Sisterdark / Сястра-Цемра

Мы вайшл хату. 'Стражнк' застася звонку, што вельм мяне зрадавала. Хаця ведзьма сказала, што баяцца мне няма чаго, выгляда ён зусм не бяскрыдна.

Акнушы позркам дом, я зразумела, што мне тут падабаецца. Жытло ведзьмы было абсталявана стыл, як сучасныя дызайнеры назвал б 'экалагчным'. Нефарбаваная драляная мэбля, дыхтоная трох нязграбная, быццам зробленая рукам майстра-самавучк, 'фабрычным' выглядал тольк старасвецк жалезны ложак з шышачкам вялкае пацьмянелае люстэрка куце. У гэтым доме не было нчога лшняга, усё тут было дарэчы на свам месцы - каляровыя палавчк пад нагам, белыя карункавыя франк на вокнах, геран гаршчочках, мяцёлачк засушаных зёлак, развешаныя па сценах. Затое тут не было тэлевзара, а таксама я не гледзела нводнага абраза - н каталцкага, н правасланага. На драляным столку пад люстэркам была паслана плеценая сурвэтка, на якой стаял рознакаляровыя свечк - белыя, чорныя, чырвоныя, жотыя, а таксама засушаныя ружы бяссмертнк бутэлечках з каляровага шкла. Штосьц накшталт хатняга алтара каталко, але тут не было н распяцця, н абразо, н фгурак святых. Зрэшты, усялякай чарташчыны накшталт д'ябальскх стода, птушыных чарапо ц лялек вуду я таксама не заважыла. Вядзьмарскх жывёлнак Альжбета таксама не трымала - н табе сова, н кажано, тольк на беленай грубцы мрна драма тлусты руды кот з падраным вухам. Мне адразу ж прыгадася кот з майго дзяцнства, рудаваты з пашматаным вухам, як летку прыходз у сад да цёц Тон кармся з яе рук, а потым спа на клумбе пад яблыням. Хаця зразумела было, што каты так дога не жывуць, кот пэна ншы, але ж, халера, так на таго падобны!.. У вокнах бачна была вузенькая палоска поля лес -- нцыя бярозы стаял шчыльную да хаты быццам зазрал пакой.

– - А вам не страшна тут адной, пан Альжбета?
– спытала я.

Яна пахтала галавой.

– - Не. Вако ды мядзведзя тут няма, а людз мяне сам баяцца. Чарнакнжнк з поскуддзю сваёй таксама сюды не сунуцца, х стражнк не прапусцць.

– - Чарнакнжнк?
– перапытала я.

– - Ты сядай, Тая, -- яна паказала мне на свабоднае крэсла каля стала.
– Зараз гарбаты запару, з лясных зёлак, усё лета збрала. Спяшацца не трэба, гутарка будзе догая.

Я апусцлася на дралянае крэсла, правяла далонню па гладка адпалраванай паверхн стала.

– - Прыгожая вас мэбля, -- сказала я.

Альжбета смхнулася.

– - Падабаецца? Бацька мой зладз. Майстар бы на се рук, кал не напвася. Зусм малады памёр. Нават да мах гадо не дажы.

– - А што з м здарылася?

– - Заслся павец, на ласным рэмен. Я яго там знайшла, кал павець па дровы хадзла.

– - Гэта...вельм страшна, -- прагаварыла я.

Яна махнула рукой.

– - Ды нчога. Справа мнулая.

Я не знайшлася, што адказаць. На нейк час запанавала цшыня. Я сядзела мочк назрала, як Альжбета збрае на стол. Перада мной з'явся збанок грэчкавага мёду, цёмнага, як дзёгаць, белы хатн сыр з кменам, талерка вяленых груш 'магазнны' стны хлеб -- мой любмы. Нарэшце яна зняла з плты смешны пузаты чайнк барвовага колеру паставла на стол два глняныя кубк.

– - Людз нездарма мяне баяцца, Тая, -- сказала Альжбета, напаняючы кубк гарбатай - у пако адразу ж запахла лугавым кветкам, чаборам ядлоцам, як на паляне спякотны дзень.
– - На см нашым родзе такя праклёны, што баран Божа. Адна тольк мац мая памерла сваёй смерцю, а астатня... Бацька вунь заслся, адзн брат прапа - проста сышо аднойчы з дому больш не вярнуся, друг сё жыццё прасядзе у спецынтэрнаце пад замком, нават да паналецця не дажы, парэза сабе вены, кал яму было сямнаццаць. Не дзва, што людз нас, Ляпцо, цураюцца, баяцца, як бы наш праклён да х не прычапся. Але сё рона да мяне ходзяць. Ходзяць ды просяць: цётка Альжбета, дапамажы!

– - А аб чым просяць?
– - пацкавлася я.

– - Ну, просьбы ва сх аднолькавыя, -- сказала яна, пасмхаючыся, -- Здарое паправць, дзячыну прывабць, вярнуць збеглага мужыка. Апошнм часам, прада, усё часцей просяць на начальства трасцу нагнаць, бо начальства тое знахаблася дашчэнту, крыдзць добрых людзей, а рады даць няможна, таму што пратэставаць забаронена, а за скарг нстанцы цяпер, кажуць, штрафуюць. Вось добрым людзям нчога не застаецца, як да ведзьмы сц.

– - Файна!
– - сказала я з захапленнем.
– Шкада, што я так не мею...

– - Тая, а што ты не яс нчога?
– спытала яна.
– Мёд вось бяры, грушк. Ты мяне гасцях, частуйся.

– - Ага. Дзякуй!

Я зяла лусту стнага хлеба, густа намазала яе мёдам паклала зверху кавалак клнковага сыру. Атрымалася неймаверна смачна. Пэна, самае смачнае, што я ела свам жыцц. Альжбета таксама зяла са стала кубак, павольна паднесла яго да вусна, зрабла глыток.

– - Вядзьмарству можна навучыцца, было б жаданне, -- сказала яна.
– Але гэта не зробць цябе семагутным. Ёсць рэчы, перад якм мы бяссльныя. Бачыш, н бацьку, н братам свам я не змагла дапамагчы. той самотнай, скатаванай душы, якая кдалася цемры крычала аб паратунку, я таксама не дапамагла. Не здолела. А цяпер ужо запозна.

– - Вы пра Лёню, так?
– спытала я цха.

Яна кнула.

– - Ён бы тады зусм дзцём. Гадо дванаццаць, не болей. на м ужо была пячатка вар'яцтва. Ведаю, пра што кажу, я на свам вяку пабачыла шаленца, у мяне брат у лячэбнцы скана... Мац прывяла яго да мяне. Пан Альжбета, кажа, зрабце што-небудзь, бо бацька надта ж злуе, б'е яго смяротным боем, каб прымусць загаварыць, а ён усё парццца, мачыць. А я ледзь зрнула на яго, адразу ж зразумела, што 'партасць' тут н пры чым. Ты чула выраз 'знямець ад страху'? Менавта тое я бачыла. Прада мной бы чалавек, як перажы смяротны жах.

– - Я чула...людз казал... бацька яго тады ледзь не прыкончы. яго пасля гэтага дах пача ехаць. Ну, накшталт таго, -- прагаварыла я.

– - Ат, там уся сямейка была ненармальная. Ведаю, пра што кажу, -- сказала яна з горкай усмешкай.
– Некальк разо яны да мяне прыязджал, употайк ад бацьк. Той пра сялякх ведзьма ды варажбтак нават ведаць не жада, яны для яго се был 'цыганкам', а цыганак ён не люб... Зрабла я, што магла. Лёня загавары. Спачатку ён гутары тольк са мной, сам-насам. Тое, што я пачула, мяне жахнула. Але тады я гледзела тольк вар'яцтва. Нчога, апроч вар'яцтва. Мая вна. Была я тады нбы глухая сляпая, не сцямла.

– - А што ён гавары?
– спытала я.

Вядзьмарка абаперлася далонню аб шчаку невдушчым позркам утароплася акно. Выгляд яе бы засмучаны.

– - Я яго спытала: 'Чаму ты мача так дога, дзця?' Ён сказа: 'Спалохася'. Я спытала: ' што цябе так напужала?' Ён кажа: 'Бацька трыма мяне тварам у вадзе, дога, але я не з-за гэтага. Я дыханне затрыма было зусм не страшна'. Я пытаюся: 'А што тады?' А ён: 'Там вр бы у вадзе'. 'Як вр?', я спытала. А ён кажа: 'Чорны. Лёха там бы, у тым вры'. 'Твой брат? Але ён памёр,' сказала я. Ён кажа: 'Ён бы жывы. Жывы мёртвы адначасова. Глядзе проста на мяне з таго вра. я спалохася...'

– - Пан Альжбета, я бачыла гэты вр. У Овельцы, пад мостам, -- перапынла я яе.
– А што, ён сапрады там, унзе? Ну, Лёха нябожчык?

Ведзьма пахтала галавой.

– - Аляксей бы добрым чалавекам, цяжкх грахо на м няма. Пасля смерц душа яго супаколася не трывожыць жывых. А там, унзе, ншы.

ншы. Чула я жо пра гэтага ншага. Лёне нябачны сябар, бадай ён спрогся.

– - Так, Таса, тады я не скемла, у чым тут рэч, -- працягвала яна.
– - Кажу табе, у той час я бачыла тольк вар'яцтва. сё, што Лёня гавары потым, было для мяне тольк пацверджаннем той здагадк. Я спытала яго, ц ёсць яшчэ штосьц, што яго палохае. Ён сказа: 'Так, вочы'. Я спытала: 'Якя вочы?' А ён: 'Там, у падвале. Мяне бацька туды цягне, кал злуе. Зачыняе дзверы, лямпачку выключае сыходзць. Але там было не страшна. Можна проста заплюшчыць вочы яляць, што спш. А потым гэтыя вочы з'явлся, на сцяне. Як дзве кропк. Зялёным свецяцца глядзяць. Ад х не схаваешся. А кал заплюшчыць вочы, то робцца яшчэ горш. Яны тады з'яляюцца проста перад табой глядзяць быццам знутры. Тады робцца страшна, а крычаць нельга, бо кал крычыш, то бацька будзе бць'. Пра шэпты мне таксама сказа. Шэпты галаве, якя ён чуе весь час. Вось тады мне зраблася жудасна. То бы не страх перад тагасветным, не. Нчога тагасветнага я не гледзела. Перада мной было няшчаснае, зацкаванае дзця, якое церпць здзек праз гэта губляе розум. Я падумала тады - няжо нхто нчога не бачыць? Суседз, настанк школе. Альбо бачаць, але мачаць? Я жо потым даведалася, што Лёне бацька сябруе з гэтым Жыхарэскм, начальнкам Овельскага РАУС. Сувяз, так бы мовць. Тут сапрады рады не дас.

– - Цёму Жыхарэскага я ведаю. Прыдурак найрэдк, -- прагаварыла я.

– - То ж бо. Яблычак ад яблыньк, -- сказала яна, кваючы.
– А з Лёневай мац я сётк паспрабавала пагаварыць, аднак яе гэта тольк раз'юшыла. Яна адразу мяне зненавдзела. ' вы, вы туды ж!
– сказала яна.
– Я прасла вас дапамагчы майму сыну, а вы запсал яго шаленцы. Наг маёй тут болей не будзе!' Схапла яна Лёню за руку пайшла. Больш я яе не бачыла.

Яна замачала. Я сядзела круцла руках сакавтую вяленую грушу. Выгляд яна мела апетытны, але есц мне зусм расхацелася, я паклала яе зваротна на талерку.