Праклятыя госці сталіцы

Яна йшла па вуліцы, бадай, упершыню за апошнія месяцы шырока ўсьміхаючыся навакольлю. Ёй, і толькі ёй ад гэтага часу былі вядомыя тры неаспрэчныя ісьціны.

Яе завуць І.

Сьвісту болей ня будзе.

Яна, як грамадзянка Асырыйскага царства й карэспандэнтка Асырыйскай тэлевізіі, ня мае права працаваць на варожыя СМІ.

47.

Матэрыял яна, натуральна, так і не падрыхтавала, дый навогул – праз колькі дзён звольнілася па ўласным жаданьні. “Куды ж ты пойдзеш?” – уздыхнуўшы, трывожна запытаўся рэдактар, намагаючыся зазірнуць ёй у вочы – хітрыя, халодныя, хворыя, адслоненыя, а Ірына з палохаючым ажыўленьнем пачала распавядаць пра Асырыйскае тэлебачаньне: заробак там плоцяць золатам і дыямэнтамі, апаратура проста супэр, графік вольны, прэстыж, а галоўнае – калі яна ня возьмецца за свае абавязкі ў наступны панядзелак, ёй у рот заліюць расплаўленае волава: у гэтага тэлеканала нават маецца за горадам адмысловы ўласны ліцейны цэх, куды накіроўваюць нязгодных, прычым транспартуюць іх туды абмазаных смалой, абваляных у пуху ды пер’і, з адсечанымі пальцамі, ды цягнуць праз усе галоўныя плошчы сталіцы. А ў газэце №13 няма ніводнага жраца, і працуюць тут адны еўнухі. “Зусім кранулася”, – часалі языкі калегі, а больш за ўсё высільваўся Мацьвей; гучалі прапановы адправіць Ірыну ў лякарню, каб не пакідаць у бядзе, аднак рэдакцыя рыхтавала сьвяточны нумар, і пра такі намер неўзабаве забыліся.

Пагатоў Ірына была бяскрыўднай вар’яткай. Пасьля яе звальненьня я некалькі разоў бачыў Ірыну на прэс-канфэрэнцыях: яна нязьменна адзначалася ў лісьце рэгістрацыі (І, кар. Асырыйскага тэлебачаньня), уладкоўвалася ля сьцяны, даставала з сумачкі памаду й люстэрка і, намагаючыся ня ссоўваць бровы, малявала над пераносіцай трэцяе вока. Апранутая ў дзіўныя строі: у чорным, завялікім для яе балахоне, з пацеркамі нейкіх таямнічых гліняных аскепачкаў на нямытай шыі, у майцы з паўсьцёртым надпісам “Assirijskoe TV”, заўсёды босая (балазе лета пачыналася сьпякотай), яна й бяз гэтага малюнку напачатку шакавала ўсіх прыстойных карэспандэнтаў. Некалькі разоў яна спрабавала задаць пытаньне высокім гасьцям, крыху абалдзелым ад свабоды, пануючай у журналісцкім асяродзьдзі, аднак Ірыне літаральна заціскалі рот, і неўзабаве яна супакоілася й да мікрафону больш ня лезла. Сядзела, зморана прысланіўшыся да сьцяны, жавала рысавыя зярняткі, па адным дастаючы зь бездані сваіх кішэняў. Навічкі глядзелі на яе з жахам, а І з годнасьцю аглядвала прысутных, і тыя адварочваліся. Яна не прапускала ніводнай прэс-канфэрэнцыі, і хутка зь ёй звыкліся, як звыкаюцца з бамжом або бяздомным сабакам, што абіраюць нас насуперак нашай волі.

ЧАСТКА ПЯТАЯ

Маленькі лекар

48.

Паводле правілаў, яны мусілі быць на месцы празь сем хвілінаў пасьля выкліку, аднак мінула ўжо гадзіна, а іхны рафік толькі выбіраўся з праспэкту. Было недзе каля апоўначы, горад пакрысе застываў, разьліты ў падрыхтаваныя каменныя формы; легкавікі з паднятымі каўнерамі і апушчанымі капюшонамі прапускалі хуткую дапамогу неяк неахвотна, сірэна даўно не працавала, і яе ролю бралі на сябе нямыя сьветлафоры. Маленькі лекар пазіраў на апусьцелы тратуар, дзе яшчэ ўчора шпацыраваў пад руку зь вельмі прыемнай паненкай, і яму было млосна й маркотна – хацелася напіцца або хаця б забыць зонд у чыёй-небудзь дупе. І, здаецца, асаблівых прычынаў для смутку не было, дый праца ягоная лекару заўсёды падабалася, аднак сёньня ад самага ранку пасялілася ў ім нейкая пошасьць, грызла за грудной клеткаю, замінала дыхаць. Ён апусьціў фортку й выкінуў недапалак – высек з начы пару вострых вясёлых зьнічак.

Маленькі лекар мог распавесьці шмат цікавых выпадкаў са сваёй працоўнай біяграфіі. Прыемныя паненкі чырванелі і адварочваліся, аднак калі ён дэманстратыўна замаўкаў, зазвычай пачыналі вымольваць працяг. Лекар лёгка пасьміхаўся й пасьля паўзы задавольваў просьбы: адной дзяўчынцы падабалася кахаць сябе з дапамогай матрошкі, і аднойчы матрошка засела ўнутры дзяўчынкі так, што выдастаць не было аніякае магчымасьці – давялося выклікаць хуткую, і маленькі лекар уласнаручна, адну па адной, даставаў зь небаракі ўсьмешлівых і мокрых чырвоных разанскіх бабаў. А яшчэ быў выпадак: мужыкі на гаражах паспрачаліся, хто разаб’е дзетанараджальным органам лямпачку – і калі ўся гарэлка была выпітая й народ сабраўся разыходзіцца глядзець футбол, аднаму, самаму маладому, пашанцавала. Крывішчы было... Маленькі лекар сам зашываў. Ня вельмі весела, натуральна, дый працаваць трэба было ў траскай машыне, а то гэты тэрмінатар і скончыцца мог, пакуль да лякарні даехаў бы; а мацюгамі лекара абклаў – не дай божа пачуць жанчынам! – аднак жа цяпер ёсьць што ўспомніць.

– Узорная, – прамармытаў скрозь зубы паджылы кіроўца. – Узорная... Гэта ж там, дзе кіно імя Жданава... Ну, дакладна там... Хаця... Можа, гэта ля матацыклетнага...

– А закрылі ж ужо кіно імя Жданава, – пазяхнула мэдсястра. – Я па тэліку бачыла. Божа мой, каму яно было трэба? Ваську з гаўназборачнага цэху?

Маленькі лекар зь нянавісьцю зірнуў на тупы твар мэдсястры – пустыя вочы, нізкі лобік і любоў да добрай жрачкі – і адвярнуўся да вакна. На душы зноў засьвярбела. Можа, сэрца. Трэба кідаць паліць. Эканомія выйдзе – пяцьдзесят рублёў на месяц, ён нядаўна лічыў.

– А я вось калісьці жонку ў гэтую кіношку вадзіў, – дабрадушна прамовіў кіроўца, налегшы на руль, – калі мы зь ёй толькі хадзілі яшчэ. Пацалаваў яе там упершыню, дуру гэтую. У сямідзясятым гэта было, ці не... Не, пастойце... А, ладна. Прыехалі.

49.

Як водзіцца, выбіраючыся з машыны, яны заблыталіся ў нейкім калючым кустоўі, і мэдсястра коратка, па-пралетарску, вылаялася: новыя калготкі. “Гэта шыпшына, амаль што ружа, – мягка сказаў Маленькі лекар. – Нас сустракаюць кветкамі”. “Хуеткамі”, – мэдсястра бессаромна задрала халат разам са спадніцаю, ацаніла маштаб стратаў і ажно плюнула ў цямрэчу ад злосьці.

Іх чакалі ўжо на лесьвіцы; засунуўшы руку ў кішэню, Маленькі лекар не разбуваючыся шырокім крокам ступіў у чужы лёс, мэдсястра йшла ззаду, пагардліва азіраючы абстаноўку. Кватэра была абстаўленая багата, але з клясычным безгустоўем. Іх вяла наперад па калідоры, румзаючы й прыцішана галосячы, разьдзьмутая жанчына з пашкоджаным ад шлюбу тварам, лекар па чарзе адлюстраваўся ў шкле цэлай чарады танных кічавых карцінак, якія прадаюцца па дзесяць рублёў штука ў сувэнірным адзьдзеле ГУМу. Пахла капустай і асьвяжальнікам паветра ў клязэце. З-за прыадчыненых дзьвярэй залі на гасьцей глядзелі з захапленьнем два хлопчыкі гадоў дзесяці – чыстыя, ламбразіянскія, непрыгожыя, зробленыя бяз боскага дазволу.

“Дзяцей чамусьці заўсёды захапляе блізкасьць чужой сьмерці”, – падумаў Маленькі лекар, і ягоная рука міжволі мацней сьціснула валізку. “Для іх гэта як новая гульня, у якую не адмаўляецца зь імі гуляць ніводзін дарослы”. Ён прыгадаў, як калісьці размаўляў з адным хлопчыкам на пахаваньні нейкай сваячкі. Дзіцё прызналася: яму падабаецца, што цётка Ліля памерла, бо на пахаваньне прыехалі адразу ж і дзядзька Алег, і бабуля, а бацькі ніколі раней не рабілі пікнікоў на прыродзе, а заўтра яны паедуць усе разам за горад, і можна будзе бегаць вакол помнікаў, і ў пакеце на століку будуць ляжаць печыва й шакаляд, і цётку Лілю, такую заўсёды нехарошую, можна будзе цяпер разгледзець зблізку й шапнуць над яе лбом: “Ты дурная фашыстка”, а калі труну стануць закопваць, можна пайсьці зьбіраць зь дзядзькам Алегам суніцы ў бліжэйшы лясочак, ён малады, прыгожы й з залатой запальнічкай.

– Дык што ў вас? – задуменна спытаў Маленькі лекар, калі яны спыніліся перад зачыненымі дзьвярыма. З суседняй спачывальні віднеўся край разабранага ложку.

– Я ж вам па тэлефоне сказала, – адразу перастала галасіць жанчына й разгублена паглядзела на мэдсястру, а тая перавяла позірк на лекара. Тут жа жанчына скрывілася й зарумзала з падвоенай сілай:

– Усё зжарэ, усё зжарэ, гад, алкаш, усё, што для дзяцей зьбіралі, усё, каб яго парвала, скаціна гэтая зжарэ, усё да рубліка, усё да далярчыка!

Маленькі лекар таргануў на сябе ручку зачыненых дзьвярэй, але тыя не паддаліся. Ён зьдзіўлена абярнуўся:

– Што гэта значыць – зжарэ? Што зжарэ? Патлумачце, што тут у вас адбываецца, а то, ведаеце, мы ня Дзед Мароз са Сьнягуркай, нас людзі чакаюць.

– Я ж сказала, сказала па тэлефоне, – загаласіла жанчына, кідаючыся Маленькаму лекару на грудзі, і мэдсястра гідліва зморшчылася. – Усё зжарэ! Памажыце, доктар, ну не ў міліцыю ж мне званіць! Усё зжарэ дзеўбануты гэты!

– Так, – Маленькі лекар адсунуў ад сябе жанчыну, глыбока ўздыхнуў, а потым амаль без замаху, прафэсійным рухам заляпіў па чырвонай шчацэ хвосткую аплявуху. Жанчына аслупянела, але плакаць перастала.

– Хуценька, – стомлена кінуў Маленькі лекар, прысланіўшыся да сьцяны. – Сутнасьць справы.

– Ён там зачыніўся, – жанчына шырока раскрыла вочы, а потым зьбянтэжана апусьціла іх долу. – Зачыніўся, п’е і... П’е і... і грашыма закусвае. Там усе нашыя зьберажэньні, там, у гэтым пакоі, у куфэрачку, амаль дзьве тысячы даляраў, а ён іх жрэ, падла. Памажыце, доктар!

– Дай ёй супакаяльнага, – махнуў рукой Маленькі лекар мэдсястры, якая ўжо крывілася ва ўсьмешцы, а сам адрывіста пагрукаў у дзьверы: