Чужая бацькаўшчына

Адбiваючыся ад снегу, рэзала ў вочы сляпучая яснасць.

У хатах сохлi i сiвелi ад накурэлага бруду вокны.

Учуўшы цяпло i акрыяўшы, у бутэльках з вадою, што стаялi на стале, распускалiся растапыраныя лапкi бярэзнiку, з зярняткаў почак лезлi карабатыя смолкiя лiсткi.

Сярод хаты, чапляючыся доўгiмi крыламi за косы слупок сонца, у якiм вiрыў пыл, вiшчала, прымацаваная да бэлькi, тачылася ў глiняны ток снуўнiца — папiхаючы адною рукою, другую дзяўчына вяла па ёй зверху ўнiз i знiзу ўверх выфарбаваную нiтку — снавала кросны.

Адсунуўшыся далей ад акна, ад сонца, што ўжо напякло ў плечы, на лаве пасопвалi, сагнуўшыся над хамутом, мужчыны — гатавалiся да блiзкае вясны, — аглядалi вупраж.

Там-сям у адчыненых насцеж гумнах быў чуваць адзiнокi ляск i грук цэпа — нехта яшчэ дамалочваў насенны хрумсткi лубiн. Яго, не баючыся, што сточаць мышы, верасаўцы пакiдалi на астатнюю рату малацьбы.

На шырокiм пляцы перад хлявом храпла, задзiрала голаў, фыркала, як перад доўгай дарогай, iдучы рыссю па крузе, маладая танклявая жарабiца. Пад капытамi шахкаў сыры, сцукраваны снег.

Гаспадар у старым злiнялым кажушку, у зрудзелым, як стары мох на страсе, барашкавым каўпаку, папусцiўшы ў руках доўгiя лейцы, пакручваў кароткiм кончыкам iх i падцмокваў языком, крычаў, давольны:

— Пайшла, пайшла! Не лянуйся! Нябось, застаялася, гультай!

Крута выгiнаючы тонкую шыю, жарабiца ўгiнала голаў, спрытна перабiрала цыглястымi нагамi, бегла шпарчэй. На сонцы палiскалася гладзенькая жаўтаватая спiна.

— Эйш ты, пайшла, пайшла!..

З-пад капытоў пырскаў i ляцеў камякамi снег, Было чуваць, як у жарабiцы паёквае каса.

Каля мокрай пазелянелай жэрдкi невысокае загарадзi спыняўся сусед, жмурыў процi сонца правае вока i, крывячы рот з жаўтаватымi пракуранымi зубамi, доўга, маўчучы, глядзеў. Потым памахваў пераломленым, угнутым, як шуфель, брылём i няўзнак гаварыў:

— Нябось, гарцуе добра.

Рады гаспадар азiраўся, падбiваў вышай на лоб аб’еханы каракулевы каўпак:

— А чаму ж ёй не гарцаваць, га? Сколека вунь аўса скармiў? Эць ты, варушыся, каб ты здаровая была!..

Уцугляная жарабiца храпла, чмыхала раздзьмутымi чорнымi ноздрамi, зноў спрытна i высока паднiмаючы вузлаватыя каленi тонкiх ног. На другi бок крутое шыi задзiралася, траслася, рассыпаючыся ясным чэсаным лёнам, караткаватая грыва. Гладзенька хадзiлi, палiскалiся на сонцы персi.

— Але нешта як накульгвае, цi што? — зноў няўзнак гаварыў i хаваў пад шуфлiкам доўгага пераломленага брыля свае хiтранькiя вочы сусед.

— Дзе? Што ты выдумаў!..

— А во, прыгледзься.

— А то я не бачу, гэта ты свае вочы ў жменю вазьмi, — ужо са злосцю турзаў за лейцы гаспадар, прыглядаючыся да лёгкага i спрытнага бегу маладое дагледжанае жарабiцы.

Сусед, высока, па-буслiнаму, паднiмаючы ногi, лез назад цераз высокi курган да цвёрдае, утоптанае сцежкi, хiтранька азiраўся i давольны пасмiхваўся: гаспадар i праўда, скрывiўшы набок голаў, цiкаваў, цi не прыкульгвае здаровая i лёгкая ў хадзе жарабiца.

За гумнамi крычалi, цягаючы за сабою кароценькiя санi-кары, верасаўскiя дзецi. Каля хлявоў, каля сметнiкаў узнiмалi дружны шчабятлiвы гвалт i чубiлiся за пусты пляскаты колас вераб’i.

Шахкалi па сцукраваным, падточаным сонцам снезе, шмыгалi з хаты ў хату, каб зiрнуць, хто ў якi колер фарбуе, а хто ўжо i снуе на кросны пражу, верасаўскiя маладзiцы i дзеўкi.

Ужо летка адзетыя, у адных жакецiках, толькi абкруцiўшы кругом шыi суконныя хусткi ды асцерагаючыся ад холаду i прыкрываючы складзенымi рукамi грудзi.

Беглi сёння найбольш да Мондрых. Алеся, збiраючыся ткаць новыя радзюжкi, выфарбавала сваю суконную пражу ў ярка-сiнi, жандаровы колер.

Першаю, завярнуўшы да калодзежа i паставiўшы на хрумсткi снег пры веснiках пустыя вёдры, у хату да Мондрых ускочыла Ваўчкова Вольга. Памацала яшчэ цёмна-сiняватыя, што вiселi на раскладзеных гаршчэчнiках мокрыя маткi, каб з iх сцякала вада, i, азiраючыся на старую Мондрыху, пахвалiла:

— Вой, надта ж харошы колер. I што гэта, цётко, за ён?

— Цi ж я, мае дзеткi, ведаю? Пытайся ў яе, — старая Мондрыха, нiяк усё не могучы акрыяць i не ўстаючы каторая пара з пасцелi, адвярнула свае невiдушчыя вочы.

— Ты як сёння нарадзiлася, цi не ведаеш? Жандаровы, — Алеся толькi павяла галавою ў гэты бок, але не аглянулася, грукаючы пранiкам i качаючы на стале вымытую i высушаную на надвоканнай жэрдцы пад добрую пагоду бялiзну.

Вольга, нiбы трохi сумеўшыся, паморгала выцвiлымi вейкамi:

— Во, пад руку скажу. Гляджу, ты качаеш — i ўспомнiла: гэта ж у Ганначкi Шайбаковай сёння бяллё пакралi.

— Што ты гаворыш? Няўжо?

— Каб я з гэтага месца не сышла. I след, кажуць, у ваш канец пайшоў.

— Ну але? — Алеся перастала грукаць пранiкам, выпнула мяккую нiжнюю губу: сонны, трохi як заспаны твар яе з кароткiм носiкам пабрыдчэў.

— Яна яшчэ глядзiць, — адступiлася ад калючых Алесiных вачэй Вольга, — проўду ж кажу.

— Яно ж гэдак: на каго бог, на таго i людзi, — пад старою Мондрыхаю на палку зашамацела перацёртая салома. — Бацьку нядаўна пахавалi, i на табе…

— А кажуць жа ж, што Кумагэрава Яня, — прыцiшыла голас Вольга.

Мяккi Алесiн твар разгладзiўся:

— Дзiва што… Гэты ж карач нiколi красён не выткала.

— Я ж i кажу — яна. Хто ж другi? — Вольга зноў памацала пражу, прасунуўшы ў яе руку, разгледзела на паколатай у цёмных шнарках далонi i зноў падняла голаў. Ад радасцi заблiскалi яе каламутныя, трохi нейкiя жаўтлявыя, як у старое кошкi, вочы:

— Вой, цi чулi ж яшчэ? У Дварчаны з Нямешчыны жыдэ наехалi.

— Ой, Вольга, ты гавары, ды не ўсё дагары, — засмяялася Алеся, прыскальваючы адно вока i круцячы гладзенька прычасанаю галавою з карычневым грэбенем вышай куклы.

— Во, гляньце, цётко, яна яшчэ не верыць! — азiрнулася на старую Мондрыху Вольга. — Хiба не чула, што нямцэ iх выбiваюць?

— Ты ўжо, Вольга, абы-чаго не кажы, — Алеся зноў загрукала пранiкам, ганяючы пад iм скручаную на качалку палатняную сарочку. — Прыдумляеш…

— Чаму ж яна выдумляе? — старая, не могучы, на локцях падсунулася на злямцаваную падушку, зноў глыбока ўтапiўшыся галавою ў наляжанай яме. — Вуньдзека яшчэ ў бiблii пiшацца, што яны згiнуць. А тыя, што застануцца, пазбiраюцца ў адно месца, зноў на тую зямлю, адкуль прыйшлi…

— Куды кабыла з патрэбаю — туды i жарабя без патрэбы… I ты ўжо ведаеш, — не абярнуўшыся, сабе за плечы, сказала Алеся.