Праклятыя госці сталіцы

– Ты ня ведаеш, чыя гэта музыка? – спытаў я між іншым, калі мы паволі крочылі ў засені клёнаў пэнсійнага ўзросту, і паспрабаваў, наколькі мог, на губах выканаць ёй фрагмэнт з пачутага на спэктаклі. Яна наморшчыла адпрасаваны свабодай лоб:

– Зараз, зараз. Нешта няўлоўна знаёмае. Тру-ту-ту... Ведаеш, здаецца, гэта Чайкоўскі.

– У цябе ж музычная адукацыя, – я зазірнуў у ноздры яе заклапочанага маленькага носу.

– Якая там адукацыя, – Віка насунула на вочы цёмныя акуляры, бо мы дайшлі да павароту й тут ужо ад сонца маглі ўратаваць хіба шапікі на прыпынках. – Я за фано ня сядзела ўжо гадоў пяць... Чайкоўскі. Так, Чайкоўскі.

Мы моўчкі дайшлі да прыпынку, яна некалькі разоў задуменна зірнула на экран тэлефону, прыгожа вуркочачы нешта. Хутка я заўважыў, што вуркоча яна тую самую нескладаную, але зіхоткую й вострую, як новенькая сякера, мэлёдыю.

– Вазьмі, – яна імкліва, нібыта каб ніхто не заўважыў, выдастала з сумачкі пачак грошай і сунула мне ў кішэню пінжаку. Наўмысна, каб я не пасьпеў прыкінуць, якая там сума. – Вазьмі. Бяры, прашу цябе, вазьмі калі ласка. Я нічога ня маю на ўвазе, проста ведаю, што ў цябе няма. А ў мяне працэс пайшоў. Бяры.

Я супраціўляўся як мог, яна настойліва спрабавала зьмяніць тэму, затоўквала мае рукі назад у кішэні разам з гэтым папяровым штучным сэрцам, якое мусіла захаваць мне жыцьцё. Урэшце нашая барацьба пачала нагадваць абдымкі. Сустрэчныя пазіралі на мяне як на дурня. І я здаўся, выцер успацелы лоб:

– Лепш бы ты мяне пакарміла.

– Няма праблемаў, – з палёгкай прамовіла яна. – Давай зойдзем. Толькі ў мяне мала часу. Наколькі я памятаю, ты ж... Ты ж шпарка ясі?

83.

Невялікая кавярня, міма якой я праходзіў безьліч разоў, апынулася пустой, белай і прахалоднай; пахла адначасова недапалкамі й толькі што прыгатаваным мясам. Мая галава адразу ж закружылася, узьбіваючы ў роце сьліну. Мы ўпалі ў зручныя, аднак занадта нізкія крэслы, і Віка, зірнуўшы ў мэню толькі краем вока, запаліла й спытала, так, як кожны раз пасьля нашага расстаньня – быццам бы мімаходзь:

– Ну як ты?

– Някепска, – адчуваньне, што мяне будуць карміць, нечакана нарадзіла ўнутры амаль зьвярынае ўзбуджэньне, жаданьне спароўваньня. Я жудасна простым поглядам абмацваў яе загарэлыя грудзі, якія яшчэ нядаўна былі маімі, маімі, і ўжо не разумеў, чаго мне хочацца болей: смажанай цяляціны ці гэтага, толькі трохі падсмажанага на сонцы мяса. Кавярня паступова запаўнялася людзьмі.

– Ня плюйся, – сказала яна, зморшчыўшы нос і выцершы зь яго нябачную кропельку. – Плюешся, як заўжды.

Падыйшоў афіцыянт, і я надыктаваў яму цэлую самабранку. Віка толькі прымружылася зьдзіўлена й замовіла сабе мінэралку, а потым вярнула хлопца назад і загадала прынесьці марціні. З ільдом – проста таму што прыгожа гучыць.

– І не глядзі на мяне так. Гэта з твайго боку...

– Як так?

– Так...

Яна пакруціла пальцамі ў паветры й на стол упаў попел.

– Карацей, не глядзі. Будзь вышэй. Я чула, ты хадзіў у тэатр. Зь якіх гэта...

– Я заўсёды любіў тэатр.

– Што не замінала табе ночы напралёт гуляцца ў кампутарныя стралялкі.

– Гэта быў кёрлінг...

– Бедны ты мой, бедны...

Апошнія словы яна прамовіла амаль пяшчотна. Мне прынесьлі салаты, потым гарачае; у параўнаньні з тымі поснымі стравамі, якімі зазвычай кармілі ў тэатры, гэта быў каралеўскі сьняданак; пакуль я, чвякаючы, насычаўся, Віка паліла адну цыгарэту за другой й без супынку пазірала на гадзіньнік, таропка распавядаючы пра бацькоў і сваякоў. Нарэшце я зразумеў, што калі даем усё, то памру проста тут, у гэтай кавярні – я згадаў раптам, што калісьці яна была мілым дзіцячым кафэ-марожаным, толькі вось назву ня мог успомніць. Шмат што зьмянілася ў сталіцы за некалькі гадоў.

– Набудзь мне гарэлкі, – папрасіў я, з задавальненьнем назіраючы, як позех Вікі прымушае яе прылегчы на пару імгненьняў грудзьмі на стол, і яе грудзі (мае, мае!) становяцца бачныя амаль да смочак.

– Ні-ні, – настрой у яе сапсаваўся. – І навогул, я ўжо спазьняюся.

– Добра, – я падняўся з-за стала. – Дзякуй табе вялікі. Ратуеш ад галоднае сьмерці. Я толькі пайду патэлефаную. Пачакай хвілінку.

Так мы жартам называлі падчас сумеснага жыцьця наведваньне прыбіральні. Засунуўшы ў кішэні рукі, я рушыў міма стойкі, лявіруючы між занадта шчыльна састаўленых крэслаў і столікаў. Галава была такой, нібыта я і праўда выпіў гарэлкі. Ужо недалёка ад запаветных дзьвераў я даволі моцна штурхануў нечую патыліцу, дзынькнула шклянка, я нахіліўся й сказаў у маленькае, адтапыранае пунсовае вуха: “Даруйце”.

– Нічога, нічога, – халодна адказаў мне Назар Мінус і паклаў на мокрае калена сурвэтку. І як заўсёды, І прымружыла свае вочы, пранізьліва апёкшы мяне трэцім. Яны, відаць, чакалі, пакуль ім прынясуць паесьці. Я агаломшана адвярнуўся й прамовіў кудысьці ўбок:

– Прывітаньне.

– Добры дзень, – пасьля паўзы раздражнёна выціснуў зь сябе Мінус. І перавяла позірк у вакно. Я пастаяў крыху моўчкі, трымаючыся за сьпінку крэсла.

– Файны ўчора быў спэктакль.

У адказ мне было ледзяное маўчаньне.

– Вы ведаеце, Кіроўца ўчора ў мянтуру патрапіў. На ўсю ноч... Мне здаецца, ён усё ж...

– Малады чалавек, – у зрэнках Мінуса было непадробнае шаленства. – Нам абсалютна не цікава, дзе бавяць ночы вашы себрукі. Вы нас з кімсьці зблыталі. Не замінайце, калі ласка, нам адпачываць.

– А інакш мы міліцыю выклічам, – сказала І драўляным голасам.

– Ідзеце куды ішлі, – недаразьвіты, празрысты палец Мінуса паказаў на дзьверы прыбіральні. – Усяго найлепшага.

Стала так крыўдна, што захацелася схапіць Мінуса за лапушыныя вушы, падняць над сталом і добра патрэсьці. Як тлуміць галовы людзям па вечарох, дык калі ласка. Мне сапраўды нясьцерпна захацелася гарэлкі. Я паглядзеў на Віку – тая апраўдвалася перад кімсьці па тэлефоне. “Прабачце, – усё ж прамармытаў я. – Кансьпірацыя”. Мінус пагрозьліва крэкнуў, што атрымалася ў яго насамрэч досыць сьмешна, і адвярнуўся.

Акружаны прыбіральшчыцамі, я ўзіраўся ў амаль індыйскі ўзор на кафлі і абражана паліваў лімонна-жоўты язык пісуару. Вікі мне болей не хацелася. У адной з кабінак нехта, відаць, размаўляў па тэлефоне, спраўляючы патрэбу – было такое ўражаньне, што чалавек гэты вядзе дзелавую размову са сваім пэнісам. Па артэрыях туалету струменілі таямнічыя сокі. Мыючы рукі, я доўга ўглядаўся ў сваё адлюстраваньне, сытае й непрыгожае, твар скончанага эгаіста, які застаўся на плянэце адзін з усяго чалавецтва... А потым я дастаў з кішэні грошы й пералічыў. Іх мусіла хапіць, прынамсі, да панядзелка.

84.

Малады Мастак застагнаў і адплюшчыў вочы. Спачатку ўсё было быццам бы няблага, толькі вось выяве перад вачыма відавочна не хапала стэрэаэфэкту. Па-над ім вісела знаёмая й родная савецкая лямпа, стылізаваная пад старажытную жырандолю, і чамусьці сьвяціла, хаця была, па ўсёй верагоднасьці, раніца – нясьмелае, бляклае электрычнае сьвятло чэзла ў суцэльным панаваньні сонца. Зь лямпы зьвісала пятля; прыглядзеўшыся, Малады Мастак уцяміў, што гэта жаночыя калготкі – іхныя дзіравыя пяткі выглядалі папросту мярзотна. Ён паспрабаваў паварушыцца, і адразу ж неімаверны боль працяў яго ад макаўкі да яец. Рот быў набіты нечым ванітоўным, нібы мастак наеўся перад сном мухаў. Зялёных, бліскучых мухаў. Ну, з гэтым усё зразумела. Проста ўчора яшчэ ня скончылася, а зачапілася за колы сёньняшняга. Мінулы вечар не марудзячы пачаў раскручвацца ў памяці Маладога Мастака, і некаторыя ягоныя часавыя адрэзкі апынуліся зацёртымі так, што аднавіць іх было немажліва. Зялёная муха пахмельля. Сэкс, наркотыкі й рок-н-рол. Аднак адкуль гэтыя брыдкія калготкі? Ды і спаў ён усю ноч на нечым калючым.