Восень пасярод вясны

— Але. Ледзь не звар’яваўся, спрабуючы выкінуць цябе з галавы.

— Ну і выкінуў, і нічога страшнага з табой не здарылася. Як знайшоў калісьці, як выбраў, так і згубіў.

— Не кажы, каханне маё. Гэта нам толькі здаецца, што мы жанчын выбіраем. А ў сапраўднасці — вы нас выбіраеце.

— І Паўліна цябе выбрала? — дацяла Галена.

— З Паўлінай інакш было. У яе абдымкі мяне роспач кінула. Калі Міхаліна, Міся, была ў Нясвіжы такая дачка адміністратара, са мною гаварыць не захацела.

— Бачыш, і вы можаце выбіраць, і мы можам. Лепей давай пагодзімся, што мы абое адно аднаго выбралі. Так будзе справядлівей. Каханне — адзінае, што ў жыцці яшчэ можна выбіраць. І я не шкадую, што тады аддала перавагу табе, — яна падышла да Сыракомлі і намерылася прыгладзіць яго валасы, але тут жа перадумала. — Дарэчы, як ён там, рэдактар папулярнай газеты? Кусаюць яго злева і справа. Як яму там з паэтэсай? — у Галене зварухнулася звычайная жаночая зайздрасць.

Сыракомля не паспеў адказаць, як прыадчыніліся дзверы і Марыська зноў адрапартавала:

— Дзядзя вярнуўся! У сапраўднай карэце. А з ім нейкія старыя паны.

— Скажы, Марыська, што зараз буду… Загаварыліся мы з табой, а тут не прыбрана… Ага, ты бачышся з Адамам?

— Бачуся. І нават часта. Мы з ім прымірыліся.

У лютым я ў яго нават некалькі разоў начаваў. Ён майго сына на рэдакцыйны кошт у шляхецкім інстытуце вучыць. Залаты чалавек! І патрыёт Літвы. Нават Крашэўскага і Касцюшку літвінамі лічыць.

— Але сумны, без агню, — Галена хутка парадкавала посуд.

— Не кажы!

— Мне лепей ведаць, я з ім пятнаццаць год пражыла. За кнігамі, за курганамі свету не бачыць.

— Ты хацела пачуць пра Галвію, ну, пра Карэйвіну. Што ж, жывуць, здаюцца шчаслівымі. Толькі дзяцей няма.

— Шчаслівымі! — у Галены зноў прарвалася рэўнасць. — Дзяцей няма! Галавы ў яго няма на плячах, вось што! Яна ж ад яго на дваццаць два гады маладзейшая!

— Не трэба пра гэта, — папрасіў Сыракомля. — Ты лепей падумай, што з паперамі рабіць.

— Сапраўды, што? — занепакоілася Галена. — Вечарам, калі сцямнее, перахаваю. А там табе аддам. Перакажаш у Вільні па аднаму адрасу, Іншага выйсця няма. Я не магу там паказвацца, — слова «там» яна вымавіла з націскам.

— Так ты мяне і ў канспірацыю ўцягнеш…

— А што? Ты ў мяне смелы! Сам нават не ведаеш, які ты смелы… Ну, я пайду. Чым тут табе заняцца? Ага, Марыська старую кнігу ў склепе знайшла. Пачытай тут сабе троху, можа, што цікавае знойдзеш, — яна выскачыла ў кабінет, прынесла кнігу. — Я зараз вярнуся… І яшчэ: Яцкава радня не павінна ведаць, што ў нас ёсць сын, што нас увогуле нешта звязвае. У яго і так клопатаў хапае. Для ўсіх я проста знаёмая Яцака, дапамагала яму прывезці з варшаўскага кляштара далёкую сваячку.

— А хто яна даводзіцца яму, калі гаварыць па шчырасці?

— Потым пра гэта, потым! Мяне, пэўне, чакаюць. Чытай пакуль кнігу. І можаш тым часам яшчэ адзін кілішак ў буфеце выпіць. Але толькі адзін! Ага! Каб болей ужо болек не кранаць… Ты ведаеш, каханы, якую вы, мужчыны, памылку робіце? Тую, што чакаеце ад нас нечага ідэальнага — куды болей, чым мы можам даць, а потым горка расчароўваецеся. Вы глядзіце на нас як на незямных, бесцялесных істот, хочаце, каб мы заўсёды былі анёламі. Такімі нас у сваёй паэзіі паказваеце. А мы не анёлы, павер, мы такія ж грэшныя і зямныя, як і вы! У кожнай з нас, калі хочаш ведаць, апрача анёла яшчэ і шатан сядзіць… Ну добра. Не сумуй. Я зараз вярнуся. Усе мы зараз тут будзем.

Ухапіўшы паўсалопу, яна бразнула дзвярыма. Заўсёды такая: хутка загараецца, але хутка і патухае. Як папяровы агонь. Раней захапілася Кіркорам, потым ім, потым тэатрам, потым канспірацыяй. А тут яшчэ гэты Яцак. І заўсёды шчыра, без драбніцы прытворства. Бескарыслівы, святы, але папяровы агонь!

Сыракомля ўзяў са стала кнігу, расчапіў зашчапку, адкрыў тытульную старонку. На ёй чырвоным было намалявана сонца, на промні якога нанізваліся дробныя пакручастыя літаркі. Зразумеўшы, што яны чытаюцца ад канца промня да цэнтра, Сыракомля паволі расшыфраваў: «Розныя гісторыі, з розных верагодных аўтараў выбраныя, а для забаўкі прыстойнай і перасцярогі разумнай кожнага стану людскага ў гэты малы снапок сабраныя і аблегчанаму ад сваіх труднасцей чытачу для разарвання меланхалічнай фантазіі пададзеныя працай пісара такога, каторы сам спрабаваў добрага і злога». Унізе ж стаяла: «Дадзена ў Нясвіжы року панскага 1663».

— Цікава. Мой Нясвіж! — узрадаваўся паэт. — А якая чыстая беларусінская мова! Ото здзівяцца і Кіркор, і Тышкевічы.

Але тут на верандзе пачуўся тупат ног, гоман галасоў. Сыракомля незадаволена адклаў кнігу. Толькі не забыць яе ад’язджаючы. Бо нашто яна тут? Такая сенсацыя ў Вільні будзе!

— Наш пустэльнік павінен у салоне чакаць, — з гоману выдзеліўся голас Галены. — Сумуе адзін, — дзверы адчыніліся. — А вось і ён сам. Знаёмцеся, панове! Рада вам прадставіць слыннага паэта Літвы Уладзіслава Сыракомлю! А гэта гаспадар Анеліна пан Яцак Ляшчынскі. Іншых паноў няхай прадставіць ён сам.

Сыракомля дапытліва глянуў на гаспадара Анеліна: цікава, хто ж заняў яго месца ў сэрцы Галены?! І чым пакарыў яе сімпатыю? І тут ён вымушаны быў шчыра прызнаць, што вонкава ўступаў суперніку. Высокая стройная постаць. Сухарлявы валявы твар.

Буйная кучаравая чупрына. Шэрыя вострыя вочы за маленькімі шкелцамі акуляраў. Бадай, аблічча псуе толькі верхняя губа, якая выступае над ніжняй, хавае яе. І нос — мужыцкай бульбінкай унізе. Значыць, у нейкім там пакаленні нешта было.

— Прыемна асабіста пазнаёміцца, — Ляшчынскі першы падаў руку. — Пані Галена столькі мне пра пана расказвала. Яна захоплена вашымі вершамі.

— А пан? — неўпапад адказаў Сыракомля. Вострыя вочы суперніка, здавалася, пранізвалі яго наскрозь.

— Што я, — засмяяўся Ляшчынскі. — Я матэрыяліст, паэзіі не чытаю. Лічу гэта пустой тратай часу ў наш хуткаплынны век паравозаў. Можа, і памыляюся, абкрадваю сябе. Але з айчынных пісьменнікаў прызнаю аднаго Крашэўскага… Ды дазвольце выканаць мне абавязкі гаспадара. Гэта мая цёця, старэйшая сястра нябожчыка бацькі Анеля Дайнаровіч, хавальніца нашых сямейных традыцый, так сказаць, — Ляшчынскі паклаў руку на плячо сівой жанчыны. Яе зморшчаныя шчокі нагадвалі Сыракомлі два жоўтыя печаныя яблыкі.

— Першы раз у жыцці я бачу жывога аўтара ксёнжак, — прызналася яна, падаючы для пацалавання руку ў саф’янавай рукавічцы.

— А гэта яе верны спадарожнік жыцця — мой дзядзё шаноўны Арцём Дайнаровіч, узорны гаспадар.

— Заўсёды рады будзем бачыць пана ў нашых скромных Дравяніках, — пакланіўся сівы мужчына з выразна татарскім абліччам. — Мушу ласкаваму пану сказаць, што Анелін названы так у гонар маёй цнатлівай жонкі. Калі яна, нарадзіўшыся на свет, пачала новае калена слаўнага роду Ляшчынскіх.