Пастка для рэха

— Нашто яна табе была? Не баяўся, што яны вернуцца?

— Вырашыў, што пры нагодзе вярну яе Чыбу.

— Значыць, ты ведаў брата?

— Вядома…

Бязногі змаўкае.

— Нашто ты хлусіў?

— Мелеш, гэта цёмная гісторыя. І тое, што я расказаў табе, ні аб чым яшчэ не сведчыць.

— Як гэта, ні аб чым не сведчыць?

— Гэта не мая справа, Мелеш. Ты — гуляй-вецер. А я на вачах ва ўсіх. Так што разбірайся сам лепей з ўсім гэтым.

— Не, Кін-дза-дза, так не пойдзе. Давай расказвай па парадку.

— З Чыбай мы кожны дзень бачыліся. Ён праз гэтую падземку на працу хадзіў. Півам не раз частаваў мяне, цыгарэтай, — расплывіста тлумачыць бязногі. — Футляр я выкінуў. Разламаны быў зусім. Яны перад тым як запіхнуць Чыбу ў машыну, флейту ў яго адабралі і нагамі па ёй патапталіся…

Бязногі замаўкае. Мелеш разумее, што інвалід шмат чаго недагаворвае, аднак часу выпытваць падрабязнасці няма. Бязногі нікуды не дзенецца, разумее ён. З ім можна і пазней пагаварыць. Тым больш што на цягнік ён усё роўна спазніўся ўжо.

— Дачакайся мяне, Мішка. Абавязкова дачакайся. Я толькі на некалькі хвілін. Зганяю ў рэстаран і вярнуся, — просіць ён і — бягом да вакзала.

* * *

«Цяпер ён ад мяне не адвяжацца, гад! Нашто я аддаў яму флейту? — шкадуе Кін-дза-дза, пазіраючы Мелешу ўслед. — А вось хрэн табе! Не ведаю я нічога, не бачыў. Самі заварылі кашу, самі яе і расхлёбвайце. Мае справы цялячыя!» — думае ён і пачынае спешна збірацца. Заставацца далей ля падземкі няма сэнсу. «Сабака паганы гэты Мелеш! Хоць бы пацікавіўся незнарок, як я жыву, дзе, — сябрамі лічыліся як-ніяк. Хаця які ён мне сябар?..»

Ад хуткай язды пачынаюць клініць колы. Кін-дза-дза даўно ўжо збіраецца памяняць ў іх падшыпнікі, але ўсё не даходзяць рукі. «Вось гад! — злуецца ён невядома на каго, навальваючыся целам на рычагі. Каляска рыпіць, як незмазаны воз, і паціху рухаецца наперад. — Нашто я аддаў яму флейту? А што, калі ён пачне шукаць Лёшку? Той жа адразу здагадаецца. Ну і дурань я! — дакарае сябе Кін-дза-дза. Думкі блытаюцца. Ён збочвае з дарогі і коціцца па сцежцы ўздоўж чыгункі. — Чортавыя падшыпнікі!.. Хоць бы калёсы не пазляталі».

Ад празмернай нагрузкі перасыхае ў горле. Не стае паветра. Кін-дза-дза мітусліва азіраецца і зноў навальваецца на рычагі. «Толькі б калёсы не адваліліся. Перабяруся праз пуці, а там і чорт з ім, — думае ён. — Перасяджу некалькі дзён дома, глядзіш і супакоіцца ўсё.. Мелеш доўга не затрымаецца ў горадзе, ведаю яго — гуляй-вецер!..»

Кола неспадзявана трапляе між рэек. Якраз у гэты момант пераводзяць стрэлкі. Інвалід намагаецца вызваліцца і не можа. Разуменне, што трапіў у пастку, пасяляе ў ім страх. Ён лямантуе, кліча на дапамогу. Аднак вакол, як на тое, нікога. Ён намагаецца дацягнуцца рукой да жалезнага прутка, што валяецца непадалёк, якраз ім можна падважыць кола, але дацягнуцца да яго замінаюць рамяні, якімі ён прывязаны да сядзення. Кін-дза-дза мітусліва азіраецца і заўважае, як ад будынка дэпо аддзяляецца парожні вагон, відаць фарміруюць састаў. Вагон рухаецца насустрач, і ён зноў пачынае лямантаваць ад бяссілля. На яго крык ніхто не адгукаецца. Кін-дза-дза цягнецца ўсім целам наперад і сіліцца разблытаць рамяні. Рукі дрыжаць і не падпарадкоўваюцца яму…

11

Начуем мы з Фёцам у кляштары Святых Бернардзінак. Гэта параўнальна недалёка ад горада. Муры патанаюць у высокім пустазеллі, і вечаровая шэрасць надае ім пачварнасць, робіць нейкімі змярцвелымі і таямнічымі. Дух цвілі крануўся рыштаванняў. Паўсюль россып камянёў і смурод ад нечыстотаў. Такое ўражанне, што час у гэтым жудасным, забытым людзьмі і Богам месцы спыніўся назаўжы. Ад пылу пяршыць у горле. Пад нагамі хрусціць бітая цэгла. Асцярожна, крок за крокам праціскаемся вузкім каньёнам да месца начлегу. Каб не спатыкнуцца, Фёца прытрымлівае мяне за плячо. Яму тут знаёмы кожны каменьчык. Ад нашых няўклюдных цяжкіх крокаў па пустых памяшканнях распаўзаецца гулкае рэха. Я мітусліва азіраюся і спрабую зачапіцца позіркам хоць за нейкую акрэсленасць. Нягледзячы, што вочы прызвычаіліся да цемры, нічога, акрамя сляпой чарнаты, разглядзець не магу. Аднекуль знадворку да нас даносіцца крык начной птушкі. Цішыня адгукаецца працяглым рэхам.

— Хто гэта? — палахліва шапчу я, шкадуючы, што згадзіўся прыйсці ў гэты хорам. Лоб у буйных кроплях поту. Страх вымушае хвалявацца.

— Не бойся, гэта надзейнае месца, небяспечнае, — падбадзёрвае мяне Фёца. Голас ціхі, загадкавы.

— Ні фіга сабе! Нейкі прытулак для нечысці! — абураюся я і выціраю лоб рукавом.

— Няма тут нікога, — пераконвае мяне Фёца. — Хіба што толькі гэтая манашка…

— Якая яшчэ манашка? — спыняюся я ў нерашучасці.

— Серафіма! — валяе дурня Фёца. — Не дрэйфі, яна бяскрыўдная.

— Шт-о-о?..

— Я яе зблізу не бачыў. Для таго каб яна з’явілася, трэба моцна захацець. Думкі, Віцёк, матэрыялізуюцца. А Серафіма — твор людскіх уяўленняў, прывід.

Размяшчаемся ў цесным пакойчыку. Фёца сцвярджае, што гэта келля.

Ён запальвае свечку, і цені палахліва разбягаюцца па яго жылістай шыі.

— У мяне ёсць усё неабходнае, нават цыгарэты, — часціць Фёца, — задымім, Віцёк, га?

Я моўчкі ківаю галавой.

— Вунь тваё месца, — паказвае на зацемнены кут Фёца. — Там сеннік і коўдра. Думаю, не змерзнем. Ночы яшчэ не халодныя.

Цішыня халодзіць нутро. Моташна і няўтульна. Пакорліва паўзу да нараў.

— Гэта не ў тваім лесе, — загадкава шэпча Фёца.

Маўчу, глытаючы ледзяную сырасць. Фёца гаворыць аб нечым пустым і нязначным. Не слухаю яго. Мае думкі далёка адсюль. «Няўжо я выпаў з часу? Няўжо я воўк, якога кліча толькі лес? Чаго вартае тады тое жыццё?..» — думаю я.

Ноччу мне сніцца жанчына ў манаскім строі. Пільна сачу за рухамі яе спрытных пальцаў і разумею, што натрэніраваныя яны для нейкіх невядомых махінацый. Такую спраўнасць маюць толькі людзі адораныя. Жанчына аб нечым спрачаецца з маім былым шэфам. Яго мне не бачна. Аб тым, што ён недзе паблізу, я здагадваюся толькі па голасу. Праз няпэўны час манашка знікае, а перада мною з’яўляецца мой былы шэф.

— Здароў, Віцёк, — вітаецца ён як ні ў чым не бывала. Голас далёкі, расчараваны. — З вады на нішчымніцу перабіваешся, пад мастамі начуеш? А я накормлены, у цяпле… Ці справядліва гэта?

— Не пад мастамі, Мікалай Мікалаевіч, а ў манастырах, — удакладняю я. — Што зробіш, лепшага я не заслужыў.

— Гэта чаму?

— Таму што грэх на мне ляжыць, Мікалай Мікалаевіч.

— У кожнага з нас свае грахі, — западае ў роспач Мікалай Мікалаевіч.— Адны галадаюць, а другія з раскошы шалеюць.

— Богу Богава! — адказваю я цынічна і плачу. Слёзы цякуць па шчоках бруднымі ручаямі. «Скуль іх у мяне столькі? — дзіўлюся я. — Напэўна, створаны я не з вады, як усе людзі, а з гэтай салёнай пякучай вадкасці.» Размазваю слёзы па брудным твары, і сэрца сціскаецца ад жахлівай здагадкі: усё маё жыццё — прыкрасць.

— Свет коціцца ў бездань, а ў труне няма кішэняў, — выклянчвае спагаду мой былы шэф, адорваючы мяне адсутным позіркам. — З сабою ў магілу нічога не забярэш. Нашто яно мне, тое багацце, калі ад яго адны толькі пакуты? Хочаш, аддам табе свой дом, га?