiнкi ў печцы, пасыпаўся жар. У хаце засвяцiўся i пачаў расцi агонь. Мужчыны з крыкам: «Раз-два — узялi! Яшчэ раз!» — iрвалi чорныя падгараныя кроквы — недзе суха рыпеў, выгiнаючыся i не паддаючыся, цвiк. Гарэла i абвальвалася столь.

Iмполь, атрасаючы адною рукою з плячэй нацярушаныя iскры, у другой нёс сарваны з цвiчка ў покуцi блiшчасты вянчальны абраз з васковай кветачкай пад шклом. Яго дагнала i турзанула за кiшэнь Алеся. Пацiху засварылася, зiркаючы спадылба на баб, цi не чуюць.

Ён, насупiўшыся, моўчкi глядзеў у снег, потым падняў вочы, убачыў Хрысцю i завярнуў да яе.

— Во, цi бачыла, ледзьве не згарэў, — ужо голасна сказала Алеся, беручы Хрысцю за рукаво i тулячыся да яе. Дзябёлая, мажная поруч з дробненькай — на смуглявым тварку адны лупаваценькiя, чорненькiя, як у вавёркi, вочкi — Хрысцяй.

— Не кажы, i ў мяне чуць сэрца не адарвалася.

— Няўжо? — варухнуў плячом i засмяяўся тым сваiм, трохi сарамяжлiвым смехам Iмполь.

— Яшчэ i выскаляецца, — адвяла злыя вочы Алеся.

— Няўжо ж плакаць… Людзi хоць дзякуй скажуць — столькi адзежы выкiнуў.

— А гэта, спытай, нашто? — Алеся паказала на вянчальны абраз.

— Хрысця во замуж iсцiме, там спатрэбiцца. Праўда, Хрысцечка?

— Скажа, як маленькi…

— Вой, перастаньце, у людзей вунь гора, нам — смешкi, — зморшчыўшы носiк, зажмурыла свае лупаценькiя вавёрчыны вочы Хрысця.

У хаце пастрэльваў агонь. Расшугаўшыся, полымя лiзала праз высаджанае з рамай акно верхнiя вянкi зруба. На другiм акне вясёлкай пералiвалiся, лускалi шыбы, з сухiм вострым звонам сыпалася шкло. Гарэла абваленая столь. Было вiдаць, як на падгарэлай, патанчэлай бэльцы пакалыхваўся, пералiваючыся мiгатлiваю чырванню, доўгi дрот, на якi, мусiць, вешалi шкляную лямпу.

Мужчыны, забегшы з гародчыка i ломячы трухлявы плецены частакол, узяўшыся за бусак, iрвалi верхнi вянок сцяны. Мiця, стаўшы ад вугла, падважваў дзеравiну. На снег сыпалiся i шыпелi чорныя вуглi.

Iмполь азiрнуўся, палажыў на стракаты, абсыпаны перагаранаю саломаю снег вянчальны абраз — васковаю кветачкаю ўверх — i, нацягваючы на лоб картовую кепку, памкнуўся да агню.

Але яго за шырокi з касцянымi гузiкамi хлясцiк на суконным каптане схапiла Алеся:

— I не пушчу, — i засмяялася, цягнучы яго да сябе. — Каб дзе яшчэ голаў падаткнуў, спрытны такi… Дадому во пойдзем. Цеперся куцця стаiць.

Учуўшы, што ў кiшэнi бразгацiць пляскатым язычком доўгi ключ, схамянулася i забедавала Хрысця:

— Дай бог памяць, я ж i хату не замкнула. Можа, дзе якi злодзей усунуўся.

— Злодзей не злодзей, а дурны з Лабачоў, той можа ўлезцi, — абмiнаючы калючую загарадзь i выходзячы на сцежку, яшчэ больш падстрашыла Хрысцю Алеся. — Помнiш, як восенню ўбiўся ў хату да Вайтовiчаў? Тыя, не прымкнуўшы дзвярэй, пабеглi на сяло. А ён зайшоў у хату, распрануўся i палез на печ. Рассунуў сонных дзяцей, лёг мiж iмi i храпе. Нават яшчэ боты зняў ды на лаву каля печы паставiў.

— Вой, не расказвай, — схапiлася за шчаку Хрысця, — а то буду баяцца.

— Каго гэта? — азiраючыся на нiзкi ўжо без страхi зруб Мiронавай хаты, над якiм роем вiлiся чырвона-залацiстыя iскры, Iмполь дагнаў Алесю з Хрысцяй, схапiў абедзвюх пад ручкi.

Спiхваючы з цемнаватае вузкае сцежкi ў глыбокi, залiты яснай чырванню, як ад нiзенькага сонца, у доўгiх сiняватых ценях снег, павёў вулiцаю.

Хрысця чула, як у халоднай палатнянай кiшэнi кажушка яе руку лавiла i моцна сцiскала вялiкая Iмполева рука. Яна, дзеразуючыся, як мышка, шкраблася сваiмi пальчыкамi ў яго руцэ i нiяк не магла ўшчыпнуць за яго слiзкую тугаватую далонь. А ён то расшчэмлiваў сваю руку, то зноў лавiў яе халодныя, з калючымi пазногцямi пальчыкi.

Яна, як маладая курачка, скрывiўшы набок голаў, адным вокам знiзу ўверх зiркала на яго.

Нiбы падцiкаваўшы iхнюю забаўку, са злосцю на Iмполя закрычала Алеся:

— Саўсiм мяне ў снег сапхнуў. Iдзi адзiн!.. — i штурханула ў плечы.

Ён, iдучы наперадзе, цiхенька парыпваў крохкiм снегам.

На Корсакавым надворку, падступаючы, зазiрнуў у верхнюю, трохi не зашэрхлую ад марозу шыбу i здзiвiўся:

— О, елачка ў вас стаiць!

— Ага, так зайдзеця, — Хрысця апякла руку абынелаю клямкай.

— Ой не, пабежымо дадому, — затупала, курчачыся ад холаду i грэючы ногi, Алеся.

Успомнiўшы пра лабачоўскага дурнога, Хрысця прысунула сенi. Слухаючы, як яшчэ тупаюць, варочаючыся з пажару, i гавораць людзi, пачала прыбiраць елачку, падвешвала на калючыя, што пахлi густою лiпучаю смалою, натапыраныя лапкi шкляныя шарыкi i прыгожыя, выразаныя з кардону ружовыя анёльскiя галоўкi з блакiтненькiмi крыльцамi. Адышоўшыся, азiрала елку, дзiвiлася, што харошая выйшла, i накiнула на яе серабрыстыя анёльскiя валасы. Толькi зорку на пруткi жаўтлявы вяршок не насадзiла — чакала Мiцю.

З бацькам яны прыйшлi позна. Яна ўжо заслала новенькiм у каробачку абрусам шапаткое на стале сена, паставiла нават кiсель i груцу — густы крупнiк з салодкаю вадою, прысела пры стале i не ўбачыла, як задрамала, прыснiўшы раптам страшны сон. Снiлася ёй, што гарыць ужо не Мiронава, а Мондравых хата i яна з Iмполем стаiць у тым агнi…

Хрысця прачнулася, як сама не свая — у дзверы ўжо грукалi Мiця з бацькам.

Свята перабiў пажар. Корсак, забыўшыся нават паваражыць — не даставаў, як заўсёды, з-пад абруса саломiнку, каб убачыць, якое ж налета збожжа вырасце, — усё круцiў лысаю з чорным вяночкам валасоў галавою, бедаваў, што Мiронавым, пэўна, не дадуць страхоўку, бо хата загарэлася ад жару ў попеле, якi высыпала за вуглом на сметнiк Васiлёва Маня.

Хрысця слухала яго i не слухала — разгадвала свой страшны сон, але разгадаць не магла: у якiм жа агнi яны з Iмполем будуць?

XX

Была субота. Шчадра. Багатая куцця. Выправiўшы з хаты мужчын i засунуўшы на цяжкую жалезную засаўку дзверы, Хрысця завесiла старымi радзюжкамi вокны: баранi бог, каб не падцiкаваў хто, як яна будзе мыцца.

Папоцемку ўжо дастала з печы два цяжкiя чыгуны, адцадзiўшы праз засланы анучкаю кошык руды слiзкi луг у шырокую, яшчэ раненька ўнесеную з сеняў, каб нагрэлася, жоўценькую балею.