Пастка для рэха

— Памыляешся! Надпіс чытала паўгорада. А каму ахвота быць абражаным? Мы з ім цяпер квіты. Ён абразіў мяне, я яго. Мы, так бы мовіць, абмяняліся крыўдамі.

— Лічыш, што ён на цябе пакрыўдзіўся?

— А то не... Давялося фарбаваць амаль усю сцяну.

— А цябе-то ён чым пакрыўдзіў? — спрабую зразумець, дзе Фёца фантазіруе, а дзе гаворыць шчыра.

— Гэты хмыр забіў ува мне пачуццё дабрыні. З-за яго я цяпер стаў губкаю, якая ўбірае ў сябе любы негатыў.

— Выходзіць, што ты, Фёца, нягоднік? А я паверыў табе.

— Ува што ты паверыў?

— У тое, што ты змагар за праўду.

— А ты не свалата? Хто мне нядаўна пра рэвалюцыю распавядаў? Што пацягнула цябе ў палітыку?

— Фіг яго ведае, — здзіўлена паціскаю плячыма. — Спачатку перамен захацелася. А потым... Потым цікавасць ува мне нейкая прачнулася. А людзей, Фёца, цікавасць губіць.

Фёца маўчыць. Я таксама.

— Будзеш курыць? — прапаноўвае ён мне цыгарэту, дабытую з кішэні джынсаў.

Я ківаю галавой і чакаю, калі ён паднясе агонь. Моўчкі прыкурваем.

— Віцёк, ёсць дзве катэгорыі дурняў, — парушае маўчанне Фёца. — Адны, не даводзяць пачатае да канца. А другія лічаць, што пагрозамі можна спыніць першых.

— Разумею, за што цябе з працы турнулі. Язык у цябе што памяло. Ты дзе працаваў? — цікаўлюся я.

— У банку, — пазірае на мяне скоса Фёца.

— Зразумела, — сумна ўздыхаю я. — Я таксама вярнуўся з Акрэсціна і… до відзэння, панове! Звольнілі за профнепрыгоднасць. Я ў рэстаране лабухам быў.

— На чым лабаў?

— На саксафоне. Магу на флейце яшчэ. Ладна. Што яны ведаюць пра профнепрыгоднасць?

— Што значыць — ладна?

— У мяне, Фёца, і без таго праблем па горла, — ухіляюся я ад адказу. — Куды далей пойдзем?

— Радыё слухаць! — нахабна скаліцца Фёца.

— Сушыцца дзе будзем? — крыўджуся я.

— Дзе-дзе... На пляжы.

Успрымаю пачутае за здзек.

— Прапануй нешта лепшае! — перахоплівае сябар мой недаверлівы позірк.

«І сапраўды, якое яшчэ месца, акрамя пляжа, можа быць для нас лепшым? Дзе яшчэ можна распрануцца двум бяздомнікам, у якіх ні кала ні двара?» — думаю я і пачынаю разумець, што ў гэтым горадзе я нікому не патрэбен.

— Пляж — гэта сіла! — тлумачыць мне Фёца і накіроўваецца да скрыжавання дзвюх вуліц, адна з якіх і вядзе да рэчкі.

— Лагічна, — нехаця згаджаюся з ім і адчуваю горыч і шкадаванне.

Да гарадскога пляжа сунуцца амаль праз увесь горад, а гэта ў нашым становішчы смерці вартае.

— Фёца, ты ўсё ведаеш... — звяртаюся я да сябра.

— Хто табе сказаў? Усяго, Віцёк, ведаць немагчыма, — цынічна скаліцца Фёца.

— І ўсё ж... Скажы мне, чаму людзі імкнуцца заставацца як мага даўжэй дзецьмі? Не дзеля ж таго, што яны баяцца старасці?

— Дзецьмі? — спыняецца Фёца.

— Так, — паўтараю я.

— Ёсць адна прыпавесць аб тым, як шэсць яўрэяў збіраліся памяняць свет. Хочаш, раскажу? — нечакана прапаноўвае ён.

Выціраю рукавом мокры твар і адмоўна матляю галавой. Фёца не звяртае ўвагі і пачынае расказваць:

— Маісей сцвярджаў, што ўсё ў свеце — адтуль, — паказвае ён вачыма на неба. — Саламон сцвярджаў, што ўсё — адсюль, — тыцкае ён пальцам у скроню. — Хрыстос сцвярджаў, што ўсё ідзе ад сэрца. Маркс пераконваў, што ўсё ідзе ад жывата. Фрэйд сцвярджаў, — Фёца лісліва хіхікае, — сам здагадайся.

У памяці ўсплывае сон пра паляванне на зайцоў. Скоса здзіўлена пазіраю на Фёцу.

— І толькі вялікі Эйнштэйн лічыў, што ўсё ў гэтым свеце адноснае, — прарываецца ў маю свядомасць хрыпаты бас сябра. — І ў дадатак да сказанага: некалі ў дзяцінстве я марыў заняцца вырабам туалетнай паперы. Зараз мне нават няёмка робіцца за таго сябе колішняга, някемнага. І ўсё ж з нейкаю ж мэтай я марыў пра тое? Не з-за таго, вядома, што папера гэтая дэфіцытам была. Цяпер цяжка нават уявіць сабе. У супердзяржаве, якая мела ядзерную зброю, быў дэфіцыт на туалетную паперу!.. Але Бог з ім, вернемся да твайго пытання. Мне здаецца, пакуль жыве нашая наіўнасць, датуль мы і застаёмся дзецьмі. Бо дзеці і ёсць гэтая наіўнасць. А яшчэ дабрыня. Чалавек дзеля яе нараджаецца. Хаця адзін нягоднік знішчыў ува мне гэтыя пачуцці, і цяпер я, Віцёк, не па гадах дарослы. Ведаю, гэта кепска. Толькі куды мне цяпер падзецца? Я ж у канфлікце з грамадствам, разумееш?

На пляжы нікога. Мы цялёпкаемся па вільготным пяску да альтанкі. Ад нашай нядаўняй весялосці — ні слядочка. Фёца сумна пазірае на заімглёнае шэрае неба і цяжка ўздыхае.

— Віцёк, есці хачу!

Я вытрымліваю працяглую паўзу, таксама гляджу на неба. Цела пад мокрай адзежай прабірае калатун, а разлічваць на сонца ў бліжэйшы час не даводзіцца.

— А я не хачу, — нарэшце вытужваю я сумную ўсмешку і штурхаю Фёцу локцем пад бок. Той крыўдзіцца, але, зразумеўшы мае намеры, штурхае мяне таксама. Некалькі хвілін мы моўчкі валтузімся, потым знясіленыя падаем на вільготны рачны пясок.

— Макака! Зірні на каго ты падобны! — здзекліва скаліцца Фёца.

— Што ты сказаў? Паўтары! Гэта я — макака?

Фёца не чакае, калі я накінуся на яго з кулакамі, зрываецца з месца і, кульнуўшыся на бягу некалькі разоў праз галаву, кідаецца ў чым ёсць у рэчку. Гляджу на яго ўсплыўшую непадалёку ля пажоўклага плюшніку кепку і кідаюся следам. Вада цяплюткая. Хвілін дзесяць мы боўтаемся, потым вылазім на сушу. Доўга выкручваем вопратку. У вадзе нашмат цяплей і, каб не задубець, зноў наразаем некалькі выратавальных кругоў па пляжы. Потым, задышліва сапучы, цягнемся да старой альтанкі.

— Віцёк, я жраць хачу! — занудліва паўтарае Фёца, пазіраючы на мяне з несхаванай надзеяй.

— А я не, — адказваю я зноў здзекліва.

— Віцёк, у мяне ёсць дзве тысячы.

— І ты маўчаў? Ах ты гад! — моршчуся я.

— Віцёк, дзвюх тысяч мала. У дадатак яны мокрыя.

— Ерунда, высушым. Гэтага больш чым дастаткова. Бохан хлеба і, — хуценька падлічваю я, — два пакеты малака. Ха-ха-ха! Валі ў магазін.

— Я?.. Такім пажмяканым? — скептычна зіркае на мяне Фёца. — Можа спачатку абсохнем?

— Фёца, ты ідыёт! — недаўменна шапчу я. — Ныеш, што хочаш есці, а сам… Вось вазьму і памру з голаду, чуеш?

— Ты ж гаварыў, што не хочаш есці.

— Мала, што я гаварыў.

Людзей у прадуктовай краме няшмат. Хлебны аддзел напрыканцы залы. Фёца дзелавіта шыбуе праз усё памяшканне, коціць паперадзе сябе вялізную каляску для харчоў. Я плятуся следам, стрымліваючыся, каб не глядзець на перапоўненыя рознай усячынай прылаўкі. Фёца выбірае самы танны хлеб, кладзе ў каляску і накіроўваецца да малочнага аддзела. Застаўшыся ля хлебных паліцаў адзін, я мітусліва азіраюся — ніхто не звяртае на мяне ўвагі. Рука міжволі цягнецца да паліцы з батонамі. Хапаю першы, што трапляе пад руку, і хаваю яго за пазуху. Батон яшчэ цёплы і прыемна грэе цела. Смачна ўдыхаю паветра — пальцы спакусліва пахцяць свежай выпечкай.