Отколотое зеркало / Китек к?зге
Шрифт:
?тисене? ?авап к?тк?не кызны? келт итеп, чеметтереп исен? т?ште.
– ?ти, мин фамилиябезне сакларга тырышып карармын. Бу м?сь?л?г? Морадны? м?н?с?б?те ничек булыр бит ?ле. Н?сел тамгасын саклыйм дип, иремне югалтуга бармаячакмын.
Сахип Миндрахмановичны? к??елен бимазалап торган ачыклыйсы с?альл?ре бетм?г?н ик?н ?ле.
– ?ти-?нил?ре кем диик инде булачак киявебезне?? Кайларда яшил?р?
– Кайсыдыр район ?з?генд? к?н ит?л?р, икесе д? м?кт?п укытучылары, бел?емч?.
– Шкраблар дисе?ме? Совет чорында аларны шулай дип кен? й?рт?л?р иде. Школьные работники була инде. Укытучы минем ?чен – буш
Тырнаклары алсу т?ск? буялган кулын ?авапка ?зер укучы кебек ?ск? к?т?реп, Л?йл? ян?д?н атасын б?лдерерг? ??рь?т итте:
– Ипт?ш Габбасов, беренчед?н, ?зегез д? хезм?т юлыгызны м?кт?пт? булмаса да, укытучы буларак башладыгыз, икенчед?н, «и? ?д?пле, т?ртипле балалар укытучылар гаил?сенд? т?рбиял?н?л?р» дип с?йл?г?негез х?терд?.
Сахип ?ф?нде, кызыны? а?латмасын колак яныннан гына уздырып, ?з дугасын б?г?не д?вам итте:
– Сине? нинди н?селд? туып ?ск?н былбыл баласы, бик кадерле кыз ик?не?не бел?ме со? егете??
Л?йл?, тавышына мыскыллау т?смере чыгарып:
– Безне? кул ?итм?слек б?еклек, галилек, ила?илык, кызы?ны? кул тидерерг? ярамаслык д?р???д? асыл зат, ирк? булуы турында Морадны? ?зен? б?йн?-б?йн? с?йл?п бирерсе?. Бик бел?се? килс?, ярты елдан артык очрашкан арада н?рс? турында гына с?йл?шм?дек, тик сезне? кем булуыгыз, фатирларыгыз турында бер ген? тапкыр булса да, юри ген? д? кызыксынмады. Барысын да а?лау ?чен а?а безне? йортны к?р? д? ?итк?ндер. Ул сезне? банктагы акчаларыгызга ?йл?нерг? ?ыенмый. А?а мин ген? кир?к. Тал?пл?ре зур т?гел, тик ул горур, м?ст?кыйль егет.
Сахип Миндрахманович кызын б?тенл?й а?ламас булды. Каян и?г?н а?а шундый усаллык, б?тен изгелегебезне сызып ташлап, булачак ирен х?зер ?к безд?н ?стен куеп маташа т?гелме? Шулай да бик онытылып китм?сен, а?а тормыш асылын, кемне? кем ик?нен а?лата башларга вакыттыр.
– Кызым, ире? буйлы, чиб?р, укыган булса да, аны? матди х?ле, хезм?т урыны буенча синн?н т?б?нр?к д?р???д? торуы лазем (т?рекл?рг? кара май сатып баеп алган ?тисе шуларны? с?зл?рен кыстырып ?иб?рерг? ярата иде), шундый гаил?л?р ныграк була.
?тисене? ?зл?рен мактауда, н?селл?рен к?т?реп куюда чама хисен югалтуын яхшы белг?н Л?йл? «?йе, д?рес с?йлисе?» дип, башын селкеп, ?з уйларына чумып, оеп утыра бирде. Кызыны? ?зен игътибар бел?н ты?ламавын сизг?н Сахип ?ф?нде, с?з ?илене? борылышын ?зг?ртеп, Л?йл?не тормышчанрак сораулар бел?н китереп кысарга, й?зен?, б?тен г??д?сен? бик борчылучан кеше к?саф?тен чыгарып, кызыктыргыч ?им ташларга булды.
– Кызым, кил?ч?кт? м?ш??р рус язучысы исемен й?ртк?н урамдагы фатирыбызда пропискасыз гына яш?рсез. Син безд? язылган килеш калырсы?, ул – ?зенд?. Туй б?л?гемне? берсе, и? м??име, с?ях?тл?р оештыру ширк?те булыр. Ху?асы булып ?зем калам, син ?ит?кче-башкаручы, ире? урынбасары? вазифаларын ?т?р. Х?ерче аспирантка анысы да зур б?л?к инде, а?ласа.
Л?йл?, атасына т?ртм?ле караш ташлап, кабартма иренн?рен б?рештерде.
– Сине? в?гъд?л?ре?не, к??еле? булсын дип, игътибар бел?н ты?ладым. Минем тормыш ипт?шемн?н икенче ч?пр?к Габделбар ?рерг? ?ыенуы?ны а?ламыйм да, гафу ит? д? алмыйм. Минем Морад турында с?йл?г?нн?ремне ?итдиг? алмады? бугай. Ул – т?к?ббер т?гел, ?мма горур кеше. Ачка ?лс? д?, вокзалда яш?с? д?,
беркайчан кемне?дер табанын яламаячак. Аны мыскыллап, таптап яш?? турындагы хыялы?ны корыт!Кызы файдасына гел д?рес с?йл?вен? шикл?нм?г?н Миндрахман абзый улын Л?йл?не? ихластан очынып ?йтк?н с?зл?ре д?, й?зен каралткан кан?гатьсезлеге д? туктата алмады. Яшь ?ле, берни а?ламый, р?хм?тен со?рак, авызы пешк?ч ?йтер, ян?се.
– Фикерем? ачыклык кертк?ч, бу карарымны? д?реслеген а?ларсы?. С?з булачак киявебезне кимсет? турында бармый. Сез эшл?яч?к агентлык, нигезд?, Алжир, Швейцария, Канаданы? Квебек провинциясе кебек француз телле илл?р, Францияне? ?зе бел?н эш й?рт?. А?лавымча, аспиранты? Наполеон телен ни билмис. Без а?а бу карарыбызны бел?се?ме кайчан… – Нотыкчы х?йл?к?р итеп сул к?зен кысып алды. – Туйдан со? башы авырткан м?лд? ген? ?йтербез. «Француз теле курсларына й?реп алгач, сине исполнительный директор итеп куярбыз» дип шомартырбыз. В?гъд? бир? урман кис? т?гел.
?тисене? с?зл?ре бер колагыннан кереп, икенчесенн?н шарлавыктан аккан судай чыга торды. Ул Морадны? начальнигы булырга тиеш ди т?гелме. Кызык. Арысланга ху?а итеп безне? Томанны куйган шикелле. Л?йл?сен бу к?нн?рд? н?рс? борчыганны белс?, атасы сафсата базарында к?нбагыш сатып утырмас иде. Кызыны? ?анын агач корты кебек билгесезлек тырнап утыруын, ирен? и? зур б?л?ге, к?чт?н?че булырдай шифасын саклый алмаганын белс?, башкачарак сайрар, эч пошырып, ты?кышланып, баш катырып утырмас иде кадерле ?тисе.
Утыз яшен? тикле муенына камыт кидертм?г?н Морад к?пне к?рг?ндер, ятак тормышы серл?ренн?н д? х?б?рдардыр. ?г?ренки, ул ата к?нчел?р кебек тавыш чыгарып, берг? яш?м?с борын аерылышырга тел?с?, них?л ит?рсе?. ?тине? байлыгы, безг? бир?се иске фатиры гына коткарып кала алмас шул.
– ?д?бият «д?ньяны? барышы бел?н м?х?бб?т идар? ит?» дип раслый. Ишет?емч?, Иван Грозный Казанга ????м бел?н килг?нд?, т?рек солтаны татарларга ярд?мг? ?ыенгач, яраткан хатыны – хохлушка Оксана, аны ?гетл?п, сорап, ялынып, ярд?мг? ?иб?рм?г?н. М?х?бб?т син ?йтк?н кан кард?шлек теориясенн?н ?стен булып чыга т?гелме?
Миндрахман улын ышанычыннан чигер? торган к?ч юк иде бугай.
– ХХI гасыр, кызым, м?х?бб?т, бурыч, намус, ?хлак дип балавыз сыгып утыра торганга охшамый. Ис?п-хисап, х?р?мл??, алдау, шомарту, акча, байлык заманасы кил?. Я?а гасыр бер т?рле с?йл?п, икенче т?рле эшл??чел?р кулына к?чеп бара. М?х?бб?т диг?не?, инглиз галимн?ре раславынча, биш елдан дилбег?сен йомшарта, ирт?нге томан кебек эри. Кешел?рне бер-берсе бел?н б?йл?п тотардай н?рс? кала? Кланнарны, т?ркемн?рне тудыручы кан кард?шлеге т?п к?ч булып алга чыга. Х?зерге к?нд?, н?н?м, кия?г? чыгарга уйласа?, як-ягы?а каранып, т?рле ягын уйлап х?л ит?рг?, солдат портянкасы юып яш?? к?нен? калмаска тиешсе?.
?тисене? озынга китк?н нотыгыннан туя башлаган кызы, пырдымсызланып:
– Морадны к?зд? тотса?, ул х?рби т?гел, ? аспирант.
Фикерен артык берьяклы а?лау бел?н ризалашмавын сиздереп, Сахип Миндрахманович аскы иренен тешл?ре астына куеп алды. Шул алымын, эшенд? ярд?мчел?рен? шелт? белдер?се килг?нд?, у?ышлы куллана иде ул.
– Аспирантны? тишек оегы солдат портянкасыннан к?пк? аерылмый торгандыр дип уйлыйм.
Шунда ук, б?л?к ?л?шк?нд?й, й?зен? ясалма елмаю чыгарды. Бусы – аппарат уеннарына оста т?р?л?рне? яраткан алымы иде.