Чужая бацькаўшчына
Шрифт:
Алеся ўзяла са стала недапiтую бутэльку i прыпынiлася каля дзвярэй, трымаючыся за белы ад iнею язычок клямкi, маргнула Iмполю.
Калi ён, разгарачаны ад чаркi, з ганарыста падбiтаю на патылiцу кепкаю, выйшаў у халодныя настылыя сенi, яна, блiснуўшы бялкамi, падняла на яго свае хiтрыя вочы:
— Жыта насыпай леташняе, з таго крайняга засека.
Ён кiўнуў галавою i распасцёр рукi, каб злавiць яе, але яна, зноў блiснуўшы спадылба гэтымi шарымi вачыма, прыгнулася i, выкруцiўшыся з яго рук, вышмыгнула з сяней, зарыпела на надворку хрумсткiм, крохкiм снегам:
— Я скоранька… Па бязмен токi збегаю.
Пасля
— Глядзi, акраз два пуды роўненька!
— Бачу, дзядзька, — крышку нагiналася яна, цiкуючы на шыйку бязмена адным вокам.
Вецер круцiў i гнаў у адчыненыя сенi дробненькi, як мука, снег. На шарай гадзiне Iмполь увалок у стопку тры туга завязаныя мяшкi жыта, прыставiў да кубельцаў з прыходу — назаўтра меўся везцi старога малацьбiта ў Дварчаны.
Але ўжо пасля вячэры, калi ўсе, пад’еўшы з картоплямi ржавых, купленых на посны дзень селядцоў, па чарзе забразгалi кубкам, прагна п’ючы пасля салёнага воду, Алеся, папярхнуўшыся каля вядра, раптам сказала ўсiм:
— Мужчынкi, i я з вамi паеду. Трэба ж фарбы купiць… I ўпоцемку, калi патушылi лямпу, калi густая цемната залiла хату, Алеся, горнучыся да Iмполя i абдымаючы яго мяккiмi голымi цёплымi рукамi, прызналася:
— Як жа ж мы жывём? Без вянца, без споведзi. Грэх жа ж.
— Хiба богу не сяроўна?
— Як богу, а во людзям…
— А iм што?
— Што? Вунь коляка чутак.
— Пагавораць ды перасцiхнуць.
— Не… Заўтра зойдзем да ксяндза, дамо на запаведзь.
Iмполь павярнуўся да яе, чуючы, якая яна гарачая, прыгарнуў да сябе, i яна, ужо змораная, задаволеная, зашаптала:
— Люблю цябе. Жыць будзем… Дзiця ад цябе мецьму…
XVIII
Назаўтра яшчэ зацемна былi ў Дварчанах. У спiну падганяў сiверны настылы вецер. Сыпала зверху i мяло, падкручваючы, понiзу сухi малады снег.
Не агледзелiся, як пад’ехалi да белае атынкованае хаты з выплеценым лазовым шчытом.
З-за сыпкага, намеценага слаямi ў гародчыку кургана на вулiцу глядзелi зеленаватыя ад марозу неашалёваныя вокны. З тоўстае страхi дробнай пытляванай мукою курэў белы пыл, вiўся пад застрэшак, шоргаючы па сцяне, асядаў на высокую, выкладзеную сухiм картаплянiкам прызбу. Там хадзiў, схаваўшыся ад ветру, i заглядаў адным вокам у зашэрхлае акно рабы, з цыбатымi, у лапцях, нагамi i жоўта-пазалочанай шыяй певень. Лопаючы вялымi крыллямi, туды падлятала i не магла заляцець цяжкая жоўтая курыца.
— Вот, хлопчыкi, мы i прыехалi, — першым з саняў саскочыў стары малацьбiт у сваёй закуранай снегам авечай шапцы. Падышоў да дзвярэй, выбiў аб вушак шапку i пакруцiў драўляную закрутку.
Кудахнуўшы, певень адскочыўся ад дзвярэй i, топчучы порсткi картаплянiк, бокам пайшоў на другi бок прызбы.
Разварочваючы сыпкi курган, Iмполь завярнуў каня на надворак.
У абкладзеным
кастрыцай хлевушку, што быў прыбудованы да кароткiх сеняў, дробненька замэкала, учуўшы людзей, каза.— Ага, дак у вас гаспадарка свая, — атрасаючы з цёплай суконнай хусткi снег, засмяялася Алеся. — А казалi, што нiчагутка няма.
— А чаму ж… Во, свая кароўка… Чуеце? — азваўся з зацiшных сеняў стары малацьбiт.
Iмполь моўчкi, сцягнуўшы з мяшкоў радзюжку, укрываў сiвага ад снегу i заiнелага каля лапатак ад гарачынi каня.
У шарыя сенi, скрыпнуўшы з хаты дзвярмi, высунулася высокая, у доўгай зялёнай спаднiцы з чорнымi шлякамi i выцвiлай хустцы, насупленая баба.
— Балазе знайшоўся.
— Во, бачыш, тры мяшкi жыта зарабiў… I палатна скрутак, — стары малацьбiт, чапляючыся за высокi парог, выбег з сеняў, выкашчыў з гарохавiння тое, адабранае ў зладзеяў палатно.
Старая высунула з сенцаў свой даўгавiды твар, паглядзела, хто гэта яшчэ там на надворку. Адно вока яе, з адвiслым чырвоным векам, слязiлася.
— Ты тут больш з’ясi, чым заробiш, — яна паглядзела гэтым вокам на Iмполя.
Ён угадаў старую Кайтанiху. Некалi яшчэ малым, ходзячы ў Дварчанскую школу, Iмполь баяўся гэтай худой, як плотка, у доўгай спаднiцы i заўсёды з сукаватым грушавым кiйком старое бабы. Местачковыя дзецi казалi, што яна вiламi запарола свайго мужыка i што яна вядзьмарка: умее ганяць пярэпалахi, качаючы па жываце яйцом, i вылiваць у мiсачку з вадою, якую ставiць на галаву, растопленае волава, i нават вылiзваць языком з вока страмяку. Яна i цяпер — насупленая, з чырвоным вывернутым нiжнiм векам — здавалася Iмполю страшнаю.
Кайтанiха яшчэ павяла гэтым чырвоным векам на Алесю, памармытала нешта i, зашастаўшы доўгаю спаднiцаю, схавалася ў хаце.
Покуль насiлi разам са старым малацьбiтом на сашчэмленых руках з саняў у сенi мяшкi з жытам i перасыпалi ў высокую, на асьмiн восем, кадушку, Iмполя брала цiкавасць спытаць: кiм жа прыходзiцца стары малацьбiт Кайтанiсе?
I не ўцерпеў, выбiваючы аб вушак астатнi пусты мяшок i адварочваючыся ад пылу, паказаў галавою на дзверы, абабiтыя паласатаю радзюжкаю, з-пад якое выглядвала салома:
— А гэта ваша жонка?
— Ат, — падсоўваючы касматую, у жаўтаватых, выцвiлых стручках авечую шапку, стары малацьбiт выцер рукою змакрэлы лоб. — Маё жыццё такое: пакуль цэп, патуль хлеб. Во ёсцека дзе прыткнуцца, i добра… Гэта не тое, што ў цябе, — i дыхнуў сiваю параю. — Пiльнуйся яе — не прападзеш… Маладзiца яна разумная. I з выгляду — дзеўка другая не дакажа.
Пераступiўшы парог, Iмполь плюшчыў вочы ад снегу, што курыўся са страхi ў сенi, суха шархацеў, як пясок, па сцяне, асядаючы на сухi, у чорных замакрэлых слядах, глiняны ток.
— Але i па праўдзе скажу, — стары з-за Iмполевага пляча зiркнуў туды на двор, дзе каля саняў, адвярнуўшыся ад ветру, стаяла Алеся, i падняў на Iмполя свае жаўтаватыя, затканыя дробнымi чырвоненькiмi жылкамi вочы: — Нораў яна мае… Ого! Свякрусе i залувiцы жыцця ад яе не будзе. Згонiць iх са свету. А табе што? Калi якая нявыкрутка, за шапку ў ахапку… У нас з табою, як кажуць, пакуль цэп, патуль хлеб. Каб, маючы рукi, сёння чалавек прапаў?.. А так маладзiца яна красавая…
Iмполь пераступiў парог. У санях усаджвалася Алеся, хавала ў порсткае гарохавiнне ногi.