Пастка для рэха

— Спрабую.

— Не спрабуй, Мелеш, усё роўна нічога не атрымаецца. Ты тугадум.

— Тэрэза, я гатовы сто разоў паўтарыць адно і тое ж: невінаваты я! Тое, што здарылася, — вар’яцкі сон. Недарэчнасць. Выпадковасць… Як хочаш так і называй. Лепш зазірні ў маё сэрца. Ведаеш, што там зараз робіцца? Нельга жыць аднымі толькі беспадстаўнымі абвінавачваннямі і крыўдамі.

— Для мяне, Мелеш, лягчэй жыць са сваімі крыўдамі, чым з табою. Я пакідаю цябе. І ведаеш, чаму?

— Таму, што ты знайшла свайго бацьку. А я свайго не знайшоў.

— Дурань!..

Яе бацька аб’явіўся незадоўга да суда. Вярнуўся, каб нагадаць пра сябе. І хоць Тэрэзе было не да свайго блуднага бацькі на той час, вяртанне яго яна ўспрыняла як нейкую знакавую падзею ў сваім жыцці. І нязваны госць адчуў сябе паўнапраўным гаспадаром у чужым доме. Не збіраючыся ні ад каго хаваць свае эмоцыі, ён эйфарычна перажываў наноў сваё колішняе жыццё. Мелеш не мог не адчуць гэтых яго мажорных настрояў, тым больш што яны станоўча ўплывалі на Тэрэзу. Вяртанне бацькі для яе стала вяртаннем таго спецыфічнага смаку жыцця, які яна, здавалася, страціла назаўсёды. Тэрэза заўважна павесялела, адмовілася ад нядаўняга затворніцтва, і Мелеш шчыра парадваўся за яе. «Відаць, крыўды, — падумаў ён, — здольныя не толькі разлучаць, але і аб’ядноўваць.» Тым больш што бацька адразу ж пасля вяртання цынічна запэўніў сваіх родзічаў:

— Гэта мая дачка! І таму прашу ўспрымаць яе адпаведна.

А Мелеша як падмянілі. Ён адчуваў сябе косткаю ў горле гэтай ідыліі запозненых рамантычных пачуццяў. Дахаты пачаў вяртацца позна, каб не псаваць сваёю прысутнасцю ілюзію шчасця, якое пачынала толькі-толькі нараджацца. Вярнуўшыся, адмоўчваўся, упадаючы з кожным днём у роспач усё больш і больш.

З’ехаў яе бацька так жа нечакана, як і прыехаў, пакінуўшы пасля сябе невыказаныя да канца горыч, крыўду і расчараванне. На развітанне ён сумна зірнуў на Тэрэзу і з несхаваным шкадаваннем выціснуў:

— Даруй мне, дачка!.. Калі зможаш. Паламаў я тваё жыццё.

— Нічога ты не ламаў, — запярэчыла. — Наадварот, без цябе мне жылося някепска, — схлусіла яна, расчырванеўшыся ад нечаканага для сябе прызнання. — Другім, каб пайсці пагуляць, трэба было адпрошвацца ў бацькі і ў мамы, а мне — толькі ў бабулі. А бабуля што? Бабуля мяне любіла і ставілася да ўсіх маіх прымхаў паблажліва.

— Знайдзі час і напішы мне, — папрасіў ён, пазіраючы чамусьці на Мелеша. — І яшчэ, праводзіць мяне не трэба. Сам знайду дарогу.

Мелеш у гэтым не сумняваўся. Паціснулі адзін аднаму на развітанне рукі, і ён з палёгкаю ўздыхнуў.

Плёткі жывуць нядоўга. Пагаварылі некалькі дзён і забыліся. А праз тыдзень Тэрэза, як і абяцала, напісала бацьку ліст, не абмовіўшыся з Мелешам пра тое ні адным словам. Аднак нішто так не выдае людзей, як іхняе ж маўчанне. Мінула некалькі тыдняў, і яна атрымала адказ і паштовы перавод. «Патраць іх на сябе», — прачытала яна ўслых бацькаву прыпіску. Пералічыла атрыманыя на пошце грошы. Потым зірнула на Мелеша і недаўменна паціснула плячыма:

— Куды мне столькі? Тут жа на два тэлевізары, — сказала яна ўзбуджана. Памаўчала хвілінку і, звяртаючыся ўжо больш да сябе, чым да яго, спытала: — Куды мне патраціць усё гэта?

— Купі сабе нешта на памяць, — параіў ён, ведаючы наперад, што ніякіх парад яна ад яго не чакае. Памаўчаў і, не ўтрымаўшыся, з’едліва пацікавіўся:

— Чым ты яго разжаліла?

— Лічыш, я прасіла ў яго грошы?

Ён прамаўчаў. Праз некалькі дзён, не папярэдзіўшы нікога, Тэрэза купіла на цягнік квіток і з’ехала ў Чувашыю. Там, верагодней за ўсё, і жыў яе блудны бацька. Вярнулася яна адтуль толькі праз месяц, зусім іншай жанчынай. А можа, гэта памяняўся ён?..

Адказу на гэтае пытанне, напэўна, не існавала ў прыродзе. Хаця… Пытанні на тое і пытанні, каб не заставацца без адказаў.

7

— Гэтая вада, Віцёк, мае смак жыцця! Ты пакаштуй, пакаштуй! Віцёк! — таньчыць вакол мяне ў вар’яцкім «рытуальным» танцы Фёца.

Я гляджу, як ён выгінае няўклюдна сваю тонкую шыю, як ненасытна хапае паветра, імкнучыся ротам лавіць буйныя кроплі, як узбуджана віскоча пры гэтым, і шчыра зайздрошчу яму. «Такі настрой трэба заслужыць», — перакананы я і ўсё ж на ўсякі выпадак перасцярожліва азіраюся — мінакам не да нас. Прыкрываючыся распятымі парасонамі, унурыўшыся ў пастаўленыя каўняры сваіх паліто, яны бязлікім натоўпам брыдуць у дождж, і ў мяне ўзнікае жаданне спыніць іх: «Стойце! Стойце! — крычу я ім наўздагон у думках. — Вазьміце і нас з сабою! Вазьміце…»

Дождж лье, што з начовак. Кроплі буйныя, памерам з гарошыну. Вада сцякае з валасоў за каўнер і непрыемна казыча цела. Накрываюся з галавой кашуляй і зрываюся з месца. Аўтобусны прыпынак — вось дзе наш паратунак. Машыны павольна паўзуць у плыні залевы.

— Віцёк, град, град! — лямантуе за плячыма Фёца. — Ух ты! Сіла!

— Не валяй дурня, вымакнем! — крычу яму ў дождж, але Фёца не звяртае ўвагі. Вяртаюся, хапаю яго за рукаў і цягну да аўтобуснага прыпынку.

— Невук! — вырываецца ён. — Ці ведаеш ты, што вада — гэта жыццё, што, каб зрабіцца клеткаю, яна сама сабе выбірае патрэбныя кампаненты? Разумееш, не кампаненты выбіраюць яе, а яна іх, — выдурняецца ён. — Толькі не пытайся, чаму так адбываецца. Скуль мне, цёмнаму, ведаць, чаму?

Гляджу, як ён на хаду разуваецца, як хапае ў рукі пантофлі, як пускаецца рассякаць па лужынах басанож, і кручу пальцам ля скроні.

— Здурнеў! — крычу я яму ўслед, стрымліваючыся, каб і самому не пусціцца за ім. — Вар’ят! Што пра нас людзі скажуць?

— Віцёк, якая табе розніца, што скажуць пра нас людзі?! Зірні, ім не да нас! І нам не да іх! — імкнецца дакрычацца праз дождж Фёца. — Я вольны чалавек. Ха-ха-ха!.. Мне хочацца басанож. Разумееш? Пакажы мне таго, хто мне забароніць гэта? Яны? — ківае ён галавой на натоўп, што бавіць час у чаканні.

Гляджу на сябра і пачынаю злавацца. Ён вяртаецца і па-сяброўску сціскае за локаць:

— Віцёк, ты што, пакрыўдзіўся?

Ён нешта тлумачыць, а я маўчу. Мне хочацца есці, і мне не да весялосці. Мы крочым павольна ўздоўж аўтобуснага прыпынку. Куды нам спяшацца, прамоклым да ніткі?

— У гэтым доме некалі жыў мой вораг, — паказвае Фёца вачыма на пяціпавярховы будынак. Такое ўражанне, што ён выхваляецца гэтым. Недаверліва зіркаю туды, куды ён паказвае.

— Чаму — жыў? Ён што, некуды з’ехаў?

— Не, — матляе галавой Фёца.

— А-а-а! Ты забіў яго! — жартую я.

Ён не разумее жарту і незадаволена моршчыцца:

— Яшчэ чаго! Стаў бы я грэх на душу браць. Усё, Віцёк, значна прасцей. Я расквітаўся з ім, як павук з мухаю.

— Давай, давай, падманвай! — цынічна ўсміхаюся я.

— Я забраўся па пажарнай лесвіцы на дах яго дома, пералез па карнізу на балкон і пад яго вокнамі чырвонай фарбай на ўсю сцяну напісаў: «С...!»

— І ўсё? — расчаравана моршчуся я. — Неарыгінальна.