Праклятыя госці сталіцы

Праз колькі хвілінаў, здолеўшы захаваць прыемную нерухомасьць, Малады Мастак зразумеў, што адплюшчыў ён пакуль толькі адно вока. Вылаяўшыся і адчуўшы ад гэтага прыліў сілаў, ён паспрабаваў адплюшчыць другое, ды хутка здаўся, бо начыста забыў, якім чынам гэта робіцца. Які ж орган трэба ўключыць? Малады Мастак вырашыў пачаць з самага важнага, і неўзабаве з жахам адчуў, як пад ім разьліваецца цёплае, утульнае мора. Лежачы на ягонай паверхні, ён лаяўся да таго моманту, пакуль побач нехта не здрыгануўся і перад носам Мастака не прапаўзла валасатая пачвара, пакрытая чырвонымі плямамі.

– Майк? – аднымі вуснамі спытаў Мастак.

Майк пацалаваў яго ў вока й прашаптаў, дыхаючы перагарам:

– Ляжы. Я прынясу папіць.

– Майк...

Мастак заплакаў, і ягонае правае вока, растопленае сьлязьмі, урэшце адкрылася. Неўзабаве Мастак адчуў, як у рот ягоны крапае вада. Майк тым часам аблізнуў Мастака там, дзе было так балюча, і Мастак прыпадняўся, схапіў за валасы гэтую бледную, пакрытую шчэцьцю, галаву й адкінуў падалей. Майк сеў, абхапіў калені рукамі й заскуголіў.

– Ну не крыўдуй, – Мастак, пальцамі масіруючы лоб, пачаў адной рукой нацягваць на сябе шорты. – Табе ўчорашняга мала было? Ну ўсё, усё. Слухай, сёньня камісыя з мэрыі прыязджае. Трэба быць у форме. Ты ня бачыў, дзе ключ ад майстэрні?

– Яна адчыненая, – Майк лёг, рассунуў ногі.

– Што?

Мастак кінуўся да дзьвераў у суседні пакой, таргануў ручку – замок ляскнуў і не паддаўся. Ён у шаленстве абярнуўся: гэты педзік нячутна ржаў, пагладжваючы сябе паміж ног. “Жарт, жарт, – усьмешка зьнікла зь ягонага твару. – Я проста хацеў цябе павесяліць. Ключы ў цябе ў джынсах”.

– Слухай, – Мастак кінуўся да заплечніку, што валяўся пад шафай. – Камісія прыязджае, разумееш? Першы прагляд. Так што давай зробім так. Ты прыбярэш тут, а я схаджу прынясу чаго-небудзь перакусіць і потым пагляджу на мадэль, трэба дапрацаваць там трохі... Вось, ёб тваю, толькі два флаконы засталося.

Ён трымаў у руцэ два флякончыкі “Панацэну” і паскудная хваля падступала да ягонага горла. Абдзіраючы пазногці, Мастак ускрыў адзін і таропка прыпаў да плястмасавага рыльца. Спачатку вадкасьць не хацела ліцца ў глотку, застравала між зубоў, ападала пад языком і чамусьці ліпла да нёба, аднак Мастак страшэнным намаганьнем волі прымусіў сябе пракаўтнуць зьмесьціва флякону. Ён пастаяў трохі, баючыся заплюшчваць вочы, дачакаўся, пакуль з галавы, бы дым з пракуранага пакою, выйдзе ўвесь той панылы боль, які пакінуў Мастаку ў спадчыну ўчорашні дзень, і кроў зноў забурліць, і запрацуе абураны, выведзены з гіпнозу страўнік.

– Жыць стала лепей, жыць стала весялей, – крыва пасьміхнуўся мастак і, на імгненьне спахмурнеўшы, потым радасна адрыгнуў. – Кіслотна-шчалачны балянс адноўлены, можна зноў слухаць птушыныя сьпевы. Апранайся, дупа.

Абуваючыся, ён з зайздрасьцю глядзеў, як Майк нетаропка пасёрбвае з флякону, і думаў пры гэтым, ці не папрасіць сёньня ў пінжачных дзядзек сякога-такога авансу. У дамове, праўда, было пазначана, што заплоцяць яму напярэдадні сьвята, аднак можна было спаслацца, напрыклад, на недахоп матэрыялаў.

– Не хвалюйся, – прасьпяваў мякка Майк, дапіўшы “Панацэн” і капаючыся ў колбах на стале. – Я скажу тату, ён падкіне яшчэ панацэнчыку. Можа, нават пасьлязаўтра. У іх там якраз завоз, а ў таты нефіговая зьніжка. Мілы, а можа, паўторым сёньня. Можна Але зазваніць...

– Маўчаць, – заклапочана прарычэў Мастак, зірнуўшы на гадзіньнік. – Спачатку прымем камісію. Калі ўжо да цябе дойдзе. Каб празь пяць хвілін тут было чыста як ...

85.

Пінжачных дзядзек было трое, а зь імі – дзьве пінжачныя цёткі, якія, хоць і трымаліся ззаду, зьяўляліся, бясспрэчна, галоўнымі сябрамі камісіі. Мастак імкнуўся паводзіць сябе ветліва, кінуўся здымаць зь цётак пінжакі, тыя спалохана занялі непрыступныя позы, і Мастак быў вымушаны апраўдвацца. “Я выглядаю нейкім прайдзісьветам”, – з прыкрасьцю падумаў ён, незнарок пабачыўшы сябе ў люстры. Урэшце камісія, не разбуваючыся й не пасьміхаючыся, прайшла ў пакой. Мастак гасьцінным гэстам запрасіў іх прысесьці, але ад убачанага ў пакоі ледзь не ўпаў на канапу сам. На табурэце ў цэнтры пакоя сядзеў, закінуўшы нагу за нагу, Майк у кароткім, значна вышэй за калені жаночым халаце й маляваў нешта на вялікім лісьце ватману. Дзядзькі з жахам глядзелі на валасатыя, плямістыя Майкавы ногі й, здавалася, не маглі адвесьці вачэй.

– Гэта студэнт, з Акадэміі, – прамармытаў Мастак, засланяючы Майка сьпінай. – Бярэ ўрокі.

– І пазірую ў вольны час, – какетліва сказаў Майк і пачасаў аголенае плячо.

– А вы самі які факультэт Акадэміі сканчалі? – запытаўся падазрона адзін зь дзядзек, сьвідруючы Майка позіркам.

– Не давялося, – трагічна апусьціўшы бровы, прамовіў Мастак і зазірнуў у ліст на валасатых каленях. Свалачны педзік выводзіў вуглём па белым ватмане адборныя, выкшталцоныя мацерныя словы і ледзь прыкметна ўсьміхаўся, гадзюка.

– Самавучка? – і пінжачныя дзядзькі разам адарваліся ад сузіраньня Майка ў халаце.

Мастак узрушана павёў плячыма, аднак тут адна зь цётак ускінула галаву:

– А гэта ў вас што?

На савецкай лямпе, што так удала імітавала старажытную жырандолю ў стылі барока, гайдаліся на скразьняку дзіравыя жаночыя калготкі. “Заб’ю суку”, – вырашыў Мастак у адначасьсе, а Майк, адарваўшыся ад маляваньня, лянотна працадзіў:

– Гэта мая дыплёмная інсталяцыя.

Словы гэтыя зрабілі на цётак цудадзейнае ўражаньне. Яны з павагай пераварылі іх у сваіх падобных да катлоў галовах, і тая, што была худзейшая, сказала:

– А ў гэтым нешта ёсьць. Сучаснае мастацтва. Тут наўпрост лезьці нельга.

Адзін зь дзядзькоў, з падазроным голасам, раптам гэкнуў Мастаку ў вуха:

– А чым гэта ў вас так непрыемна пахне?

– Працэс мастацкага надзіманьня... – пачаў было разгублена Мастак, аднак худзейшая зь цётак рэзка прамовіла дзядзьку ў твар:

– Кандыдатура нашага шаноўнага Маладога Мастака зацьверджаная на паседжаньні Каардынацыйнага Савету. Так што няма падставаў сумнявацца ў яго прафэсійнай прыдатнасьці, Байрам Уралавіч. Мы ня маем для гэтага паўнамоцтваў.

– А можна паглядзець, над чым вы працуеце? – другая пінжачная цётка падыйшла да Майка, аднак Мастак рашуча перагарадзіў ёй шлях:

– Вы ведаеце, ня будзем бянтэжыць студэнта. Творчасьць, згадзіцеся, інтымны занятак... Давайце лепш я прадэманструю вам тое, што...

Ён кінуўся да дзьвярэй і шырока іх расчыніў. Цётка пакрыўджана падціснула вусны, але вымушаная была рушыць да майстэрні.

– Што ж, нас папярэджвалі, што вы – мастак ар’ергардны і авантажны, – строга сказала худзейшая. – Давайце ж паглядзім.

86.

Надзіманы чалавек займаў, бадай што, усё памяшканьне. Ён сядзеў на падлозе, прысланіўшыся сьпінай да сьцяны, і ўвогуле рабіў уражаньне досыць ціхамірнай істоты; рукі Надзіманы чалавек трымаў на каленях, і гэта яшчэ больш падкрэсьлівала ягоную паслухмянасьць і нязлоснасьць. Паміж пальцаў ног, кожны зь якіх быў ростам з Мастака, блукалі сонечныя водсьветы, у паветры кружляў пыл; на адным з пазногцяў левай рукі стаяла перапоўненая попельніца; вочы Надзіманага чалавека былі завешаныя брудна-жоўтымі анучамі. Надзіманы чалавек адкідаў у бок гасьцей густы, шырокі цень, ад якога цягнула холадам. Члены камісіі ацепаліся, нехта чыхнуў.